نوحه «ای ساقی لب تشنگان» از کیست؟
آنچه از میان دیوان مطول و دیگر آثار شادروان علی‌اکبر خوشدل تهرانی در افواه و ضمیر مخاطبان و مستمعان طی سال‌های گذشته به یادگار مانده و ثبت شده، نوحه‌ای است معروف با این بیت آغازین: «ای ساقی لب تشنگان، ای جـان جانانم/ سقای طفلانم».
خبرگزاری تسنیم: عاشورا گنجینه‌ای از معارف است که در ابعاد مختلف ظهور یافته است؛ از ابعاد اندیشگی و معرفتی گرفته تا وجوه مختلف هنری. شعر نخستین هنری است که با تأثیرپذیری از این واقعه، مجال بروز یافت و توانست مصیبت اهل بیت(ع) را با واژگانی ساده اما پرمغز به مخاطب و مستمع منتقل کند.
طی ۱۴ قرن گذشته از حماسه عاشورا تاکنون، اشعار مختلفی ار سخندانان و شاعران متولد شده‌اند، اما در این میان تنها تعداد کمی از این سروده‌ها توانسته‌اند نام خود را در ضمیر مخاطب، حتی پس از گذشت سال‌ها و سده‌ها، ثبت کنند.
در رمز ماندگاری این اشعار نمی‌توان دلیل خاصی را ذکر کرد؛ ممکن است یک سروده به دلیل نوای دلنشینش ماندگار شده و یا ممکن است پس از مشق بسیار شاعر در درجه بالایی از منظر زبانی و محتوایی خلق شده است؛ اما مسلم آن است که هر شعر ماندگار و پایداری که گذر سال‌ها نتوانسته خاک فراموشی بر آن بپاشد، عنایت خود اهل بیت(ع) است.
هیئت و برپایی عزای حسینی با حضور اجتماع مردم، در طول سال‌های مختلف مجالی برای ماندگاری و بروز و ظهور اشعار آیینی طی سال‌های مختلف بوده است. بسیاری از این اشعار مانند «بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا...» شاعری و گوینده‌ای گمنام دارند، اما هنوز پس از گذشت سال‌ها بر زبان‌ها جاری است و خاطره‌ساز لحظات آخر حضور در هیئت است.
اما در میان اشعار ماندگار شده در هیئات حسینی، تعدادی از اشعار نیز هست که با وجود شهره بودن، شاعرش در میان مردم ناشناخته مانده‌اند. از نمونه این اشعار، سروده‌ای است از زنده‌یاد علی‌اکبر خوشدل تهرانی.
وی در نهم تیرماه سال ۱۲۹۳ در تهران دیده به جهان گشود. علی‌اکبر فرزند حاج رحیم صلحخواه بود که از همان ابتدا طبعی لطیف و رقیق داشت. وی تحصیلات متوسطه را در مدرسه ثروت واقع در خیابان ایرانشهر به پایان آورد و علوم قدیمه از صرف و نحو، فقه و اصول و معانى بیان و بدیع را در مدرسه مروى به انجام رسانید. یک دوره کتاب مطول تفتازانى و مغنى ابن هشام را در محضر آقا شیخ على رشتى به انجام آورد و همچنین روزگارى را در اصفهان و شیراز به تحصیل حکمت و منطق پرداخت.
علىاکبر خوشدل در غزل، قصیده، قطعه و مثنوى شعر مىسرود و در غزل به شیوه طائب بود. دیوان کامل وى، چند روزى پیش از وفاتش در ۸۲۰ صفحه منتشر شد. آنچه از دیوان مطول و حتی دیگر آثار او برجاست و در افواه ماندگار مانده است، سروده‌ای است در رثای حضرت عباس(ع) با این بیت ساده اما دلنشین: «ای ساقـی لب تشنگان، ای جـان جانانم / سقای طفلانم»
نکته قابل تأملی که این شعر را از انواع دیگر شعر جدا می‌کند، موضوعاتی است که در شعر بیان می‌شود، اشعار آیینی متأثر از قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر متون روایی است. خالق اشعار آیینی اولین کسی است که از موضوع متأثر می‌شود و هرچه این تأثر خالصانه‌تر باشد، شعر نیز تأثیرگذارتر خواهد بود و در قلب و جان مخاطب نفوذ می‌کند. سروده خوشدل دارای واژگانی ساده است، اما آهنگ و استفاده از مصوت بلند «آ» در کلمات، به همراه مضمونی دلنشین توانسته این سروده را در میان اهالی هیئت ماندگار کند:
ای ساقـی لب تشنگان، ای جـان جانانم
سقای طفلانم
داغت شکسته پشت من، ای راحت جانم
سقای طفلانم
من بـی‌برادر چـون کنم بـا این سپـاه دون
در دامـن هامـون
بینـم تـو را در ابــر خـون، ای مـاه تابـانم
سقای طفلانم
خواهـم بـرم در خیمه‌گه، ای گل تن پاکت
پیکـر صدچـاکت
ممکـن نبـاشد «یا اخا» محـزون و نـالانم
سقای طفلانم
برخیـز و ای جــان بـرادر کـن علمـداری
بنما مـرا یـاری
بی تـو غـریب و بی‌معیـن در این بیابـانم
سقای طفـلانم
بی تـو یقیـن دارم کـه فـردا زینب نـالان
بـر ناقـه عریان
گردد سوار از راه کینـه بــا یتیمانم
سقای طفلانم
شد روز روشن پیش چشمم تیره‌تر از شب
چون معجر زینب
بینم تو را در موج خون، ای دُرّ غلطانم
سقای طفلانم
خوشدل تهرانی سرانجام در دوم مهرماه ۱۳۶۵ در ۷۲ سالگی درگذشت و در آستانه شیخ صدوق در ری مدفون شد.
طی ۱۴ قرن گذشته از حماسه عاشورا تاکنون، اشعار مختلفی ار سخندانان و شاعران متولد شده‌اند، اما در این میان تنها تعداد کمی از این سروده‌ها توانسته‌اند نام خود را در ضمیر مخاطب، حتی پس از گذشت سال‌ها و سده‌ها، ثبت کنند.
در رمز ماندگاری این اشعار نمی‌توان دلیل خاصی را ذکر کرد؛ ممکن است یک سروده به دلیل نوای دلنشینش ماندگار شده و یا ممکن است پس از مشق بسیار شاعر در درجه بالایی از منظر زبانی و محتوایی خلق شده است؛ اما مسلم آن است که هر شعر ماندگار و پایداری که گذر سال‌ها نتوانسته خاک فراموشی بر آن بپاشد، عنایت خود اهل بیت(ع) است.
هیئت و برپایی عزای حسینی با حضور اجتماع مردم، در طول سال‌های مختلف مجالی برای ماندگاری و بروز و ظهور اشعار آیینی طی سال‌های مختلف بوده است. بسیاری از این اشعار مانند «بر مشامم می‌رسد هر لحظه بوی کربلا...» شاعری و گوینده‌ای گمنام دارند، اما هنوز پس از گذشت سال‌ها بر زبان‌ها جاری است و خاطره‌ساز لحظات آخر حضور در هیئت است.
اما در میان اشعار ماندگار شده در هیئات حسینی، تعدادی از اشعار نیز هست که با وجود شهره بودن، شاعرش در میان مردم ناشناخته مانده‌اند. از نمونه این اشعار، سروده‌ای است از زنده‌یاد علی‌اکبر خوشدل تهرانی.
وی در نهم تیرماه سال ۱۲۹۳ در تهران دیده به جهان گشود. علی‌اکبر فرزند حاج رحیم صلحخواه بود که از همان ابتدا طبعی لطیف و رقیق داشت. وی تحصیلات متوسطه را در مدرسه ثروت واقع در خیابان ایرانشهر به پایان آورد و علوم قدیمه از صرف و نحو، فقه و اصول و معانى بیان و بدیع را در مدرسه مروى به انجام رسانید. یک دوره کتاب مطول تفتازانى و مغنى ابن هشام را در محضر آقا شیخ على رشتى به انجام آورد و همچنین روزگارى را در اصفهان و شیراز به تحصیل حکمت و منطق پرداخت.
علىاکبر خوشدل در غزل، قصیده، قطعه و مثنوى شعر مىسرود و در غزل به شیوه طائب بود. دیوان کامل وى، چند روزى پیش از وفاتش در ۸۲۰ صفحه منتشر شد. آنچه از دیوان مطول و حتی دیگر آثار او برجاست و در افواه ماندگار مانده است، سروده‌ای است در رثای حضرت عباس(ع) با این بیت ساده اما دلنشین: «ای ساقـی لب تشنگان، ای جـان جانانم / سقای طفلانم»
نکته قابل تأملی که این شعر را از انواع دیگر شعر جدا می‌کند، موضوعاتی است که در شعر بیان می‌شود، اشعار آیینی متأثر از قرآن، نهج‌البلاغه، صحیفه سجادیه و دیگر متون روایی است. خالق اشعار آیینی اولین کسی است که از موضوع متأثر می‌شود و هرچه این تأثر خالصانه‌تر باشد، شعر نیز تأثیرگذارتر خواهد بود و در قلب و جان مخاطب نفوذ می‌کند. سروده خوشدل دارای واژگانی ساده است، اما آهنگ و استفاده از مصوت بلند «آ» در کلمات، به همراه مضمونی دلنشین توانسته این سروده را در میان اهالی هیئت ماندگار کند:
ای ساقـی لب تشنگان، ای جـان جانانم
سقای طفلانم
داغت شکسته پشت من، ای راحت جانم
سقای طفلانم
من بـی‌برادر چـون کنم بـا این سپـاه دون
در دامـن هامـون
بینـم تـو را در ابــر خـون، ای مـاه تابـانم
سقای طفلانم
خواهـم بـرم در خیمه‌گه، ای گل تن پاکت
پیکـر صدچـاکت
ممکـن نبـاشد «یا اخا» محـزون و نـالانم
سقای طفلانم
برخیـز و ای جــان بـرادر کـن علمـداری
بنما مـرا یـاری
بی تـو غـریب و بی‌معیـن در این بیابـانم
سقای طفـلانم
بی تـو یقیـن دارم کـه فـردا زینب نـالان
بـر ناقـه عریان
گردد سوار از راه کینـه بــا یتیمانم
سقای طفلانم
شد روز روشن پیش چشمم تیره‌تر از شب
چون معجر زینب
بینم تو را در موج خون، ای دُرّ غلطانم
سقای طفلانم
خوشدل تهرانی سرانجام در دوم مهرماه ۱۳۶۵ در ۷۲ سالگی درگذشت و در آستانه شیخ صدوق در ری مدفون شد.
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر