روحانی بحران ها را چگونه مدیریت می کند؟

روزنامه هفت صبح: هشت ماه از روی کار آمدن دولت حسن روحانی گذشته است. دولتی که با پرچم اعتدال و میانه روی به میدان آمد و از همان ابتدا مشخص بود در این مسیر با موانع متعددی روبرو خواهد بود.

کسانی که سوار قطار دولت شدند به خوبی می دانند با کوچکترین خطا زیر فشار سیاسیون و مطالبات افکار عمومی تاب نخواهند آورد و به لغزیدنشان منتهی می شود. وزرا و معاونان رئیس جمهور از بیم این فشارها سعی می کنند محتاطانه اظهارنظر کنند و اظهاراتشان را لابد بیشتر از حد معمول با مشاورانشان چک می کنند.

با این همه، دولت یازدهم با چالش های متعددی روبرو شده که در بعضی موارد سعی کرده با سکوت جاخالی بدهد و در بعضی دیگر مجبور شده واکنش نشان دهد. یک مثال خوب از فشارهای داخلی به دولت در حوزه سیاست خارجی، تماس تلفنی رئیس جمهور روحانی با باراک اوباما بود که البته دولت توانست با موفقیت حاشیه ها را مدیریت و از مسئله عبور کند.

در حوزه مسائل فرهنگی هم دولت با حواشی پر و پیمانی روبرو بوده؛ در حوزه سیاست داخلی هم دولت با اینکه سعی کرده با بی اعتنایی از کنار حاشیه ها عبور کند، گاهی موضوعاتی مثل همین ماجرای بند 350 اوین گریبانش را گرفته است. در حوزه ورزش ماجرای قراردادهای میلیاردی بازیکنان، در حوزه اقتصاد کمبود شدید منابع مالی و انبوه مطالبات اجتماعی جوانان، این لیست را کامل تر می کند.

در گزارش امروز به هفت چالش اصلی دولت در عمر کوتاه خود پرداختیم.

1- ماجرای ویزای ابوطالبی

بعد از معرفی شدن حمید ابوطالبی از سوی دولت به عنوان نماینده ایران در سازمان ملل یکی از مشکلات اصلی دولت در حوزه سیاست خارجی کلید خورد. ماجرا این بودکه سنا و مجلس نمایندگان آمریکا ماه پیش طرحی را تصویب کردند که به موجب آن ابوطالبی اجازه ورود به خاک آمریکا را نداشته باشد.

این طرح برای نهایی و اجرایی شدن به امضای باراک اوباما رئیس جمهور آمریکا نیاز داشت و در تاریخ 18 آوریل، اوباما هم برخلاف انتظار این طرح را امضا کرد. بهانه آمریکایی ها برای این کارشکنی حضور ابوطالبی در ماجرای سفارت آمریکا در سال 58 بود.

هرچند ابوطالبی قبلا در جایی گفته بود او تنها مدتی پس از وقوع گروگانگیری همراه نماینده پاپ به سفارت آمریکا رفته و نقش مترجم را داشته و چهره ای مثل عباس عبدی گفت او در آن اتفاقات حاضر نبوده است، با اینحال جی کارنی سخنگوی کاخ سفید موضع نهایی آمریکا را اعلام کرد و گفت ویزای ابوطالبی برای ورود به خاک آمریکا صادر نخواهد شد.

23 فروردین ماه عباس عراقچی معاون حقوقی و بین الملل وزارت امور خارجه گفت تهران جایگزین مناسبی برای حمید ابوطالبی نداشته و دولت در حال پیگیری حقوقی مسئله است.کم کم انتقادها از آمریکا در داخل و خارج کشور بالا گرفت و وزارت خارجه روسیه هم آمریکا را به نقض تعهدات به عنوان کشور میزبان مقر سازمان ملل متهم کرد.

ابوطالبی پیش از این به عنوان سفیر ایران در استرالیا، بلژیک، ایتالیا و اتحادیه اروپا فعالیت کرده و در حال حاضر به عنوان معاونت سیاسی دفتر رئیس جمهور مشغول است.

* واکنش دولت: نیروهای سیاسی داخلی انتظار دارند دولت در قضیه ابوطالبی کوتاه نیاید. هنوز از سوی دولت هیچ موضع رسمی اتخاذ نشده و فقط گفته شده در حال پیگیری حقوقی مسئله از سازمان ملل هستند.

2- جشن زنانه کاخ سعدآباد

روز بعد از میلاد حضرت زهرا (س) خبرگزاری فارس در گزارشی اختصاصی کوتاهی از یک جشن زنانه در تالار حافظیه کاخ سعدآباد نوشت که همسر رئیس جمهور برگزار کرده بود و افرادی مثل همسران وزرا و چهره های شاخص اجتماعی مهمان او بودند.

در جزئیات گزارش این مراسم خیلی پر زرق و برق و پرتجمل توصیف شده بود که بخش هایی مثل رقص، موسیقی و شوی لباس هم داشته است. از روز بعد رسانه های اصولگرا هر کدام برای انتشار جزییات بیشتر از هم سبقت می گرفتند. وب سایت جهان نیوز نام چند تن از مهمانان مثل همسر آیت الله هاشمی رفسنجانی، نعیمه اشراقی، همسر و دختر سید محمد خاتمی را منتشر کرد و بعضی دیگر نوشتند همسر دکتر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی به نشانه اعتراض مراسم را ترک کرده است.

بعد از این اخبار غیررسمی اعضای دولت و بعضی حاضران در جشن مجبور به واکنش نشان دادن شدند. اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور دو روز پیش در صفحه فیس بوک خود با انتشار یادداشتی توضیحاتی ارائه داد. او در این یادداشت هرگونه اشرافی گری در پذیرایی و هدیه دادن سکه به مهمانان را تکذیب کرد.

الهام امین زاده معاون حقوقی رئیس جمهور هم شایعات اخیر درباره این مراسم را تکذیب کرد و گفت: «فقط در این مراسم برخی از زنان فعال و دست اندرکار در امور خیریه نیز تجلیل به عمل آمد.»

روابط عمومی نهاد ریاست جمهوری هم در اطلاعیه ای همین توضیحات را تکرار کرد. با این همه، منتقدان همچنان ناراضی هستند و کار به تریبون مجلس هم کشیده شده. روح الله حسینیان هم از تریبون مجلس اعتراض خود را مطرح کرد و هم در میان خبرنگاران پارلمانی، دولت را تهدید کرد فیلم این مجلس زنانه را دارد و به زودی آن را منتشر می کند!

* واکنش دولت: موضوع جشن زنانه کاخ سعد آباد از معدود مواردی بود که دولت در برابر اتهامات مطرح شده واکنش رسمی نشان داد. نهاد ریاست جمهوری و اعضای ارشد دولت با ارائه توضیحاتی از خود دفاع کردند.

3- حاشیه های فرهنگی دولت

دولت حسن روحانی از زمان روی کار آمدن در حوزه مسائل فرهنگی از سوی دو جبهه تحت فشار بوده و همین، بار مسئولیت علی جنتی را سنگین کرده است. وزیر فرهنگ بودن دولتی که با پرچم اعتدال و میانه روی به میدان آمده، بی گمان کار راحتی نیست.

او از یکسو باید مراقب عملکرد و اظهاراتش باشد که موجب تکدر خاطر اصولگرایان نشود و از سوی دیگر به خوبی می داند بخش اعظمی از افرادی که به امید باز شدن فضای فرهنگی در 24 خرداد به دولت حسن روحانی رأی دادند، نباید دچار سرخوردگی شوند.

ماجرای تکخوانی زنان یکی از چالش های فرهنگی دولت تدبیر و امید بود. مهر ماه سال پیش رسانه ها نقل قولی از جنتی منتشر کردند که او گفته بود بین علما در مورد تکخوانی زنان نظر واحدی وجود ندارد و همین جمله دستمایه انتقاد محافظه کاران از او شد.

در مقطع دیگری ابراز ارادت او به استاد شجریان هم با واکنش مشابهی روبرو شد. شبکه اجتماعی فیس بوک هم به طور مداوم یکی از عوامل فشارهای بیرونی بر دولت بوده است. بعضی توقع دارند فیس بوک رفع فیلتر شود و عده ای هرگونه اقدام دولت در این راستا را فورا محکوم می کنند.

در حوزه نشر هم تا به حال با چند چالش عمده روبرو بوده است. ابتدا اظهارات وزیر ارشاد در مورد ممیزی کتاب با واکنش منفی اصولگرایان مواجه شد و بعد اعطای مجوز به کتاب کلنل محمود دولت آبادی و چاپ مجدد آثار صادق هدایت در کشور توفان به پا کرد.

در حوزه سینما هم یکی از چالش های دولت، بازگشایی خانه سینما بود که شهریور ماه توانست طبق وعده ای که داده بود آن را به روی سینماگران بگشاید اما مشکلات در زمان جشنواره فیلم فجر به اوج خود رسید. اصولگرایان از بعضی فیلم های اکران شده در جشنواره ناراضی بودند و طیف مقابل، از جابجایی جوایز و تغییر ناگهانی در نتایج آرای مردمی شکایت داشتند.

* واکنش دولت: در برابر تمام فشارها، دولت همواره سکوت کرده و سعی داشته سیاست یکی به میخ و یکی به نعل را به نحو احسن به اجرا بگذارد تا نه پایگاه اجتماعی خود را از دست بدهد و نه اصولگرایان از اوضاع ناراضی باشند.

4- دردسرهای یک خاکسپاری

در فروردین ماه بود که ریچارد نلسون فرای، ایرانشناس و شرق شناس آمریکایی، متخصص برجسته ایرانشناسی و استاد بازنشسته دانشگاه هاروارد درگذشت و وصیتش حسابی دردسرساز شد. او از آنجایی که به شدت عاشق ایران بود وصیت کرده بود که در اصفهان دفن شود، به صورت غیررسمی نیز عنوان شد خاتمی و احمدی نژاد نیز با این وصیت موافقت کرده بودند.

گفته شده پروفسور فرای در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی در نامه ای از او خواست که در صورت درگذشتش پیکر او را به این زمین منتقل کنند؛ او نیز در نامه ای به این ایرانشناس جواب مثبت داده بود.

همچنین پروفسور فرای در زمان ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد برنده جایزه بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار شد و به ایران سفر کرد. گفته شده احمدی نژاد در این دیدار هم قول داده بود تا درصورت درگذشت فرای، به این درخواست او عمل شود.

پس از مرگش اما انواع و اقسام واکنش ها ایجاد شد. امام جمعه اصفهان یکی از کسانی بود که با انتقاد از دفن این ایرانشناس در اصفهان گفته بود: «نمی دانم چرا مسئولان دیواری کوتاه تر از اصفهان پیدا نکرده اند که قصد دارند زباله های غربی را در اصفهان و در کنار زاینده رود خاک کنند. مردم اصفهان اجازه چنین کاری را به مسئولان نخواهند داد که جنازه یک فرد جاسوس سیا در اصفهان دفن شود.»

برخی از گروه های مردم اصفهان نیز در اعتراض به قوت گرفتن احتمال دفن ریچارد فرای در کنار زاینده رود و ضلع شمالی پل خواجو، تجمع اعتراض آمیز خود را برگزار کردند.

* واکنش دولت: با وجود آنکه حدود دو ماه از این ماجرا گذشته اما تاکنون دولت هیچگونه موضع رسمی در این باره نداشته و ترجیح داده سکوت کند. تنها اظهار نظر دولتی را وزیر ارشاد چند روز پیش انجام داد و درباره موضع دولت در قبال این وصیت گفت: «خیلی در این رابطه اطلاعی ندارم اما دولت جدید که وصی ایشان محسوب نمی شود. ممکن است هر کس وصیت کند جایی دفنش کنند، هر کس وصی ایشان است برود و به وصیت ایشان عمل کند.»

5- قبض هایی که پس گرفته شد

اواخر سال گذشته بود که زمزمه های افزایش قیمت برق آغاز شد و در طول تعطیلات نوروز به صورت چراغ خاموش این موضوع اعمال شد و قبض های صادر شده از تاریخ 20 اسفند ماه 92 تا 25 فروردین ماه با نرخ جدید مواجه شدند.

مشترکین برق با قبض های نجومی روبرو شدند که برق سه فاز را از سر آنها پراند و از افزایش 24 درصدی تعرفه های برق حکایت داشت. پیش از اجرای فاز دوم هدفمندی یارانه ها متوسط قیمت مصرف هر کیلووات ساعت برق حدود 43 تومان بود که با اجرای افزایش قیمت ها به 53 تومان افزایش یافت.

با توجه به تعرفه های جدید آن دسته از مشترکانی که به طور متوسط در هر دوره محاسبه صورتحساب حدود 200 تا 300 کیلووات ساعت برق مصرف می کنند با احتساب مالیات و آبونمان باید معادل 25 هزار تومان تا 38 هزار تومان هزینه مصرف برق پرداخت کنند. در این بین در صورتی که مصرف برق مشترکان به 310 تا 400 کیلووات ساعت افزایش یابد، هزینه مصرف برق این دسته از مشترکان خانگی به 70 تا بیش از 90 هزار تومان افزایش می یابد.
با محاسبات انجام گرفته یک مشترک صرفه جوی خانگی در فصل بهار بدون روشن کردن کولرهای آبی، گازی، اسپیلت، آبگرمکن گازی یا شوفاژ خانه (برای گرم کردن آب ساختمان) باید هزینه ای بین ۴۵ تا ۶۰ هزار تومان صرفا برای پرداخت قبوض گاز و برق پرداخت کند.

همین افزایش قیمت ها باز هم با انتقاداتی از سوی مردم روبرو شد و نسبت به مبلغ قبض های خود اعتراض کردند. با افزایش انتقادها، وزارت نیرو اعلام کرد که قبض های جدید با اشتباهاتی همراه بود و مردم آنها را پرداخت نکنند.

طبق اعلام وزارت نیرو تمام قبض های صادر شده از تاریخ ۲۰ اسفند ماه ۹۲ تا ۲۵ فروردین ماه ۹۳ از درجه اعتبار ساقط شدند و قبوض اصلاح شده با عنوان اصلاحیه صورتحساب برای مشترکان ارسال خواهد شد و همچنین تعرفه برق از ۵۳ تومان به ۵۰ تومان کاهش یافت.

* واکنش دولت: پس از افزایش انتقادها، وزارت نیرو در اطلاعیه ای از مردم بابت اشتباهات صورت گرفته در قبوض عذرخواهی و همچنین اعلام کرد که کاهش تعرفه برق از ۵۳ تومان به ۵۰ تومان با دستور رئیس جمهور صورت گرفته است.

۶- یک سبد و هزاران انتقاد

دولت جدید در ابتدای زمان روی کار آمدنش برنامه های گسترده ای را برای توزیع سبد کالا در میان برخی اقشار مختلف مردم آغاز کرد. استدلال دولتی ها آن بود که به اقشار ضعیف جامعه کمک شود تا در تامین نیازهای غذایی خود با مشکل روبرو نشوند.

برنج، روغن، پنیر، مرغ و تخم مرغ اجزای اصلی این سبد را تشکیل می دادند و مسئولان مختلف از مدت ها پیش از توزیع سبد کالا وعده می دادند که پیش بینی همه اتفاقات صورت گرفته است.

توزیع سبد کالا آغاز شد اما روند کار طبق پیش بینی ها صورت نگرفت و چالش جدی دولت آغاز شد. در این ماجرا اقشار مختلف مردم بودند که لب به انتقاد گشودند و همان قشری که دولت قصد داشت رضایت آنها را جلب کند به منتقدان تبدیل شدند.

انتقادها در چند جهت خلاصه و ترکش های آن به سوی دولت روانه شد. نحوه توزیع سبد کالا مهمترین نکته مورد انتقاد مردم بود که عقیده داشتند صف های طولانی و ناهماهنگی مختلف درخور شأن افراد نبود.

پس از آن ماجرای برنج های هندی روی کار آمد و این سوال مطرح شد که چرا برنج های توزیع شده در سبد کالا ایرانی نبودند؟ آیا دولت نباید از تولیدکنندگان ایرانی حمایت کند؟

ترکش بعدی با مشخص شدن اقشار دریافت کننده سبد کالا روانه شد. بسیاری از قشرهای مختلف مردم شامل دریافت سبد کالا نشدند و نسبت به این موضوع معترض بودند.

تعیین شدن سقف حقوق برای دریافت سبد کالا، حذف بازنشستگان تامین اجتماعی از دریافت سبد کالا و ... مواردی بودند که در ابتدای کار فشارهای زیادی را به دولت یازدهم وارد ساخت و مسئولان ذیربط پس از مدتی برخی این موارد را اصلاح کردند.

در سال جدید نیز قرار است سبد کالا با شیوه های جدید توزیع شود و مردم منتظر هستند که ببینند دولت چه راهکارهایی را در نظر گرفته است.

* واکنش دولت: پس از افزایش انتقادها نسبت به توزیع سبد کالا مسئولان مختلف نسبت به این موضوع عذرخواهی کردند اما مهمترین واکنش را رئیس جمهور انجام داد و در برنامه تلویزیونی از مردم عذرخواهی کرد. او در این مورد گفت: «اگر مردم در زمینه سبد کالا به زحمتی افتادند، من به عنوان رئیس جمهور از آنها عذرخواهی می کنم.»

۷- سر ناسازگاری دلار مرموز

از اواخر تابستان امسال با فروکش کردن هیاهوهای انتخاباتی و شروع فعالیت دولت جدید، بازار ارز برای چند ماه یک آرامش نسبی را تجربه کرد و دلار ثبات روی قیمت حدودا ۲۶۰۰ تومان را تجربه کرد. این ماجرا از آن دست اتفاقاتی بود که این بار مردم از این روند راضی بودند اما مسئولان دولتی نه!

از دو سال پیش افزایش نرخ دلار به یکی از موضوعات روز جامعه تبدیل شده و قیمت دلار و سکه به یکی از معیارهای سنجش نامزدهای انتخابات درآمده بود اما چند ماه پس از روی کار آمدن دولت جدید، ماجراها سمت و سوهای دیگری به خود گرفت.

در حالی که بسیاری از مردم با خوشبینی امیدوار بودند که دلار از ۲۵۰۰ تومان به زیر کشیده شود اما کارشناسان اقتصادی و مسئولان مختلف از این موضوع ابراز نگرانی کردند.

مسئولان و کارشناسان اقتصادی عقیده دارند پایین آمدن قیمت دلار به زیر ۲۶۰۰ تومان به نفع اقتصاد کشور نیست و دلار باید بین ۲۶۰۰ تا ۳۰۰۰ تومان ثابت بماند. مردم با همان قیمتی اُخت می شدند که در دو سال گذشته مورد شدیدترین انتقادها قرار گرفته بود و هیچ کس از آن رضایت نداشت. اتفاقی که در چند ماه گذشته نیز کم و بیش رخ داد و پرچم خود را بر حوالی قیمت سه هزار تومان برافراشت.

اینجا با یک تناقض روبرو هستیم. از یکسو مردمی که قیمت دلار و سکه به جزء لاینفک زندگی شان تبدیل شده و هنوز با رویای دلار ۱۲۰۰ تومانی زندگی می کنند و از سوی دیگر مسئولانی که کاهش قیمت دلار را به نفع مردم نمی دانند و عقیده دارند که دلار زیر ۲۶۰۰ تومان صدمات جبران ناپذیری را به چرخه تولید و اقتصاد مردم وارد می سازد.

* واکنش دولت: چند ماه پس از روی کار آمدن دولت جدید بود که اظهارات رئیس کل بانک مرکزی تکان اساسی به بازار داد و برخلاف تصور عموم مردم از کاهش قیمت دلار ابراز ناخشنودی کردند.

در مهر ماه سال گذشته و زمانی که دلار به حوالی ۲۷۰۰ تومان رسیده بود، سیف گفت: «نرخ ارز منطق خاص خود را دارد، هیچ دلیلی برای کاهش بیشتر نرخ دلار در بازار وجود ندارد و اصلا منطقی نیست قیمت دلار بیشتر از این پایین بیاید.»

پس از این اظهار نظر، قیمت دلار روند صعودی به خود گرفت و انتقاداتی را به خود دید؛ به طوری که سخنگوی دولت نیز مجبور به توضیح شد اما تاکید کرد که نرخ سه هزار تومانی دلار مطلوب دولت است.

نوبخت در صحبت هایش گفت: «سخنان آقای سیف به این مفهوم نیست که دولت به دنبال افزایش نرخ ارز باشد بلکه دولت اصلا چنین قصدی ندارد و خواهان ثبات بخشیدن به بازار ارز است. بانک مرکزی باید در خصوص ثبات نرخ ارز و ثبات در بازار پاسخگو باشد و تجربه در ماه های اخیر نشان داده که نرخ واقعی ارز حوالی سه هزار تومان است.»