استفاده از ۴G در ایران رویا نیست!

همشهری تماشاگ ر: هر صبح که چشمان خود را باز می کنیم، بیش از روز گذشته، حیات در دهکده جهانی ملموس تر می شود. تکنولوژی با سرعت حرکت می کند. چنانچه به نظر می رسد از حوادث و رویدادهای پیرامون جلوتر است. سرعت انتقال داده ها به قدری بالاست که انسان های عصر ما به دنبال شتاب بی پایان تکنولوژی و فناوری های ارتباطی چاره ای جز دویدن ندارند. در این راه پر پیچ و خم گاه آسیب می بینند، گاهی از خطرات عبور می کنند و گاهی نیز نیاز به علم و دانش بیشتر را در همراهی با دنیای خبر احساس می کنند.

امروزه در دنیای مدرن تلاش برای ارتقای سواد رسانه ای کاربران به یکی از بحث های محافل رسانه ای بدل شده است. مخاطبان در آینده نزدیک می توانند اشراف جامعی بر دنیای رسانه ای پیرامون خود داشته باشند. در این بین سهم ما چیست؟
دکتر داود زارعیان، مشاور و مدیرعامل و مدیرکل دفتر روابط عمومی و امور بین الملل شرکت مخابرات ایران جایگاه کشورمان را در برخی حوزه های ارتباطات نوین مثبت و در برخی زمینه های سخت افزاری ضعیف و ناکارآمد توصیف می کند اما بیش از هر مقوله ای به سهولت دسترسی به فناوری های نوین ارتباطی برای عموم مردم اشاره دارد تا با تغییر کارکردهای رسانه ای ارتقای جامعه نیز محقق شود.

آقای دکتر، در سال های اخیر با گسترش تکنولوژی های نوین ارتباطی، از یک سو ارتباطات میان فردی سهل تر از قبل شده و از سوی دیگر امکان استفاده و دسترسی به این تکنولوژی ها در سطح جامعه افزایش یافته است اما در کنار این توسعه یافتگی تکنیکی، بحث ارتقای «سواد رسانه ای» در جامعه مطرح می شود. هم برای نسل جوان که از فناوری های ارتباطی استفاده بهینه کند و هم برای نسلی که با دنیای تکنولوژی فاصله دارد و ارتباطات سنتی را همچنان به ارتباطات نوین ترجیح می دهد. چه پیش زمینه هایی برای این جهش تکنولوژیکی لازم است؟

- موضوع خوبی را مطرح کردید و به نظر می رسد که راه حل های آن ساده باشد. در ابتدا یک اشاره تاریخی گذرا به مبحثی که مطرح کردید می کنم. ببینید، فاصله زمانی تغییر تکنولوژی و فناوری، سال به سال کوتاه تر می شود. یعنی اگر گذر از نسل آنالوگ به دیجیتال را در تلفن ثابت طی ۷۰، ۸۰ سال داشتیم، نسل دیجیتال در مدت یکی دو سال کامل شد. استفاده از فیبر نوری فاصله خیلی کمتری را طی کرد تا در کاربرد تلفن ثابت جا بیفتد اما از زمانی که تلفن های همراه وارد بازار شدند و تا زمانی که امکان استفاده از پیام کوتاه رایج شد، دو دهه زمان طول کشید. الان که به نسل اپلیکیشن ها و نرم افزارهای جدید رسیدیم گذر زمان در ارتقای آنها معنا ندارد. یعنی از زمان ورود یک اپلیکیشن تا اپلیکیشن جدیدتر فقط چندین روز یا چندین هفته فاصله زمانی طول می کشد.


بعد از این که پیامک و سیستم چند رسانه ای یعنی اس ام اس و ام ام اس کاربردی شد، مردم هم برای استفاده از آن دشواری هایی داشتند و هم برای به اشتراک گذاشتن داده ها اما در بحث استفاده از وایبر و واتس آپ این مسائل وجود ندارد. هم فاصله کوتاهی از ورود این نرم افزارها در جامعه تکنولوژی بوده، هم همه گیری و فراگیری آن سریع تر بوده است. البته نمی توانیم ادعا کنیم که الان به انتها رسیدیم. شاید تا سال آینده شاهد بروز و ظهور ده ها تکنولوژی جدید باشیم و از طرف دیگر هم شاهد خروج سرویس هایی باشیم که چندین سال از عمر آنها می گذرد. سرعت تحولات فناوری در حوزه ای تی بسیار بالاست و هنوز یک فناوری عمومی نشده، فناوری راحت تری جایگزین آن می شود. موضوع دوم به غیر از فناوری هایی که بدین شکل هستند یعنی نرم افزاری بی هزینه یا کم هزینه و ساده، کاربردهایی است که شرکت ها و سازمان های مختلف برای موبایل تعریف می کنند.

مثل موبایل بانکی، مثل داد و ستد از طریق موبایل و ... این موضوع هم مباحثی دارد که باید راجع به آن بحث کرد. دنیا به این دو مقوله جداگانه پرداخته است؛ افزایش سطح سواد رسانه ای مردم و تغییر در فناوری به طوری که نیاز به آموزش حداقلی داشته باشد. مثلا وقتی تکنولوژی اس ام اس وارد ایران و یا حتی سایر کشورها شد، یک مشترک وقتی گوشی را خریداری می کرد برای ارسال پیامک بایستی وارد منو می شد، بخش پیامک را پیدا می کرد، بعد به انتخاب می رسید و با مشقت تایپ می کرد. بعد مثلا یک منو دیگر را انتخاب می کرد و سپس پیام را می فرستاد. کسانی که تولیدکننده گوشی بودند استفاده از این قابلیت را ساده کردند. بخش پیام را روی صفحه اصلی آوردند و مشترک با یک کلیک توانست از پیامک استفاده کند. پس دوتا اتفاق رخ داد: یکی اینکه آموزش خیلی کم بود به نظر من، اتفاق دوم تغییر در نحوه استفاده بود تا اینکه حدود ۶، ۷ سال پیش خیلی از کشورهای اروپایی با مطالعاتی که داشتند به این نتیجه رسیدند که برای افزایش کاربرد موبایل در عرصه های مختلف راه حل فقط توسعه سواد رسانه ای نیست. یکی از راه حل ها سواد رسانه ای است. راه حل دیگر ساده سازی استفاده از امکانات است.

در همین راستا در سال ۲۰۰۹ در کنگره جی اس ام بارسلونا شعاری انتخاب کرده بودند تحت عنوان هر سرویس یک کلیک یعنی اپراتورها، سازنده های گوشی، سازنده های نرم افزارها، سرویس ها و خدماتی که روی موبایل داده می شود را به نحوی ساماندهی کنند که هر مشترک با یک کلیک بتواند به یک سرویس ارتباطی دسترسی پیدا کند. به این ترتیب جایگاه سواد رسانه ای را خیلی تغییر دادند. حتی اعلام کردند اگر مشترکین اسامی سرویس ها را بدانند و یک عدد را روی گوشی شان حفظ باشند، می توانند از آن سرویس استفاده کنند. مثلا اگر کسی می خواهد وارد سیستم بانکداری شود، عدد یک را روی گوشی دو بار کلیک کند. مثلا اگر کسی می خواهد از سرویس وایبر استفاده کند فقط کافی است که روی یک آیکون که شبیه آیکون وایبر است یک بار کلیک کند اما این کافی نیست و دلیل نمی شود که مردم از این سرویس ها استفاده لازم را بکنند.

پس باید به حوزه دوم هم پرداخت؛ یعنی سواد رسانه ای جامعه را افزایش داد. جامعه را باید تقسیم بندی کرد. ما چند گروه مخاطب داریم؛ گروهی که به راحتی یاد می گیرند، اصلاحا دست به کار هستند. در حوزه آی تی، کسانی که باید آموزش های بیشتری ببینند و در آخر گروهی که اصلا آموزش پذیر نیستند. قشری که در میانه این طیف هستند نیاز به آموزش دارند اما در شرایط فعلی و در شرایط فرهنگی کشور ما به اعتقاد من راه حل در تغییر شکل فناوری هاست؛ یعنی فناوری ها به نحوی در دسترس مشترک قرار بگیرد که بتواند با یک کلیک از یک سرویس استفاده کند، ضمن آنکه حداقل اطلاع رسانی از طریق دفترچه هایی که در اختیار مشتری قرار می گیرد و تبلیغات رادیو و تلویزیونی و تبلیغاتی که در روزنامه ها می شود می تواند در این زمینه کمک حال باشد.

بسترهای استفاده از این سخت افزارها برای همه فراهم است؟

- خوشبختانه تکنولوژی به روز موبایل، تکنولوژی است که همه پیش بینی ها در آن صورت گرفته است. مثلا امروزه تعداد کسانی که از سیستم ارتباطی وایبر استفاده می کنند در کمتر از یک سال به ۶.۵ میلیون نفر رسیده است. به همین نسبت تعداد کسانی که از واتس آپ استفاده می کنند هم افزایش یافته است. زیرساختی که ما در شبکه موبایلی ایران استفاده می کنیم زیرساختی است مطابق با استانداردهای جهانی که همه ویژگی های آن را دارد، بنابراین خیلی کار دشواری در این عرصه نیست اما تفاوتی که وجود دارد در گوشی هایی است که مردم استفاده می کنند.

کسانی که از گوشی های هوشمند استفاده می کنند به ساده ترین وجه می توانند از این امکانات استفاده کنند اما کسانی که از گوشی های هوشمنداستفاده نمی کنند ضمن اینکه قدرت استفاده از برخی خدمات را از دست می دهند، در استفاده از خدماتی که امکان آن را دارند نیز با مشکل مواجه می شوند.

البته کسانی که از گوشی های غیرهوشمند استفاده می کنند از تمکن مالی پایین تری در جامعه برخوردارند.

- بله، یکی از بحث ها همین است. ما نبایستی همه خدمات عمومی را بر بستر گوشی های هوشمند برنامه ریزی کنیم، ضمن اینکه استفاده از گوشی های هوشمند به دلیل پایین بودن سواد رسانه ای در جامعه - همان بحثی که در ابتدا صحبت کردیم - برای برخی حتی می تواند هزینه زا هم باشد. بنابراین شاید خیلی ها ندانند که نرم افزارهای گوشی های هوشمندی مثل آیفون به روز آپدیت می شود و برای کاربران هزینه جی.پی.آر.اس منظور می شود. بنابراین ما بایستی خدمات را دو دسته کنیم. یکسری خدمات خاص و شیک که نبود آن آسیبی نمی رساند. مثلا اگر خیلی از مشترکین واتس آپ نداشته باشند مشکلی پیش نمی آید اما یکسری خدماتی هست که همه باید استفاده کنند.

به عنوان مثال بانکداری الکترونیک یکی از این سرویس هاست. بانکداری الکترونیکی نیازمند گوشی هوشمند نیست، چرا که اپراتورها بایستی نرم افزار آن را طراحی کنند. بحث دیگر اینکه همه نرم افزارهایی که در حوزه مالی و بانکی مورد استفاده قرار می گیرند باید امنیت هم در آن لحاظ شود. یعنی باید اطمینان لازم را به مخاطب داد که امنیت کافی در بهره برداری از خدمات موبایل بانکی مد نظر است.

امنیت فقط در حوزه امور بانکی و مالی مد نظر است یا در حوزه حریم شخصی و خصوصی هم به آن پرداخته می شود؟

- بحث امنیت در همه حوزه ها حائز اهمیت است. ما در برخی حوزه ها بی گدار به آب می زنیم. یعنی ما ایرانی ها یک عادتی داریم که مثلا همه اطلاعات شخصی مان را در وایبر می گذاریم غافل از اینکه یک عده ممکن است از آن سوءاستفاده کنند. امنیت همه جا لازم است اما در مسائل مالی به دلیل جذابیت هایی که دارد ضروری تر است. در اینجا می خواهم به دو بحث بپردازم. رسالتی که اپراتورها در افزایش سواد رسانه ای مردم دارند و سالتی که تولیدکنندگان، وندورها و شرکت ها در ساده سازی این ابزارها ضمن توجه به امنیت آنها به عهده دارند. اگر این ابزارها ساده نباشد حتی بالاترین سطح سواد رسانه ای در مواجهه با آنها دچار مشکل می شود چون بالاخره سطح سواد رسانه ای مردم دنیا خیلی بالا نیست. حتی اگر میانگین سطح سواد در خیلی زمینه ها بالا باشد در عرصه فناوری بالا نیست. بنابراین بایستی نرم افزارهایی در اختیار مردم قرار بگیرد که ضمن امنیت، ساده و دسترسی به آن راحت باشد.

شعاری که ۵ سال قبل در کنگره بارسلونا انتخاب شده بود درست است. اینکه مشترکین برای استفاده از خدمات مختلف بیش از یک کلیک انجام ندهند چون اگر مشترک بیش از یک کلیک بخواهد انجام دهد منصرف می شود. به عنوان مثال چند روز قبل مقابل یک خودپرداز، شخصی ایستاده بود و به سختی قبض های موبایل را پرداخت می کرد. راهنمایی اش کردم که از سامانه شماره ۹۹۹۰ استفاده کند تا راحت تر کار انجام شود. توجه کنید به این قسمت؛ گفت ۹۹۹۰ را گرفتم ولی چون چندتا سوال پرسید، حوصله پاسخ به سوالات را نداشتم. ببینید چندتا سوال صوتی و گویا پرسیده شده حوصله نداشته حالا اگر همین مشترک در یک پیچیدگی خاص نرم افزاری قرار بگیرد طبیعتا قید همه چیز را می زند. بنابراین ما بایستی فناوری را آنقدر ساده در اختیار مردم بگذاریم که مشترک با کمترین کار و با کمترین سواد و دانش رسانه ای بتواند از آن کالا و خدمات استفاده کند.

نسل چهارم خدمات اینترنتی ۴G در حال حاضر این امکان را به کاربر ایرانی می دهد که تا مسابقات ورزشی را از طریق تلفن همراهش ببیند؟

- تحقق این امر رویا نیست. در بازی های جام جهانی ۲۰۱۰ آفریقای جنوبی این فناوری تست شد؛ قابلیت پخش همه مسابقات از طریق تلفن همراه وجود داشت. تکنولوژی ساده ای است . حتی در کیپ تاون تکنولوژی نسل سومی هم نبود. با ۲۰ درصد تغییر در نسل دوم این امر محقق شد. اپلیکیشن آن روی همه گوشی های هوشمند وجود دارد. در بعضی کشورها استفاده از این تکنیک payment دارد، یعنی باید هزینه ای برای آن پرداخت شود تا اجازه دیدن هر چیزی را داشته باشند.

در بعضی کشورها ممکن است رایگان باشد. من پیش بینی می کنم که ما در آینده به این سمت خواهیم رفت. یعنی مسابقات فوتبال و هر چیز جذابی از طریق موبایل به صورت زنده پخش شود ولی قطعا هزینه ای برای شرکتی که آن را مدیریت می کند خواهد داشت. مشترک دو هزینه می پردازد. یک هزینه کم به اپراتور و یک هزینه دیگر هم به کسی که این سرویس را فعال می کند. همه اپراتورها از اول شهریور ماه به این سمت یعنی نسل سوم و بالاتر می روند، ضمن آن که خدمات نسل های قبلی هم از مشترک گرفته نمی شود.


گستردگی تکنولوژی فرصت های شغلی جامعه را از بین نمی برد؟

- به نظر من فرصت های شغلی از دست نمی رود، جابجا می شود. سازمان تنظیم مقررات و سایر سازمان های تنظیم مقررات متعددی که وجود دارند، باید همه جنبه ها را لحاظ کنند. اگر ما بتوانیم خدمات و سرویس هایی در موبایل ها ارائه کنیم مثل سایر کشورهای دنیا، بایستی سهم هر کسی منظور شود. مثلا در خیلی از کشورهای دنیا کسی برای خرید بلیت به دفتر مسافرتی یا ورزشگاه نمی رود. تصور این است که الان دفاتر خدماتی مسافرتی تعطیل می شود اما چنین نیست چون صدها نفر روی برنامه های این طرح کار می کنند.

ماهیت کار عوض شده است، هزینه سرمایه گذاری پایین آمده است، سود هم منطقی شده است. مثلا در عرصه بانکداری علیرغم آمدن اینترنت بانک، موبایل بانک، دستگاه های خودپرداز و ... هنوز در بانک ها صف وجود دارد. اگر این فرض را بپذیریم امروزه در کشورهایی که صاحب قدرت برتر آی تی هستند، بیکاری باید زیاد باشد اما می بینید که عملا چنین نیست.

با اینکه استفاده از تکنولوژی در کشور ما در سال های اخیر رشد خیره کننده ای داشته است، باز هم یکسری از فناوری ها نوپا هستند.

- چون ما در بخش تجاری بخش خصوصی خیلی فعالی نداریم، نیاز به چنین مسائلی کمتر حس می شود. در بعضی از حوزه ها عرضه و تقاضا خیلی رقابتی نیست. ساختار، ساختار غالب دولتی است. برخی از سرویس های حوزه آی تی را هنوز فانتزی می دانیم. اینها عواملی است که تاخیر در ورود تکنولوژی ها را به دنبال دارد. نکته دیگر هم پیچیدگی و تنوع و تعدد چنین خدماتی است.

و دیگر بار این بحث محافل رسانه ای مطرح می شود که مرگ روزنامه نگاری سنتی فرا رسیده است.

- قاعدتا نه. ببینید، از زمانی که رادیو اختراع شد، همیشه بشر این دغدغه را داشت که روزنامه نگاری سنتی از بین برود ولی این اتفاق نیفتاد. منتهی شکل و اهمیت رسانه ها قطعا تغییر می کند. ممکن است در آینده روزنامه کاغذی کمتری داشته باشیم اما همان روزنامه ها و نشریات کاغذی نسخه الکترونیکی هم خواهند داشت. اگر روزنامه نگاری در ایران از لحاظ تولید محتوا رشد کند، نباید از این بابت نگرانی داشت. همانطور که در دنیا می بینید روزنامه یومیوری در ژاپن بیش از ۸۰۰ هزار تیراژ دارد و تیراژ آن طی سال های گذشته کم هم نشده است. روزنامه ها کارکردها و معانی جدیدی پیدا می کنند. سطح اجتماع هم ارتقا می یابد.

شما به بحث فانتزی بودن بخش هایی از تکنولوژی های آی تی اشاره کردید. واقعا فانتزی است؟

- بله، بخشی از آن فانتزی است، من هم اعتقادم چنین است. آی تی نیازهای غیرضروری هم ایجاد می کند اما جذابیت آن در همین است. یعنی اگر فانتزی نباشد جذابیت لازم را هم نخواهد داشت.

موردی توضیح می دهید؟

- امروز در دنیا حوزه آی تی را رشد دادند، برای اینکه هم به تفریح مردم برسد، هم به آموزش مردم برسد، هم مسائل تجاری را پوشش دهد و هم به حوزه اخلاق عمومی و مدیریت افکار عمومی بپردازد. بنابراین اگر این کارکردها را با هم پیدا نمی کرد رشد هم نمی کرد. من اتفاقا موافق فانتزی بودن آن هستم. شاید این تصور وجود داشته باشد که مثلا آنچه که امروز در وایبر منتشر می شود، تفریح و سرگرمی است که اگر نبود هم اتفاقی نمی افتاد، ولی نه، لازم بود که اتفاق بیفتد. این نگاه که فانتزی بودن باعث شده سرمایه گذاری در این عرصه کم شود اشتباه است، چرا که امروز تکنولوژی جذاب، نوعی تکنولوژی است که مخاطب اش را به نوعی جذب کند.

در کنار همه مزایایی که این فناوری ها دارند، این انتقاد هم متوجه رسانه هاست که ارتباطات میان فردی را متزلزل کرده اند.

- اوایل که تلویزیون فراگیر شده بود، یکی از ویژگی های آن جمع گرایی بود. مثلا اعضای یک خانواده در کنار یکدیگر به تماشای برنامه های تلویزیون می پرداختند. بعد از مدتی تغییر سلیقه ها باعث شد که در خانه ها به جای یک دستگاه تلویزیون، چند دستگاه تلویزیون وارد شود. ماهیت تلویزیون شد جمع گریزی. امروز رسانه های نوین جمع گریزی را به وجود آوردند اما زمانی جمع گریزی به وجود آمد که ما از هم گریزان شده بودیم. در نظریه های جامعه شناسی زمانی که دیوید رایزمن از انبوه خلق تنها صحبت می کند، مربوط به ۱۰ سال اخیر نیست، مربوط به ۵۰ سال قبل هم نیست. مربوط به بیش از ۷۰ سال پیش است. چرا این نظریه در آن مقطع مطرح می شود؟

برای اینکه جامعه صنعتی انسان ها را از هم دور کرده بود. حتی بدون کارکرد تلویزیون، بدون وجود اینترنت و ... باز هم آدم ها از هم دور شده بودند. چرا؟ برای اینکه هر کسی دنبال منافع خودش است. بنابراین ضمن پذیرش اینکه فناوری های نوین در ظاهر جمع گریز هستند می توان گفت حداقل در حال فراهم کردن ارتباطات هستند. این ابزارها امروز به کمک ما آمده اند. ما انسان ها جمع گریز شده بودیم. به نظرم نباید از این بابت نگران بود چرا که این ابزارها به صورت مجانی یا با هزینه های اندک در حال گره زدن انسان ها به یکدیگر هستند، ضمن اینکه ما باید از همین رسانه به عنوان ابزار و جایگاهی برای انتشار مسائل فرهنگی استفاده کنیم تا بدین شکل همگرایی را ایجاد کنیم.

برای جهان امروز تکنولوژی های نوین ارتباطی فرصت هستند یا تهدید؟

- چاقوی دو لبه است. اگر خوب استفاده شود فرصت است اگر بد استفاده کنیم تهدید است. برای ما اگر برنامه داشته باشیم، به موقع از آن استفاده کنیم، به شرطی که مردم آموزش ببینند، به سادگی در اختیار مردم باشند، مردم را بی دلیل از یکسری مسائل نترسانیم، تعاریف واقعی را به مردم ارائه کنیم؛ فرصت است چون هیچ چیز به تنهایی نمی تواند تهدید باشد. بستگی به خود ما دارد که چه برنامه ای برای آن داشته باشیم.

جایگاه ایران در دنیای مدرن تکنولوژی چگونه است؟

- ما در حوزه هایی که به کاربران برمی گردد از دنیا عقب نیستیم. حتی جلو هم هستیم. در جاهایی که به نظام برنامه ریزی کلان مربوط است، به زیرساخت ها مربوط است، جایگاه مناسبی ممکن است نداشته باشیم. نمی توانیم بگوییم ما صفر هستیم یا یک یا پنج یا ... ببینید، امروز ما در عرصه ارائه خدمات عام، مثل تلفن همراه و تلفن ثابت، در دنیا پیشتاز هستیم. ضریب نفوذ تلفن همراه در ایران بالای صد است. یعنی به ازای یک نفر بیش از یک سیم کارت وجود دارد. آنجایی که مردم به خودشان متکی هستند مثل وبلاگ رتبه بالایی داریم. جزو ۱۰، ۱۵ کشور برتر دنیا در بخش وبلاگ نویسی هستیم اما در دولت الکترونیک و تعیین زیرساخت های دولت الکترونیک رتبه ما بالای صد است که رتبه خوبی در این عرصه نیست. در کل این استعداد را داریم که سریع رشد کنیم و از این عقب افتادگی نجات پیدا کنیم. نگاهی که از ابتدا به اینترنت در ایران بود حدود ۲۰ سال قبل نگاه ترس و وحشت بود.

تصورمان این بود که اینترنت فقط ضرر و زیان دارد. کسی در مورد کاربردهای آن اطلاع زیادی نداشت. کسی در مورد استفاده های متنوعی که امروز از اینترنت می شود آگاه نبود. اینترنت با ترس و دلهره وارد ایران شد. همه فکر می کردند که برای کشور خطر فرهنگی است. آدم هایی که چنین تفکری داشتند نگران مسائل فرهنگی کشور بودند. همین ترس ما را ۱۰ سال عقب انداخت. بنابراین مقررات لازم را دیر وضع کردیم، حوزه فیلترینگ را دیر فعال کردیم، در مورد قوانین و مسائل امنیتی دیر به فکر افتادیم و ... همه اینها باعث شد که ما عقب بمانیم. طرح های مختلفی را آزمایش کردیم، فناوری آی تی هم همانگونه که در ابتدای صحبت هایم عرض کردم دائما در حال تغییر و به روز شدن است.

مقاومت در برابر تغییر، یک ریشه فرهنگی در ایران دارد. عده ای نگران منافع اقتصادی شان هستند، برخی می ترسند منافع سیاسی شان را از دست بدهند و ... به همین دلیل مقاومت ها در ایران در برابر خیلی از تغییرات بالاست. ما نه فقط در برابر تغییرات تکنولوژی بلکه در مقابل تغییرات اداری، سازمانی، انضباطی و ... هم مقاوم هستیم. حتی زمانی که به ما می گویند بستن کمربند ایمنی به نفع تان است، مقاومت می کنیم و سعی داریم پلیس را گول بزنیم. من فکر می کنم مجموعه این عوامل در ایران یک ریشه تاریخی داشته و ما برای اینکه مقاومت در برابر تغییرات را هم حل کنیم برنامه ای نداشتیم، کاری نکردیم. موضوع دیگر به ساختار مدیریت فرهنگی کشور مربوط است، برخی از حوزه های فرهنگی ما متولی ندارد و برخی از حوزه های فرهنگی مان دارای متولیان خیلی زیادی هستند.

آینده تکنولوژیکی ایران را چگونه می بینید؟

- تکنولوژی «خوداصلاح گر» است، یعنی به سمت و سویی می رود که همیشه از آن استفاده بهینه شود. من به آینده تکنولوژی در ایران خوشبین هستم، معتقدم که مردم یاد می گیرند چگونه از تکنولوژی استفاده کنند. هر چند در ابتدا ممکن است هیجاناتی داشته باشند. هر چند که هیجان هدف را از مسیر دور می کند. تحقیقاتی که اوایل دهه ۶۰ راجع به تلویزیون انجام شد نشان داد زمانی که تلویزیون وارد خانه ها شد؛ مردم ساعت های متمادی جلوی تلویزیون می نشستند تا مبادا برنامه ای را از دست بدهند اما پس از مدتی مردم عادت کردند و توانستند از این وسیله بهتر استفاده کنند. در مقابل هر تکنولوژی چنین حالتی را داشتیم.

اوایل که موبایل وارد ایران شده بود مردم ساعت ها با تلفن همراه صحبت می کردند یا زمانی که سیستم پیام کوتاه فراگیر شد در طول روز بالغ بر ۱۰ عدد پیامک لطیفه و جوک بین مردم رد و بدل می شد که امروزه به حداقل رسیده است. در همین وایبر ابتدا مردم با هم جوک رد و بدل می کردند ولی الان از این وسیله بهتر استفاده می کنند. حتی استفاده آموزشی از آن می کنند. به نظرم تکنولوژی یا اصلاح کردن خود، با بهینه شدن و کامل شدن به نفع ما حرکت می کند.