توافق نهایی نیازمند اتخاذ تصمیم سخت است

خبرگزاری مهر: به موجب توافق ایران و کشورهای 1+5 در آخرین دور از مذاکرات وین، دو طرف با تمدید دوره مذاکرات برای چهار ماه دیگر موافقت کردند. بر اساس اعلام مقامات ایرانی و آمریکایی دور اول از مذاکرات جدید قرار است در آینده ای نزدیک و پیش از آغاز نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل برگزار شود. محل برگزاری این گفتگوها مشخص نیست اما برخی پیش بینی می کنند که آمریکا میزبان این دور از گفتگوها باشد.

نظر به آنکه در پایان مذاکرات وین اعلام شد اختلافاتی میان طرفین وجود دارد برخی پیش بینی می کنند که در این دوره چهار ماهه جدید نیز امکان رسیدن به توافق وجود نخواهد داشت اما برخی دیگر از کارشناسان نظر متفاوتی دارند.

در همین رابطه در گفتگو با پروفسور "متیو بان" مشاور وزارت انرژی آمریکا و استاد دانشگاه هاروارد، تلاش شد تا از موضع واشنگتن در خصوص این فرایند دیپلماتیک آگاه شویم. مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

نظر شما در مورد مذاکرات ایران و کشورهای 1+5 و تواق آنها برای تمدید چهار ماهه این گفتگوها چیست؟ آیا فکر نمی کنید که این توافق نوعی موفقیت برای هر دو طرف است؟

فکر می کنم منافع ملی هر دو طرف از دستیابی به توافق جامع تامین شده و طرفین از این توافق بهره مند شوند از همین رو ارزش آن را دارد که به مذاکرات زمان بیشتری بدهیم تا اختلافات موجود میان دو طرف را از بین برده و مسیر رسیدن به توافق را هموار تر کند.

به موجب توافق برای تمدید دوره مذاکرات ایران میلیاردها دلار دیگر از دارائی های مسدود شده خود را دریافت کرده و 1+5 نیز این امکان را دارد که تبدیل اورانیوم 20 درصد به صفحات سوخت را شاهد باشد و بدین ترتیب یک گام دیگر از تبدیل این اوارنیوم به مواد لازم برای تولید سلاح هسته ای دور شده ایم. من همچنین فکر می کنم که شکست مذاکرات منافع هر دو طرف (ایران و کشورهای 1+5) را به خطر می اندازد به آن معنا که از یک سو موجب افزایش تحریم های ایران شده و از سوی دیگر موجب می شود که تهران به فعالیت های سابق خود بازگشته، ظرفیت سانتریفیوژهای خود را افزایش داده و اورانیوم بیشتری را غنی سازی کند.

پیش بینی شما از نتیجه مذاکرات در پایان مهلت چهار ماهه چیست؟ آیا در پایان این دوره دو طرف می توانند به توافق جامع هسته ای برسند؟

هنوز این نکته مشخص نیست که آیا در این دوره پل زدن بین شکافهای موجود و رسیدن به توافق جامع امکان پذیر است یا نه. رسیدن به توافق جامع بدون شک به نفع هر دو طرف بوده و منافع آنها را تامین می کند. اما ممکن است رسیدن به توافق نیازمند دادن وعده های مهم (اتخاذ تصمیمات سخت) باشد که این امر با مخالفت هایی در تهران و واشنگتن همراه خواهد بود. در این میان یافتن زمینه های مشترکی که تامین کننده منافع هر دو طرف باشد از نکات کلیدی مذاکرات در این دوره چهار ماهه است.

پروفسور بان پیشتر در مورد سانتریفیوژها و اینکه چگونه می توان این مورد اختلای را حل کرد به خبرگزاری مهر گفته بود: یران باید این نکته را بداند که لغو تحریم ها در حالی که این کشور 20 هزار سانتریفیوژ در اختیار دارد امکان پذیر نخواهد بود و این در حالی است که مذاکره کنندگان ایران از تعداد 50 هزار تا 100 هزار سانتریفیوژ فعال سخن می گویند.

در این میان حتی اگر اوباما بخواهد با ایران در مورد تعداد بالای سانتریفیوژها توافق کند، کنگره با دو سوم آرا تحریم های جدیدی را علیه تهران اعمال می کند. تصویب تحریم با دو سوم آرا یعنی آنکه اوباما نمی تواند آن را وتو کند و بدین صورت کار گره می خورد. بر همین اساس اگر ایران خواستار توافق است که به موجب آن تحریم های اصلی این کشور لغو شوند باید محدودیت بر تعداد سانتریفیوژها خود را بپذیرد.

خوشبختانه این موضوع منافع ایران را تامین خواهد کرد. تمام یک هزار سانتریفیوژی که ایران در اختیار دارد از نوع قدیمی که به اصطلاح IR_1 نامیده می شوند هستند. برای استفاده در مقاصد صلح آمیز ایران می تواند این سانتریفیوژهای قدیمی را کنار گذاشته و اقدام به نصب سانتریفیوژای جدید و حتی مدرنی کند که در حال توسعه آنهاست.

برای اطمینان حاصل کردن از این نکته که ایران سوخت تمامی راکتورهای خود را در اختیار خواهد داشت، تهران می تواند اقدامات مختلفی انجام بدهد. گام نخست آنکه: امکان تمدید قرارداد تامین سوخت از سوی روسیه برای ایران. هم اکنون این قرارداد 10 ساله است اما می توان آن را برای 20 سال تمدید کرد.

دوم آنکه، ایران می تواند سوخت مورد نیاز خود را از کشورهای دیگر خریداری کرده و آن را در داخل انبار کند. در این میان برای مثال کره جنوبی که برای تامین انرژی مورد نیاز خود تا حد زیادی به انرژی هسته ای وابسته است برای آنکه مشکلی در تامین سوخت نداشته باشد، سوخت مورد نیاز برای دوسال راکتورهای خود را انبار می کند.

گام سوم آنکه، در صورت بروز هر نوع مشکلی در تامین سوخت، ایران می تواند به بانک سوخت آژانس بین المللی انرژی اتمی رجوع کند. این بانک اخیرا در قزاقستان دایر شده است.

این نکته مهم است که بدانیم داشتن ده ها هزار سانتریفیوژ مشکل سوخت و اطمینان حاصل کردن از این نکته که تهران مشکلی در رابطه با تامین سوخت نخواهد داشت را حل نمی کند. دلیل این امر آن است که اولا روسیه طراحی خاص خود را در مورد سوخت راکتور بوشهر دارد و اگر ایران بخواهد سوخت تولید خود را جایگزین این سوخت کند ممکن است دیگر روسیه امنیت این راکتور را تامین نکند.

ثانیا، ایران ذخایر اورانیوم خود را کاهش داده و این بدان معنی است که این کشور برای مدت زمان طولانی نمی تواند از امنیت سوخت راکتورهای خود مطمئن باشد.

سوما، داشتن یک نیروگاه غنی سازی بدان معنی نیست که این نیروگاه واقعا کار می کند. حتی اگر کشورهای خارجی نیز نخواهند که این نیروگاه را منهدم کنند بازهم این نیروگاه نمی تواند به طور شایسته فعالیت کند.

بطور خلاصه، مسیر رسیدن به توافق به نوعی است که ایران با این نکته موافقت خواهد کرد که تعداد سانتریفیوژهای خود را بین یک هزار تا پنج هزار نگه دارد و در عوض تحریم های مربوط با برنامه هسته ای این کشور لغو شوند و تهران نیز از این نکته مطمئن شود که مشکلی در تامین سوخت مورد نیاز راکتورهای خود نخواهد داشت.