دل پیرو و دوستان در هندوستان!

همشهری جوان - شهریار نوبهار: سوپر لیگ هندوستان با یک عالمه ستاره جدید کمتر از یک ماه دیگر آغاز می شود. مسابقاتی که مدیرانش امیدوارند باعث صعود هندوستان به جام جهانی 2006 شود.

گاندی برخلاف کارل ماکس معتقد بود که تضادی بین کارگر و سرمایه دار وجود ندارد. نظریات داروین درباره بقای برترین ها را هم رد می کرد. تفکرات آدام اسمیت و اینکه آدم ها به انگیزه سود فردی و نیازهای حیوانی رفتار می کنند هم برایش جذابیتی نداشت. او فقط به خودکفایی معتقد بود. بینشی که برای سال ها با آن زندگی کرد اما او نمی دانست که سرانجام آدام اسمیت و اندیشه هایش برای بازسازی فوتبال کشورش به کار گرفته خواهند شد. خودکفایی در برابر جذابیت های سرمایه داری شکست خورده بود. این را هر فوتبالدوستی در هندوستان به سادگی متوجه شده است.


مشکل اصلی از دهه ۹۰ میلادی شروع شد، زمانی که تلویزیون های کابلی و سایت های اینترنتی رشدی انفجاری را تجربه می کردند. مردم هندوستان با مسابقات و بازیکنان غربی آشنا می شدند و کیفیت فوتبال داخلی را با نسخه خارجی مقایسه می کردند، نتیجه مشخص بود، جمعیت تماشاگران روز به روز کم می شد. برای همین سرمایه گذاران رغبتی به حضور در این مسابقات نشان نمی دادند. باشگاه ها فقیرتر می شدند. پول کمتری برای آکادمی ها و بازیکنان جوان هزینه می شد. فوتبالیست های ضعیف تری پرورش داده می شدند و این دور باطل همینطور ادامه پیدا می کرد.

کریکت، هاکی و شطرنج تبدیل به ورزش های اصلی در جامعه شدند. در حالی که مسابقات کریکت هند در سطح جهانی مشهور شده، فوتبال نتوانسته پایگاهی میان مردم برای خودش دست و پا کند و ستارگان هاکی و کریکت مانند بازیگران بالیوودی از توجه ویژه جامعه برخوردار هستند، دستمزدهای کلان تری دریافت می کنند و محبوبیت بسیار بیشتری هم دارند، طوری که تقریبا محال است یک بازیکن معروف کریکت بتواند بدون محافظینش در سطح شهر تردد کند اما سونیل چتری کاپیتان تیم ملی فوتبال هند، هیچ کدام از این مزایای شهرت را در اختیار ندارد؛ چرا که فوتبال ملی این کشور اصلا توجهی را به خودش جلب نمی کند.

لیگ فوتبال هند بعد از دو دهه فعالیت هنوز نتوانسته موثر باشد. میانگین تماشاگران این لیگ ۵ هزار نفر است و اغلب باشگاهایش هم ضررده هستند. برای همین است که در سال های اخیر باشگاه های پرافتخاری چون JCTFC و ماهیندرا به دلیل مشکلات مالی منحل شدند. تیم ملی هند هم آرزوی رتبه ای دو رقمی در جدول فیفا را دارد و پرونده های متعددی از فساد و رشوه گیری در فوتبال این کشور دیده می شود. البته در گذشته همه چیز به این تلخی نبود. باشگاه های فوتبال در هندوستان سابقه ای طولانی دارند. تیم موهان باگان سه سال زودتر از لیورپول تاسیس شده.

دربی قدیمی شهر کلکته بین بنگال شرقی و همین موهان باگان هنوز یکی از رویدادهای مهم فوتبالی در هندوستان است. ۸۰ هزار نفر برای تماشای این دیدار به ورزشگاه می روند. بینندگان تلویزیونی فوتبال هم اغلب چند ده میلیون نفر هستند ولی در این عرصه تسلط با فوتبال خارجی است. طرفداران فوتبال در هند نام ذخیره های منچستریونایتد را هم به خوبی می دانند اما هیچ اطلاعی از ترکیب اصلی تیم ملی کشورشان ندارند.

در واقع هندی ها به فوتبال علاقمند هستند اما به فوتبال هندی علاقه ندارند. اصلا چرا باید تمایلی به این فوتبال داشته باشند؟ وقتی تیم ملی هندوستان حتی نمی تواند افغانستان جنگ زده و مالدیو را شکست دهد، نباید توقع حمایتی از سوی هواداران را داشت. با این وجود در چنین شرایط سختی، عده ای از سرمایه داران هندی می خواهند فوتبال این کشور را احیا کنند. ادعای بزرگی که با برنامه های جذابی همراه شده است.


بالیوودی ها در فوتبال

ماجرا از سال ۲۰۱۰ شروع شد. وقتی که تب فوتبال و جام جهانی جامعه هند را درگیر خودش کرده بود. فدراسیون فوتبال هند شرایط مالی مناسبی نداشت. آنها به تازگی پنج سال زودتر از موعد، قراردادشان با شرکت ZEE Sports را فسخ کرده بودند. برنامه هایشان برای سرمایه گذاری در فوتبال پایه با شکست مواجه شده بود.

افتتاح I-League یا لیگ برتر هند هم تغییری ایجاد نکرد. در سال ۲۰۰۷ این لیگ با سروصدای زیادی آغاز شد. افرادی چون پله و مارادونا و سپ بلاتر به تماشای مسابقاتش آمدند اما در وضعیت مالی باشگاه ها و حضور اسپانسرها تفاوتی ایجاد نشد. در چنین شرایطی بود که فدراسیون با هولدینگ IMG-Reliance به توافق رسید.

قرارداد جدید تمام حقوق تجاری و تبلیغاتی فوتبال هند در ۱۵ سال آینده را در اختیار این شرکت قرار می داد. ۱۵۰ میلیون دلار پول در اختیار فدراسیون قرار گرفت و برنامه ها برای شکل گیری یک لیگ جدید آغاز شدند. بعد از گذشت مدتی روپرت مرداک هم به این رقابت ها علاقمند شد و ۳۰ درصد از سهم IMG-Reliance را برای Star TV خریداری کرد.

همچنین حضور ماکش آمبانی، سرمایه دار معروف هندی در پشت صحنه این اتفاقات، توجه دیگران را به فرصت های تجاری این مسابقات جلب کرد. نام سوپرلیگ برای مسابقات جدید انتخاب شد و کمپین تبلیغاتی سنگینی برایش به راه افتاد.

با وجود اینکه چندین بار در مقررات و تاریخ مسابقات تغییر ایجاد شد، سرمایه گذاران مهمی به این مسابقات علاقمند شدند. بازیگران مطرحی چون سلمان خان و رانبیر کاپور، کریکت بازان مشهوری مانند سورا و گانگولی و ساچین تندولکار از جمله کسانی هستند که به عنوان مالک و سرمایه گذار در سوپر لیگ هند وارد شده اند. اما از همه جالب تر باشگاه اتلتیکومادرید اسپانیاست. یکی از القاب این تیم در اسپانیا Los Indios یا هندی هاست. حالا مادریدی ها در هندوستان بخشی از مالکیت باشگاه Atletico de Kolkata را برعهده گرفته اند؛ اتفاقی که نشان می دهد این مسابقات جدید در هندوستان فرصت های تبلیغاتی و تجاری جالبی در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی قرار داده است.

اما روش برگزاری این مسابقات کمی متفاوت است. هندی ها در اینجا ترکیبی از نظام ورزشی آمریکا و ستاره پروری لیگ فوتبال انگلیس را به کار گرفته اند. تیم ها باید فهرستی از ۲۲ بازیکن را آماده کنند. این فهرست شامل ۱۴ بازیکن هندی، ۷ بازیکن خارجی و یک ستاره می شود. هشت تیم از هشت شهر مختلف با هم دیدارهای رفت و برگشت انجام می دهند.

در پایان این دیدارها چهار تیم اول در یک گروه قرار می گیرند تا مسابقات نیمه نهایی برگزار شود. در اینجا مسابقات به صورت رفت و برگشت برگزار می شود و سرانجام دو تیم برتر به فینال می رسند. تاریخ برگزاری مسابقات هم از ۱۲ اکتبر تا ۲۰ دسامبر است. بعد از این تاریخ تورنمنت تمام می شود تا سال دیگر و دومین دوره هندی ها برای جذاب تر کردن این تورنمنت کوتاه، روش جالبی انتخاب کرده اند. آنها فوتبالیست های مسن اما مشهور را جذب باشگاه هایشان کرده اند. چهره هایی چون الساندرو دل پیرو، دیوید ترزگه، مارکو ماتراتزی، زیکو، پیتر رید، نیکلاس آنلکا، رابرت پیرس و فردریک لیونبرگ به عنوان بازیکن یا مربی راهی این لیگ شده اند.

برای هندی ها که همیشه این ستارگان را از قاب تلویزیون دیده بودند، تماشای از نزدیک شان اتفاقی خارق العاده است. با این وجود توقع سوددهی از دوره اول این مسابقات را نداشته باشید.

اغلب کارشناس ها معتقدند برای جلب توجه عمومی و درآمدزایی باید ابتدا هزینه های زیادی برای بهبود وضعیت ورزشگاه ها و جذب بازیکنان برجسته کرد. همان مسیری که کریکت هند چندین سال پیش پیمود و حالا شهرتش به مرزهای آمریکا هم رسیده است. هندوستان با یک میلیارد و دویست میلیون نفر جمعیت، بازار گسترده و بزرگی برای سرمایه گذاران فراهم کرده است اما فوتبال هنوز در این کشور به شکوفایی نرسیده. اتفاقی که اگر رخ دهد، بازدهی عظیمی برای سرمایه گذارانش خواهد داشت.

فاز منفی

فیلم های بالیوودی در خاطرات جمعی ما به یک ویژگی مشهور شده است. اغراق در لحظات شاد و ناراحت کننده. تمام تلاش مدیران لیگ جدید بر فرصت ها و بخش های مثبت این لیگ متمرکز است و شاید مدیران IMG-Reliance علاقه ای به رونمایی از این بخش منفی ماجرا نداشته باشند ولی مخالفان از افشاگری و اعتراض به سوپرلیگ جدید هند هراسی ندارند. از تقلب و تخلف در معاملات مربوط به ورود هشت تیم برگزیده به مسابقات گرفته تا انتخاب مالکینی که سهام این باشگاه ها را خریداری می کنند، مورد انتقاد این گروه است.

تردیدهای بسیاری درباره اهداف افراد نه چندان خوشنامی چون روپرت مرداک ابراز می شود. بسیاری معتقدند که برای این اشخاص فوتبال هند و بازیکنانش اهمیتی ندارد. هدف اصلی آنها پولشویی و فرار مالیاتی است. والانکا آلمائو، رییس باشگاه چرچیل برادرز یکی از همین منتقدان است. او می گوید ساختار این لیگ از اساس ضعیف است، برنامه و آینده مشخصی نداشته و محکوم به شکست است. البته شاید او از تهدید سوپرلیگ جدید برای I-League بیشتر می ترسد.

I-League در این سال ها هیچ پیشرفتی نداشته و باشگاه هایش شرایط مساعدی ندارند. با ورود این سوپرلیگ جدید و حضور بازیکنان مشهور، توجه تماشاگران به سمت دیگری جلب می شود؛ چیزی که قطعا خوشایند مدیران باشگاه های I-League نیست.


سه ماه نخست فصل از تقویم فوتبال هند هم از اختیار آنها خارج می شود و این باشگاه ها مجبور هستند مسابقاتشان را به تاخیر بیندازند؛ تاخیری که تقویم را فشرده تر کرده و کیفیت مسابقات I-League را باز هم کمتر می کند. به علاوه برای سال ها یکی از اصلی ترین مشکلات هندی ها، عدم پرورش جوانان بوده است.

در جامعه هند فوتبالیست شدن کاری مطمئن به حساب نمی آید. خانواده ها ترجیح می دهند فرزندانشان سراغ وکالت، حسابداری یا پزشکی بروند. اگر به ورزشکار شدن فرزندشان رضایت بدهند هم فقط برای کریکت، هاکی یا بدمینتون است.

نگرش نه چندان مثبت به فوتبال در جامعه هندوستان یکی از موانع بزرگ بر سر راه توسعه فوتبال در این کشور است و منتقدان سوپرلیگ هند هم می گویند که این مسابقات نمی تواند تغییری در ذهنیت مردم ایجاد کند.

آنها می گویند که نمی توان با تورنمنتی کوتاه مدت به سرعت تفکرات مردم را تغییر داد، ضمن اینکه بازیکنان جوان و آکادمی ها فرصت چندانی برای بهره گیری از این مسابقات نخواهند داشت و تیم ها ترجیح می دهند از بازیکنان امتحان پس داده استفاده کنند. انتقادهایی که بیراه هم نیستند.

سونیل چتری، بهترین فوتبالیست هندی در سال های اخیر است. اوج موفقیت او حضور در تیم ذخیره های اسپورتینگ لیسبون بود. پس از او هم شخص دیگری نتوانست به این سطح برسد. با وجود اینکه باشگاه های بزرگ اروپایی اغلب در هندوستان آکادمی هایی دارند اما معروف است که این آکادمی ها صرفا برای بچه هایی از خانواده های ثروتمند است. کودکانی که پس از مدتی فوتبال را رها کرده و به دنبال سرگرمی های دیگری می روند.

در واقع همین باشگاه ها خودشان را در مظان اتهام قرار دادند. شاید حضور اتلتیکومادرید فرصت مناسبی برای خودنمایی بازینان هندی و حضورشان در اروپا باشد اما مخالفین می گویند که اتلتیکو فقط به دنبال استفاده از فرصت های تجاری در هندوستان است. با چندین میلیون یورو بدهی و مشکلات مالی دیگر، مادریدی ها نمی توانند سرمایه گذاری خاصی در فوتبال هندوستان داشته باشند؛ آن هم سرمایه گذاری طولانی مدتی که مشخص نیست به سوددهی برسد یا خیر.

غول خفته بیدار می شود؟

سپ بلاتر در بازدیدش از هندوستان در سال ۲۰۰۷ جمله ای تاریخی به هندی ها گفت: «هندوستان غول خفته ای در دنیای فوتبال است.» حتی اگر این جمله یک تعارف بوده باشد، برای هندی ها منبع الهام و انگیزش بالایی شده است. در سرزمینی که با الهه ها و ادیان مختلفش توصیف می شود، انگیزش روحی و روانی یک منبع مهم قدرت است.

هندوستان دومین کشور پرجمعیت جهان است اما با این وجود از تشکیل یک تیم فوتبال متوسط هم عاجز بوده است. حالا مدیران IMG-Reliance می گویند که ظرف چند سال فوتبال این کشور را احیا می کنند. حضور بازیکنانی چون دل پیرو، دیوید جیمز، لیونبرگ و پیرس را هم دلیلی بر این ادعایشان می دانند. اما از طرفی مخالفین این تورنمنت را تنها فرصتی برای انباشته تر شدن کیسه سرمایه داران می دانند اما شاید این آخرین فرصت واقع بینانه برای هندی ها باشد.

شاید بتوان با این شوک کوتاه مدت دوباره توجه جامعه را به سمت فوتبال برگرداند. کشورهایی چون هندوستان، چین و آمریکا با وجود پیشرفت و جمعیت بالایشان هنوز در فوتبال جایگاه مطمئنی ندارند. فیفا مطمئنا علاقه بسیاری دارد که این سرزمین ها را هم فتح کند. البته اگر برایش هزینه ای نداشته باشند.

بلاتر در همان سفر سال ۲۰۰۷ نسبت به درخواست ها برای سرمایه گذاری فیفا در هندوستان، پاسخی جالب داد: «به خودتان کمک کنید تا بهشت به شما کمک کند.»

برای بسیاری این یک جواب منفی اما دیپلماتیک بود. شاید برای همین بود که سرمایه داری و خرج کردن پول های هنگفت تبدیل به راه فرار هندی ها شد اما ذهنیت و نگرش آنها ثابت ماند. همان خودکفایی که گاندی خواستارش بود، در پشت صحنه این تغییرات دیده می شود. حتی اگر هدف نهایی سرمایه گذاران چنین چیزی نباشد. هندی ها می خواهند روی پاهای خودشان بایستند تا دیگر محتاج کمک های از سر دلسوزی فیفا و دیگران نباشند.