تلاش سخت دیپلماتیک در پشت دیوار کوبرگ

خبرگزاری مهر: نزدیکان به تیم مذاکره کننده هسته‌ای کشورمان همچنان هر گونه گفتگو و بحث درباره تمدید مذاکرات را تکذیب می‌کنند و فراتر از این تکذیب بر این باورند که در صورت عدم دست یابی به راه حلی برای موارد اختلافی در مدت باقی مانده از ضرب الاجل، امکان دست یافتن به چنین راه حلی در زمان طولانی‌‌تر محتمل به نظر نمی‌رسد.

با شروع دومین روز آذر ماه، شمارش معکوس برای پایان مذاکرات هسته‌ای از روزها به ساعت‌ها تبدیل شده است. شاید کمتر از ۴۸ ساعت زمان باقی است که مذاکرات فشرده روزهای اخیر در هتل کوبرگ وین به نتیجه برسد؛ نتیجه‌ای که به گفته وزیر امور خارجه کشورمان در هر صورتی برای جمهوری اسلامی ایران یک پیروزی محسوب می‌شود.

پنج روز گذشته وین شاید یکی از حساس‌ترین مذاکرات را به خود دیده است. وزیران امور خارجه ۴ کشور قدرتمند دنیا برای گفتگو با وزیر امور خارجه کشورمان راهی وین شدند و در حالی که جان کری سفر شب گذشته خود به پاریس را لغو کرد، گفته شد که امروز وزیر امور خارجه آلمان نیز برای ادامه حضور در این مذاکرات سفر آفریقا را لغو کرده است.

علاوه بر دیدارهای فشرده ای که وزیر امور خارجه کشورمان با همتایان اروپایی خود داشت، وزیران امور خارجه ایران و آمریکا تا دقایق پایانی شب گذشته ۴ بار بر سر میز مذاکره نشستند و با حضور کاترین اشتون موضوعات مورد اختلاف را به بحث گذاشتند.

در حالی که وزیران مشغول مذاکره بودند، گفتگوهای معاونان وزیران ادامه داشت و ایران و آمریکا مذاکرات کارشناسی چندین ساعته ای نیز داشتند.

هر چند که از جریان همه گفتگوهای فشرده روز های اخیر هیچ خبر رسمی از سوی منابع خبری به بیرون از دیوارهای بلند کوبرگ درز نکرده است اما جمعیت زیاد خبرنگاران که در چادر سفید و مقابل قصر قدیمی کوبرگ نشسته‌اند، خبرها و تحلیل های بسیاری را برای رسانه‌های خود در سراسر دنیا مخابره کرده اند.

خبرهایی که در پنجمین روز مذاکرات همچنان در مرز بین توافق و عدم توافق باقی مانده بود. در حالی که خبرگزاری رویترز حصول هر گونه توافقی را غیر ممکن می‌داند و از شروع مذاکرات برای تمدید از امروز سخن می گوید، المیادین خبری از حصول توافق کلی درباره چارچوب‌ها منتشر می کند و خبرگزاری ایتارتاس به نقل از منابع آگاه از آماده بودن متن توافق، احتمال سفر وزیر خارجه چین به وین و همچنین آمادگی وزیران خارجه برای ماندن در اتریش در صورت نیاز خبر می‌دهد.

اما آنچه در پنجمین روز مذاکرات شکل تحلیل های موجود را تغییر داد و احتمال عدم حصول توافقی را که در روزهای پیش از این جان بیشتری به خود گرفته بود با تردید مواجه کرد، تحرکاتی بود که از سوی آمریکا صورت گرفت. جان کری در پنجمین روز مذاکرات و پیش از آغاز چهارمین دور گفتگوهایش با همتای ایران در چند گفتگوی تلفنی اخباری از مذاکرات هسته ای به همتایان خود در کانادا، بحرین، قطر، امارات، ترکیه و اسرائیل فرستاد.

این تحرکات از سوی تحلیلگران غربی روند مثبتی در مذاکرات ارزیابی شد. این تحلیل‌گران بر این باورند که در صورتی‌که مذاکرات به نقطه بن بست رسیده بود و به هیچ وجه راهی برای حصول توافق وجود نداشت، حضور جان کری در وین هیچ مفهومی نداشت و وی مذاکرات را ترک می‌کرد و حتی در صورت تمدید مذاکرات نیز گفتگوها می توانست در سطح دیگر اعضای هیأت آمریکایی از جمله ویلیام برنز و وندی شرمن صورت گیرد. به اعتقاد تحلیلگران حضور جان کری در وین و تلاش‌ها و رایزنی‌های وی با هم پیمانانش نشان از روند مثبتی در مذاکرات دارد که احتمال یک توافق در چارچوب را در دور روز آینده ممکن می کند.

از سوی دیگر نزدیکان به تیم مذاکره کننده هسته ای کشورمان نیز هر گونه گفتگو و بحث درباره تمدید مذاکرات را تکذیب می کنند و فراتر از این تکذیب این عده بر این باورند که در صورت عدم دست یابی به راه حلی برای موارد اختلافی باقی مانده در مدت باقی مانده از ضرب الاجل، امکان دست یافتن به چنین راه حلی در زمان طولانی تر و در آینده محتمل به نظر نمی‌رسد.

بر این اساس همان طور که پیش از این وزیر امور خارجه آلمان نیز در گفتگویی عنوان کرده بود مذاکرات هسته ای ایران در مرحله شکست یا توافق کامل وجود دارد. البته تنها راه حل محتمل در شرایط کنونی همان امکان حصول توافقی در چارچوب است که می تواند پس از یک تنفس کوتاه به توافقی جامع تبدیل شود. اما برای حصول چنین توافقی در چارچوب نیاز است که طرفین در موارد اختلافی اصلی به یک ایده مشترک دست پیدا کنند.

با وجود آنکه موارد اختلافی بین ایران و کشورهای ۱+۵ همواره موضوعات غنی سازی، کارخانه آب سنگین اراک، فردو، نطنز و مسئله تحریم ها عنوان شده است، اما از پیش از مذاکرات مسقط تا کنون موارد اختلافی اصلی باقی مانده بین طرفین مسئله تحریم ها و میزان غنی سازی ایران عنوان شده است. دو موضوعی که بر خلاف موارد دیگر ظاهرا طرفین هنوز نتوانسته اند به راه حل هایی که دیدگاه ها را تا حدودی به یکدیگر نزدیک کند دست پیدا کنند.

در مورد مبحث غنی سازی، جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که غنی سازی صنعتی هدف اصلی ایران از برنامه هسته ای و حفظ وضعیت موجود درباره تعداد سانتریفیوژها خواسته ایران است. هر چند که طرف مقابل در حال حاضر مسئله غنی سازی صنعتی ایران را پذیرفته است. جمهوري اسلامي ايران در حدود ٢٢ هزار سأنتر فيوژ نصب شده دارد كه حدود ده هزار و ۴۰۰ عدد آن فعال است. جمهوري اسلامي ايران بر تداوم اين وضعيت تأكيد دارد در عين حال آماده است نگراني‌هاي مشروع طرف مقابل را نيز بر طرف کند و بارها براين موضوع تأكيد داشته و با حسن نيت همكاري خواهد كرد.

یکی از مواردی که برای حصول توافق حتی در چارچوب و به صورت کلی باید طرفین در مورد آن به یک نتیجه واحد دست یایند، مسئله تعداد سانتریفیوژهای ایران، نقطه شروع برای دست یابی به ۱۹۰ هزار سوی مورد نیاز و نوع سانتریفیوژها از مواردی است که در این توافق باید حتما مشخص شده باشند و اینکه شیب حرکت و فاصله زمانی پلکان مشخص باشد. نکته اصلی که به نظر می‌رسد طرفین قادر به تصمیم گیری مشترک درباره آن نیستند.

از سوی دیگر مسئله تحریم موضوع اصلی دیگر است که جدای از مسئله تعلیق و لغو تحریم های چهارگانه که برای ایران قابل قبول نبوده است، بحث زمان بندی لغو تحریم ها نیز مطرح است. ممکن است مشکل تعلیق و لغو را ایران بتواند در پلکانی کردن اقدامات برگشت پذیر و برگشت ناپذیر در مقابل تعلیق و لغو تحریم ها در برهه های زمانی مشخص مبادله به مثل کند اما مسئله زمان اجرا موضوعی است که برای ایران از اهمیت ویژه ای برخودار است و پذیرش زمان بلند مدت دو رقمی مورد نظر غرب به هیچ وجه از سوی ایران قابل قبول نیست.

در صورتی که ظرف چند ساعت آینده بر سر این موضوعات حتی یک توافق کلی حاصل شود این امکان وجود دارد که ایران و ۱+۵ به یک توافق جامع دست پیدا کنند.

به هر حال آنچه از شواهد امر پیداست هر دو طرف به ویژه در روزهای پایانی با جدیت برای دست یابی به این توافق تلاش کرده اند. حتی در حالی که در چند دوره اخیر مذاکرات بیشترین گفتگوها با طرف آمریکایی بوده است، در روزهای پایانی دور آخر وزرای خارجه کشورهای اروپایی به صورت جدی وارد صحنه مذاکرات شده اند. لوران فابیوس وزیر امور خارجه فرانسه با وجود آنکه روز گذشته وین را ترک کرد اما بر اساس اطلاع وزارت امور خارجه فرانسه قرار است به مذاکرات بازگردد و برخی از اخبار حاکی از احتمال حضور وزیر امور خارجه روسیه از امروز در مذاکرات است.

نکته اصلی در این میان تصمیم قطعی و نهایی است که به نظر می رسد همان طور که در گذشته نیز بارها برآن تأکید شده است باید از سوی طرف مقابل با کاهش برخی زیاده خواهی ها اتخاذ شود.

جمهوری اسلامی ایران در طول یک سال مذاکره اخیر همواره پیشنهادات متعددی را برای رفع مسائل و اختلافات موجود بر سر میز مذاکره مطرح کرده و همواره آمادگی خود را برای رفع هر گونه نگرانی برای غرب اعلام کرده است و شاید اگر طرف مقابل نیز در طول مذاکرات بیش از اعلام مواضع و بازی های رسانه ای چنین روندی را در بررسی پیشنهادات و تصمیم گیری پیش می گرفت حصول توافق بسیار آسان تر از شرایط کنونی محقق می شد.

به هر حال ۲۴ ساعت باقی مانده از ضرب الاجل پایان مذاکرات شاید سخت‌ترین ساعات برای دیپلمات‌های تیم مذاکره کننده هسته ای باشد که بیش از یک سال ساعت های زیادی را صرف این مذاکرات کرده اند، مذاکره کنندگانی که در روندی چند ماهه توانستند شرایط بحث پرونده هسته ایران را دچار تغییرات عمده ای کنند، پذیرش حق غنی سازی ایران و کرنش طرف مقابل در برابر بسیار از خواسته‌های به حق ایران از دستاوردهای بسیار عمده مذاکره کنندگان کشورمان است.

تعداد خبرنگاران حاضر در مقابل هتل کوبرگ وین در ساعت های پایانی افزوده می شود. اکنون تقریبا از همه رسانه‌های مهم جهان نماینده یا نمایندگانی در این جمع حضور دارند و همه در انتظار دریافت اخباری هستند که امید بخش باشد. در این شرایط حتی مدیران کوبرگ نیز دست به ابتکار عمل زدند و روز گذشته برای تیم های مذاکره کننده کیک‌هایی را با نقشی از پرچم آن کشور به منظور پیشواز برای جشن ارسال کردند.

شاید در این ساعت پایانی می‌توان به تنها جملات وزیر امور خارجه کشورمان از بالکن هتل کوبرگ برای خبرنگاران بسنده کرد که بعد از ۵ روز مذاکره تقریبا اولین سخن وزیر بود؛ او گفت: انشاءالله اوضاع خوب می شود!