اثرات حضور روحانی در سیستان و بلوچستان

خبرآنلاین: سیستان و بسیاری از مناطق مرزی ایران در قیاس با مناطق مرکزی رنگ توسعه را ندیده اند. طی تمامی سال های گذشته نیز سیاست های دولت برمحور توسعه مناطق مرکزی استوار بوده است.

۱۲۰ نفر برای تماس های تلفنی و ۴۰ نفر برای رسیدگی به نامه های مردمی، در سامانه سامد در مرکز شهر زاهدان جمع شده اند. همگی آنها وظیفه دارند، نامه های مردم فقیر سیستان را دسته بندی کنند و به اطلاع رئیس دولت برسانند. سید جواد موسوی یکی از روزنامه نگارانی که همراه حسن روحانی به سیستان سفر کرده می گوید:« نامه ها در قیاس با سفرهای استانی قبلی به طور نمونه اهواز کمتر بود. اما در شهر استقبال خوبی از آقای روحانی انجام شد. البته آنچه قابل توجه است گستردگی فقر در سراسر شهر است.» سیستان و بلوچستان براساس آمارهای رسمی در دسته استان های محروم قرار دارد.

حتی معاون استانداری نیز چندی قبل اعلام کرد حداقل ۷۰ درصد از ساکنان استان مستحق دریافت یارانه نقدی هستند. آمارهای رسمی تایید می کند حداقل ۴۰۰ هزار نفر در استان سیستان و بلوچستان با کمک های کمیته امداد امام خمینی و یارانه های ماهیانه ۴۵ هزار تومانی دولت زندگی می کنند. اما جمعیت فقیر استان به استقبال رئیس دولت یازدهم رفته بودند، به اندازه استان های برخوردار نامه ودرخواست به همراهان رئیس دولت ارائه نداده اند. اهالی استان وضعیت مالی نامطلوبی را طی سال های گذشته تجربه کرده اند.

حتی گزارش های وزارت کار هم نشان می دهد نرخ واقعی بیکاری در استان حداقل ۵۰ درصد است. مردم بومی منطقه در تمامی شاخص های رفاه، پایین ترین سطح را به خود اختصاص داده اند. گزارش دفتر بهبود تغذیه بهداشت نشان می دهد میانگین سرانه مصرف شیر اهالی سیستان پایین ترین رقم در کشور است. مردم سیستان از نظر تامین منابع مالی با جمعیت وسیعی زیرخط فقر قرار دارند. میانگین هزینه مصرفی سالیانه خانوارهای روستایی استان تنها ۴ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است. این رقم تمامی جمعیت روستایی سیستان را در سه دهک پایینی درآمدی قرار می دهد.

جمعیت شهری استان هم به طور متوسط تنها سالیانه ۸ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان درآمد بدست می آوردند. همین درآمدهای پایین موجب شده تا اهالی سیستان و بلوچستان کمترین عدد مصرف گوشت در کشور را به خود اختصاص دهند. میانگین مصرف گوشت مرغ در کشور ۱۸.۵ کیلوگرم است ولی سیستانی ها سالیانه تنها ۶ کیلوگرم گوشت مصرف می کنند. نان اصلی ترین غذای اهالی سیستان است. رئیس شورای شهر استان نیز این موضوع را تایید می کند. با این حال دولت تنها سهمیه ۷.۵ کیلوگرمی آراد را برای هر شهروند سیستانی در نظر گرفته است.

به گفته رئیس شورای شهر سیستان اهالی روستایی استان با توجه به نوع تغذیه و وابستگی شدید به نان امکان جایگزینی آن را در سبد مصرف خود با غذایی دیگر ندارند. مردم روستایی برای تامین نان مورد نیازشان وادار می شوند، کیسه های ۴۰ هزار تومانی آرد را به قیمت ۶۰ هزار تومان خریداری کنند. مدیر عامل شرکت غله و خدمات بازرگانی استان هم این موضوع را تایید کرده است. او می گوید:« نان غذای اصلی مردم استان است. ما هم تلاش می کنیم تا آرد مورد نیاز را برای نان مردم تامین کنیم. آرد بر اساس نیاز و تقاضا به دورترین مناطق استان ارسال و توزیع می شود.» پس از اجرای فاز اول طرح هدفمندی یارانه ها دولت سرانه آراد استان را از ۳۰ هزار تن به ۸ هزار تن کاهش داد.

یک هزار و ۲۰۰ نانوایی در استان برای مردم نان می پزند و ۹ کارخانه آرد هم تلاش می کنند تا نیازهای اولیه نانوایی ها را تامین کنند. جمعیت عشایری استان هم وضعیت مشابه با روستا نشینان دارند. ۱۰۲ هزار نفر از این جمعیت عشایری سالیانه ۹۶۲ تن آراد برای تولید نان مصرف می کنند. جمعیت روستایی استان هم ۹۰۱ هزار و ۵۰۹ هزار نفر برآورد شده که همین جمعیت ماهیانه ۹ هزار و ۶۰ تن آرد مصرف می کنند.

سیستانی ها در انواع شاخص های مصرف رده های پایینی را به خود اختصاص داده اند. سهم آنها در بازار پوشاک ایران تنها یک درصد است. برآوردهای مرکز آمار ایران هم نشان می دهد خانواده های سیستانی در سال تنها ۷۰۵ هزار تومان را هزینه پوشاک می کنند. پوشاک و خریدهای اینگونه تنها ۶ درصد از هزینه های سالیانه اهالی استان را تشکیل می دهد.

سیستانی ها با کمترین سرانه درآمد سالیانه تنها کمتر از یک درصد از درآمدهای سالیانه شان را صرف تفریح، گردش و فرهنگ می کنند. تقریبا تمامی آمارهای رسمی تایید می کنند که ساکنان سرزمین بی آب، پول کافی برای هیچ فعالیت فرهنگی را ندارند. سیستانی ها بخشی از زمان خود را در دو هزار و ۵۱۷ مسجد، ۶۹ حسینیه، پنج فاطمیه، سه زینبیه و ۱۹۶ موقوفه با ۵۹۱ صرف می کنند. این امکان در برخی ایام سال از نیازمندان و فقرای استان هم پذیرایی می کنند.

سیستانی ها از دیگر مردم ایران علاقه کمتری به مطالعه هم دارند. میانگین مطالعه در این استان ۱۱ دقیقه و ۴۰ ثانیه در روز و چهار دقیقه کمتر از میانگین کشوری است.

۵۷ کتابخانه عمومی و ۹ کتابخانه مشارکتی با ۵۱۰ هزار جلد کتاب سالیانه از ۳۰۰ هزار نفر پذیرایی می کنند تا استان حداقل از نظر شاخص های فرهنگی کلان وضعیت نامطلوبی نداشته باشد. ۳۰ هزار نفر نیز عضوؤ ثابت کتابخانه های استان به شمار می آیند.

خبرنگارانی که به همراه تیم رئیس جمهور راهی سیستان شده اند نیز نقل می کنند:« در خیابان های شهر، مردم فقیر و گدا به تعداد زیادی دیده می شود.»

همین وضعیت موجب شده تا شاخص امید به زندگی برای اهالی سیستان به کمترین اندازه در سراسر کشور کاهش پیدا کند. تهرانی ها و گیلانی ها بیشترین امید به زندگی را به خود اختصاص داده اند.

ساکنان سرزمین جنوبی ایران از کمترین پوشش شبکه آبرسانی، برق رسانی و گاز رسانی هم رنج می برند و تمامی این مشکلات موجب شده تا فاصله مردان و زنان سیستانی در شاخص امید به زندگی به ۸ ماه کاهش پیدا کند. حتی به گفته یک فعال مدنی در سیستان، شاخص سوء تغذیه نیز در استان طی سال های گذشته افزایش قابل توجهی داشته است. به گفته معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان، میزان سوء تغذیه در جمع همشهریان او به اندازه دو برابر بیشتر از دیگر استان های کشور است. به طور متوسط ۲۰ درصد کودکان سیستانی هم در شرایط سوء تغذیه قرار دارند.

عبدالحکیم ریگی رئیس اتاق بازرگانی سیستان اعتقاد دارد تا زمانی که وضعیت اقتصادی کارخانه ها و صنایع بهبود، پیدا نکند، انتظار تغییر شرایط زندگی مردم بی مورد است. او می گوید:« زیرساخت های صنعتی استان مناسب نیست ولی دولت باید توجه داشته باشد که از طریق بهبود وضعیت صنایع و کاهش میزان بیکاری می توان به مردم کمک کرد. تا زمانی که شرایط به همین گونه باقی بماند نمی توان انتظار داشت که زندگی مردم تغییر کند.»

آمارهای رسمی تایید می کند که سیستانی ها با وجود بحران های مالی و ورشکستگی های بسیار سال گذشته ۵۵۶ میلیارد و ۶۷۲ میلیون ریال مالیات به حساب خزانه کشور واریز کرده اند. تهرانی ها در همین سال ۱۸ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان به دولت مالیات پرداخت کرده بودند. اما برخلاف تهرانی ها، مالیات اهالی دورترین نقطه ایران به پایتخت ۱۲ درصد افزایش پرداخت مالیات داشته اند.

معاون استاندار تازه سیستان امیدوار است با تغییر شرایط اقتصادی منطقه، وضعیت زندگی مردم را قدری بهبود بخشد. او چندی پیش در دیداری با حضور اعضای اتاق بازرگانی به آنها وعده همکاری بیشتر را داده بود. باقرکرد به بخش خصوصی استان وعده داده تا حداقل بیش از دولت نهم و دهم به آنها رسیدگی کنند:« استان دارای پتانسیلهای فراوانی است که باید از این پتانسیلها به نحو احسن استفاده کرد . سرمایه گذاری در استان باعث رشد و توسعه و ایجاد اشتغال می شود. اتاق بازرگانی زاهدان باید با شناسایی پتانسیلها و موقعیتهای بالقوه از سرمایه گذاران خارجی جهت سرمایه گذاری در این استان دعوت کند. »

استاندار هم خبر داده که نهادهای دولتی استان بیش از گذشته در همراهی با فعالان صنعتی قدم برمی دارند. گزارش های دولتی نشان می دهد استان ۲۸ شهرک و واحد صنعتی به وسعت ۴۳۶۸ هکتار در اختیار دارد. در حال حاضر هم ۱۱۴۸ واحد صنعتی فعال دارای پروانه بهره برداری با سرمایه گذاری ۴۸۴۷میلیارد ریال و اشتغال ۲۲۶۰۰ نفر در این شهرک های صنعتی به فعالیت می پردازند. ۵۰ درصد از صنایع استان در همین شهرک های صنعتی حضور دارند. این شهرک ها حداقل در فضای رکود اقتصادی استان، ۲۱ هزار اشتغال ایجاد کرده اند.

اهالی استان به دلیل بحران های معیشتی و حتی سیاسی، در رده بندی سهم در تولیدناخالص داخلی در انتهای ترین نقطه ایستاده است. به گفته مالکی مدیرکل برنامه و بودجه استانداری میزان سهم استان در تولید ناخالص داخلی را تنها یک درصد برآورد کرده است. حتی جوانان استان نیز گوشه گیرترین جمعیت جوان کشور ارزیابی شده اند چراکه نرخ مشارکت اقتصادی برای آنها تنها ۲۷ درصد است. گزارش مرکز آمار ایران نشان می دهد، سیستان بیشترین جمعیت جوان کشور را در اختیار دارد.

جمعیت بومی استان طی سال های گذشته بخش مهمی از درآمدهای خود را از طریق کشاورزی تامین می کردند. برآوردها نشان داده ۱۱ میلیون هکتار از ۱۷ میلیون هکتار زمین کشاورزی استان قابلیت کشت و زرع دارند هرچند که بروز بحران خشکسالی و همچنین افزایش هزینه ها موجب شده تا سهم بخش کشاورزی از ۳۷ درصد اشتغال استان به ۲۷ درصد کاهش پیدا کند. بروز خشکسالی سبب شده تا فعالیت های کشاورزی در استان به کمترین اندازه برسد. دولت برای بازسازی منابع اب زیرزمینی استان به یک هزار میلیارد تومان سرمایه نیاز دارد که به نظر می رسد با توجه به بحران کسری بیش از ۴۰ درصدی بودجه دولتی، منابع مورد نیاز به استان تخصیص داده نشود.

حسن روحانی در سفر خود به سیستان وعده عجیبی به ساکنان منطقه نداده است. سیستان و بسیاری از مناطق مرزی ایران در قیاس با مناطق مرکزی رنگ توسعه را ندیده اند. طی تمامی سال های گذشته نیز سیاست های دولت برمحور توسعه مناطق مرکزی استوار بوده است. به گفته علی دینی ترکمانی اقتصاددان مناطق مرکزی ایران، بودجه منابع حاشیه ای را می خورند. او در این مورد به هفته نامه توقیف شده آسمان گفته بود:« استان های خوزستان، کهکلویه و بویر احمد، سیستان و بلوچستان، گلستان، ایلام، کرمانشاه و کردستان واقعا از محرومترین مناطق کشور هستند. "آثار بازدارنده" قوی و "آثار انتشار" ضعیف موانع اصلی است.

یعنی قطب های توسعه، از سویی از طریق جذب منابع انسانی و مالی مانع رشد نقاط پیرامونی می شوند و از سوی دیگر با رشد خود تاثیر مثبت اندکی بر مناطق پیرامونی می گذارند. دلیل شکل گیری چنین وضعی، نبود برنامه توسعه متوازن منطقه ای است. برنامه ای که زیرساخت ها را کم و بیش در همه جا تامین کند و از این طریق موجب جذب سرمایه مالی و انسانی در همه جا شود. البته، تردیدی نیست که در همه جای جهان برخی از شهر ها تبدیل به شهرهای جهانی می شوند و قطب جذب سرمایه مالی و بانکی یا فناوری می شوند. منتها، این به معنای عدم دسترسی مناطق دیگر به حداقل امکانات لازم نیست.

میان تهران و پاریس از نظر امکانات، و نه از نظر اصول برنامه ریزی شهری، شاید تفاوت چندانی وجود نداشته باشد. تفاوت اصلی و مهم در این است که میان تهران و سایر کلان شهرها و میان کلان شهر ها و شهرستان ها تفاوت ها رفته رفته برجسته تر می شود. در مناطقی مانند شین آباد پیرانشهر حداقل امکانات آموزشی در دسترس نیست حال آنکه در فرانسه روستایی به این معنا وجود ندارد. صرف نظر از جاذبه های پاریس و تمدنی که در آن وجود دارد، در سایر مناطق امکانات زیرساختی آن در دسترس است.» طی تمامی سال های گذشته بودجه دولتی روی کلان شهرهای کشور متمرکز بوده است.

سعید لیلاز اقتصاددان نیز در این مورد می گوید:« متاسفانه اساس تخصیص منابع در کشور به گونه ای بوده که تنها تهران از منابع سرشار نفتی بهره مند شده است. از تهران که خارج شوید تا بندرعباس و شرقی ترین و غربی ترین نقاط ایران وضعیت یکسان است. بنابراین نباید تصور کنید که تنها یک نقطه از کشور توسعه پیدا نکرده است. واقعیت این است که مناطق توسعه نیافته کشور فراوان هستند.سیاست های دولت یازدهم هم باید به سمتی پیش رود که این فاصله کم شود. شاید اجرای صحیح طرح های مانند هدفمندی یارانه ها بتواند قدری این وضعیت را تغییر دهد.»

به گفته برخی خبرنگارانی که به همراه رئیس جمهور به سیستان سفر کرده اند، حداقل محبوبیت مولوی عبدالحمید موجب شده تا ساکنان استان فقیر، دورافتاده و بی بهره از منابع نفتی ایران به استقبال حسن روحانی بروند. هرچند تصویر صفحه اول روزنامه کیهان جمعیت اطراف رئیس جمهور را ناچیز نشان می داد ولی همچنان سیستانی ها به «معجزه ای» برای آینده زندگیشان اعتقاد دارند و به همین دلیل به دیدار رئیس جمهوری می روند که می گوید:« شهروند درجه دوم نداریم.» البته آمارهای رسمی تایید می کند سیستانی ها از نظر مالی و بهره مندی از امکانات زندگی درجه ای پایین تر از مرکزنشینان دارند.