آیا ایران غمگین‌ ترین کشور جهان است؟

مجله مهر: چند وقت پیش یک شرکت تحقیقاتی در واشنگتن با نام «گالوپ» یک رده‌بندی از شادترین و غمگین‌ترین کشورهای جهان منتشر کرد که طبق آن ایران بعد از کشور عراق غمگین ترین کشور جهان معرفی شد.

این فهرست با واکنش متفاوت رسانه‌های داخلی مواجه شد. برخی رسانه‌ها این آمار را پذیرفتند و برخی دیگر پذیرفتن این آمار را ساده لوحانه توصیف کردند و آن را همسوی دیگر سیاست‌های غربی دانستند.

غمگین ترین مردم دنیا در کجا زندگی می‌کنند؟ شاید اگر این پرسش را در جمعی خودمان مطرح کنید، کمتر کسی رای به حضور ایران در بالاترین رده‌های جدول بدهد. اما یک نظر سنجی منتشر شده توسط «گالوپ» نشان می‌دهد که مردم ایران پس از مردم عراق، غمگین ترین مردم دنیا هستند. اما این همه ماجرا نیست.

شرکت گالوپ، یک شرکت تحقیقاتی آمریکایی است که در سال ۱۹۳۵ توسط جرج گالوپ تاسیس شد. این شرکت به خاطر نظرسنجی‌های عمومی که انجام می‌دهد در دنیا شناخته شد. در حال حاضر این شرکت با آمریکا و دیگر شرکت‌های مختلف در سراسر دنیا همکاری می‌کند. گالوپ نزدیک به ۴۰ دفتر در ۲۰ کشور جهان دارد. اما دفتر مرکزی آن در واشنگتن قرار دارد. در حال حاضر مدير این شرکت فردی به نام «جیم کلیفتون» است.

معیارهای گالوپ برای سنجش شادی چیست؟

گالوپ هر ساله میزان شادی در کشورهای جهان را در فهرستی منتشر می‌کند.

گفته می‌شود گالوپ از هزار نفر از مردم هر کشور که در این نظرسنجی شرکت می‌کنند ۵ سوال ثابت از روزهای منتهی به همان روز می‌پرسد و طبق آن مشخص می‌کند کدام مردم شادتر هستند. این سوالات عبارتند از:

به خوبی استراحت کرده اید؟

مورد احترام قرار گرفته اید؟

موقعیت لبخند و خنده زیاد برایتان پیش آمده است؟

موضوع جالب وتازه ای را یاد گرفته اید؟

شاد شده اید؟

گالوپ معتبرتر است یا فوربس؟

همزمان با گالوپ «شبکه راه‌های توسعه پایدار سازمان ملل» و مجله « فوربس» نیز چنین لیستی را هر ساله منتشر می‌کنند که نتایج آن باهم تفاوت دارد. نکته جالب در نظر سنجی گالوپ قرار گرفتن کشورهای مسلمان در انتهای لیست است. طبق این نظرسنجی عراق، ایران، مصر، یونان، سوریه در ابتدای لیست غمگین‌ها قرار گرفته‌اند و کشور‌هایی مانند زامبیا، گواتمالا، السالوادر و دیگر کشور‌های نا آشنا و محروم در جایگاه‌های بعدی هستند.

اما در آخرین لیست منتشر شده فوربس که در سپتامبر ۲۰۱۳ منتشر شد عراق، صربستان، بوسنی و هرزگوبن، بنگلادش، لائوس، مجارستان، هند، موریتانی، فلسطین، جیبوتی و ایران به ترتیب در جایگاه‌های اول تا یازدهم غمگین‌ها قرار دارند. «شبکه راه‌های توسعه پایدار سازمان ملل» نیز در آخرین گزارش خود توگو، بنین، آفریقای مرکزی، بروندی، رواندا، تانزانیا، گینه، کومور، سوریه و سنگال را در جایگاه‌های اول تا دهم غمگین‌ترین کشورهای جهان قرار داده‌است. رتبه‌ ایران در لیست شادترین ملت‌ها در جایگاه ۱۱۵ قرار دارد و اختلافی ۴۱ پله‌ای تا ته جدول دارد.

بسیاری از کارشناسان نظرسنجی گالوپ را علمی و دقیق نمی‌دانند. عده‌ای هم معتقدند لیست منتشر شده توسط «شبکه راه‌های توسعه پایدار سازمان ملل» با وجود بسیاری از تناقضات، به واقعیت نزدیک تر است. عده‌ای هم معتقدند سوالات مطرح شده توسط گالوپ برای پیدا کردن میزان شادی یک ملت کافی نیست و حتی اینکه در این نظرسنجی غرض ورزی‌هایی وجود دارد که مطابق با سیاست‌های غرب تنظیم می‌شود. دکتر مجید ابهری کارشناس مسائل اجتماعی نیز با نظر سنجی گالوپ مخالف است.

برای چنین سنجشی باید درون آن کشور زندگی کرد

ابهری می‌گوید:«یکی از ابزارهای سنجش غم و شادی در هر جامعه نشاط اجتماعی در آن جامعه است که در بعضی از جوامع ممکن است دسترسی به مشروبات الکی، روابط با جنس مخالف و آزادی‌های جنسی، جزء محورهای ارزیابی قلمداد شود. اما برای سنجش دقیق شادی یا غم یک ملت اولا باید درون آن کشور زندگی کرد و دوم اینکه به ارزش‌ها و معیارهای دینی و اخلاقی آن اجتماع توجه نمود.»

به اعتقاد این جامعه‌شناس،درست است که میزان افسردگی در جامعه ما بالاست (۱۵ درصد) و مسائلی مانند ۸ سال دفاع مقدس، مشکلات اقتصادی، تضاد طبقانی، اخبار تنش‌زا، درگیری‌های سیاسی، تبعیض اجتماعی در سنجش غم و شادی ملت ما موثر بوده‌است. اما باتوجه به مسائل گفته شده معیارهای اخلاقی، توکل به خدا، وحدت و همدلی ملت و امید به آینده مانع از تسلط افسردگی به جامعه می‌شود.

موسسات داخلی باید در این حوزه ورود کنند

ابهری با اشاره به این‌که در دنیا کشور‌هایی هستند که از نظر رده‌بندی غم و اندوه خیلی از کشور ما بالاتر هستند می‌گوید:« افغانستان، سودان، کشورهای آفریقایی و حتی مردم بعضی از کشور‌های اروپایی به مراتب غمگین تر از ایران هستند. چون آمار خودکشی بسیار بالاتری از کشور ما دارند و میزان امید به زندگی در آنجا خیلی کم است. به نظر می‌رسد این موسسه برای سیاه‌نمایی بعضی کشورها از جمله ایران چنین آماری را ارائه می‌دهد که متاسفانه بعضی از کارشناسان داخلی هم با آن همسویی می‌کنند.در حالی که وضعیت بی خانمان‌هاو تبعیض نژادی در آمریکا خیلی بیشتر از کشورماست.»

به گفته وی،اگر موسسات داخلی اقدام به مطالعات پژوهشی نموده و گزارش‌های خود را به جامعه ارائه دهند دیگر جایی برای گالوپ و امثال آن نمی‌ماند. به هر حال نهاد‌های متولی باید در جهت افزایش اجتماعی گام بردارند و نخبگان اجتماعی اجازه سیاه‌نمایی به بیگانگان ندهند. چرا که افسردگی و غم در تمام جوامع بشری وجود دارد و شدت و ضعف آن به امور رفاهی و وضعیت اقتصادی بستگی مستقیم دارد.

در هرحال به نظر می‌رسد این چند صدایی میان نظرسنجی‌ها، نشان از معیارهای مختلف و گاه متضاد آنها برای ارزیابی یک میزان ثابت و قضاوت درباره آن است و همین، سبب می‌شود دقت آنها را زیر سوال رفته و نتوان روی آمار منتشر شده از سوی آنها حساب باز کرد. به عبارت دیگر با معیارهای سنجش متضاد، هیچ‌گاه نمی‌توان درباره رفتار یک ملت تصمیم گرفت.