۱ دی - ۲۲ دسامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱ دی برابر با ۲۲ دسامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۷۳۸ سال پیش از میلاد - «خور روز» و «دي گان»

«يكم ديماه» از ۱۷۳۸ سال پيش از ميلاد «دي گان»، يلدا = ميلاد و «خور روز» ناميده شده است که به زعم ايرانيان باستان، روز تولد دوباره خورشيد پس از بلندترين شب سال بوده است. سال ۱۷۳۸ قبل از ميلاد (۳۷۴۶ سال پيش) را يک تقويم ويژه پارسيان هند (زرتشتيان ايراني که پس از حمله اعراب مسلمان در سده هفتم ميلادي جلاي وطن کردند و به هند رفتند و در آنجا ماندگار شده اند) به دست داده است. ايرانيان باستان که با نگراني از طولاني بودن شب و ترس از بازنيامدن خورشيد تا سپيده دم در کنار يکديگر بيدار مي نشستند و خود را سرگرم مي کردند تا اندوه ظلمت را فراموش کنند، روز پس از آن شب (يكم دي ماه) را كه «خور روز»، زادروز خورشيد و «دي گان» مي خواندند به استراحت مي پرداختند و تعطيل عمومي بود. در اين روز عمدتا به اين لحاظ از كار دست مي كشيدند كه نمي خواستند احيانا مرتكب بدي كردن بويژه دروغ گفتن شوند كه ارتكاب هر كار بد، هرچند كوچك، در روز تولد خورشيد گناهي بزرگ شمرده مي شد. آيين هاي شب يلدا (شب چله - طولاني ترين شب سال) از هزاره دوم پيش از ميلاد تا به امروز تقريبا به همان صورت در ايران زمين - صرف نظر از مرزبندي ها تحميلي دو قرن گذشته - هر سال برگزار مي شود.

«خور روز، يكم دي ماه» در ايران باستان درعين حال روز برابري انسانها (حقوق بشر) بود. در اين روز همگان از جمله شاه لباس ساده مي پوشيدند تا يكسان به نظر آيند و كسي حق دستور دادن به ديگري را نداشت و كارها داوطلبانه انجام مي گرفت، نه تحت امر. در اين روز جنگ كردن و خونريزي، شکار، و حتي كشتن گوسفند و مرغ هم ممنوع بود.

يکي از آيين هاي ويژه «دي گان» اين بود که ايرانيان در اين روز در برابر درخت سرو که به آن به چشم مظهر مقاومت در برابر تاريكي و سرما مي نگريستند مي ايستادند و قول مي دادند كه تا سال بعد دست کم يك نهال سرو ديگر كشت كنند، و جنبش هاي حفظ محيط زيست که از قرن بيستم در همه جا بپاخاسته اند از اين کار ايرانيان باستان تمجيد فراوان مي کنند و به منش آنان احترام مي گذارند. کشت درخت سرو و كاج اينک دارد یک روال جهاني مي شود. [در عيد ميلاد مسيح = کريسمس هم که ۳ روز پس از روز يلداي ايرانيان است تزيين عمارات و مراسم با کاج و سرو صورت مي گيرد].

بايد دانست که زبانشناسان واژه «ديday» به معناي روز را گرفته شده از دي ماه ايرانيان مي پندارند. زبان انگليسي يك زبان گِرمانيك (ريشه آلماني) و خويشاوند زبان فارسي است.

۲۴۷ - «تيرداد» يكم در شهر دامغان بر تخت پادشاهي نشست

۲۲ دسامبر سال ۲۴۷ ميلادي در«خور روز»، زادروز خورشيد و روز نويدهاي بزرگ، تيرداد يكم دومين شاه ايران از دودمان اشكانيان در شهر صد دروازه (دامغان) بر تخت پادشاهي نشست و به مردمي كه در اين مراسم شركت كرده بودند اطمينان داد كه تا روزي كه همه عوامل بيگانه (سلوكي ها ــ جانشينان اسكندر) را به درياي مركزي (مديترانه) نريزد آرام نخواهد گرفت.


1055 - طغرل سلجوقي كه نيروهاي او بغداد را تصرف كرده بودند بدون دست زدن به تركيب دستگاه خلافت عباسي، اين شهر را ضميمه قلمرو خود اعلام كرد. بغداد كه قبلا يك روستا در نزديكي مدائن يايتخت باستاني ايران بود در سال 761 به تصميم ابو جعفر منصور خليفه عباسي به صورت شهر در آمد و مركز خلافت عباسيان شد. نام بغداد پارسي است به معناي هديه خدا ( بغ يعني خدا + داد).

1845 - و به این سان داستویفسکی از اعدام رهید

تزار نیکلای یکم امپراتور روسیه که دقیقا جریان انقلابات سال 1848 اروپا را دنبال کرده بود برای جلوگیری از وقوع چنین انقلابی در روسیه هرگونه نشست و گردهمایی و حتی شب نشینی روشنفکران روس را ممنوع کرده بود. بعدا به تزار خبردادند که گروهی از روشنفکران روس به ابتکار پتراشفسکی محفلی تشکیل داده و بحث سیاسی می کنند. (مورخان انگلیسی زبان این محفل را «پتراشفسکی سرکل Petrashevsky Circle» نام نهاده اند). تزار به راههای متعدد از جمله دادن اخطار متوسل شد تا این محفل را از هم بپاشاند و چون موفق نشد دستور دستگیری برجستگان محفل را صادر کرد که به تدریج بازداشت و محاکمه و شماری از آنان ازجمله «فیودور داستویفسکی» نویسنده شهیر به اعدام محکوم شدند. 22 دسامبر 1849 محکومان را در زیر بارش برف در میدانی به ستون های چوبی بستند و دربرابر جوخه اعدام قراردادند. چند ساعت پیش از آن به تزار گفته شده بود که یکی از محکومان به اعدام داستویفسکیFyodor Dostoevsky است و تزار دستور لغو حکم را داده و این دستور چند ثانیه پیش از شلیک گلوله و در لحظه ای که نظامیان سینه محکومان را نشانه گرفته بودند به محل رسید و داستویفسکی نجات یافت و حکم اعدام به 4 سال تبعید کاهش یافت. وی احساس خود در لحظه ای را که به نظامیان گفته شد آماده شلیک باشند شرح داده است.


1942 - هواپيماهاي ژاپني بارديگر كلكته هند را بمباران كردند. ژاپن اندونزي و برمه (ميانمار) را كه از شرق هند فاصله زياد ندارند تصرف كرده بود. در آن زمان هند مستعمره انگلستان بود.

1972 - زمين لرزه اي به شدت اندكي بيش از هفت ريشتر بيش از 12 هزار تن را در يايتخت كشور نيكاراگوئه نابود كرد.

1290 ش - كشتار وحشيانه مردم تبريز به دست قزاقان روسي

پس از آن كه دولت روسيه به خاطر استخدام مورگان شوستر آمريكايي به عنوان خزانه‏دار كل كشور در ايران، به دولت صمصام‏السلطنه اولتيماتوم داد، مجلس شوراي ملي اين اولتيماتوم را نپذيرفت. در نهايت با فشار و تهديد روس‏ها مبني بر تصرف تهران، دولت ايران ناچار شد كه اولتيماتوم را قبول كرده، مورگان شوستر را معزول نمايد. در آن هنگام كه بين مجلس و دولت، درباره رد يا قبول اولتيماتوم، مذاكره و گفتگو جريان داشت، قواي نظامي روسيه به اقدامات وحشيانه‏اي در چند شهرستان دست زدند. در تبريز بين ماموران نظميه و سربازان روس، زد و خورد روي داد و به كشته و زخمي شدن تعدادي از دو طرف انجاميد. شهر تبريز در نهايت در پنجم دي ماه آن سال به اشغال كامل نيروهاي روسيه درآمد و سربازان روسي در تبريز در سطحي وسيع دست به كشتار مردم زدند. روس‏ها به وضع دلخراشي عده‏اي را با نفت و بنزين آتش زدند، دسته‏اي را در تنورِ آتش، سوزاندند و چند روز بعد، ثقة الاسلام تبريزي، عالم بزرگ آن شهر نيز به همراه عده‏اي ديگر از مشروطه خواهان، توسط روس‏ها به دار آويخته شدند.

1339 ش - شروع به كار رسمي بانك مركزي


۱۳۵۰ ش - تأسيس خبرگزاري راديو و تلويزيون ايران

۱۳۵۹ ش - بمباران شديد آبادان توسط ارتش بعث عراق

با آغاز جنگ تحميلي، بسياري از مناطق مرزي جمهوري اسلامي ايران اشغال شد و يا در تيررس مستقيم آتش دشمن بعثي قرار گرفت. در اين ميان، شهر مقاوم آبادان كه از همان اوان جنگ از سه طرف محاصره شده بود، همچنان به صورت پراكنده مقاومت مي‏نمود. در اين شرايط، هواپيماهاي عراقي، به طور مرتب اين شهر و ساير شهرهاي مرزي را بمباران مي‏كردند. در اولين روز زمستان ۱۳۵۹، سه فروند هواپيماي توپولوف و ميگ عراقي به آسمان آبادان تجاوز كرده و مناطق مسكوني اين شهر را هدف قرار دادند. خانه‏هاي مسكوني بسياري ويران شد و گروهي از مردم بي‏گناه به شهادت رسيده و يا مجروح شدند. با اين حال دو فروند از هواپيماهاي عراقي، در بازگشت توسط جنگنده‏هاي ايراني مورد هدف قرار گرفته و متلاشي شدند.


۱۹۸۹ - سقوط حكومت ديكتاتوري "نيكلاي چائوشِسْكو" در كشور روماني

نيكُلاي چائوشِسْكو، رئيس جمهور پيشين روماني، از دسامبر۱۹۶۷م به رياست شوراي دولتي اين كشور منصوب گرديد و علي‏رغم قرار داشتنِ روماني در بلوك شرق، از مخالفان سرسخت اصلاحات سياسي در بلوك كمونيسم به شمار مي‏رفت. وي در سال ۱۹۷۴م از سوي كميته مركزي حزب كمونيست روماني به رياست جمهوري اين كشور انتخاب شد. وي در طول سال‏هاي زمام‏داريش در روماني، با مهارت بسياري سعي در ايجاد موازنه بين شرق و غرب داشت. با اين حال چائوشسكو هم‏چون ساير حاكمان كشورهاي سوسياليستي اروپا، در روماني، ديكتاتوري حزب كمونيست را برقرار كرده بود. برنامه‏هاي اقتصادي او از اوايل دهه ۱۹۸۰، موجب تشديد مشكلات اقتصادي در روماني شد و به تدريج اعتراض‏ها و تظاهرات مردم را برانگيخت. مقاومت چائوشسكو در مقابل انتظارات مردم و جامعه جهاني براي اصلاحات سياسي و اقتصادي در روماني در اواخر دهه ۱۹۸۰، وي را منزوي كرد. در سال ۱۹۸۷م، مشكلات زندگي و شرايط سخت كاري به اعتصابات و راهپيمايى‏هايى منجر شد كه به وسيله پليس سركوب شد. در پايان سال ۱۹۸۹م، رويارويى مردم ناراضي روماني و پليس، كشته‏ها و زخمي‏هاي زيادي برجاي گذاشت و دولت وضعيت فوق‏العاده اعلام كرد ولي گروهي از نظاميان با پشتيباني گسترده مردم، دست به كودتا زدند و چائوشسكو را پس از ۲۴سال زمام‏داري، در ۲۲ دسامبر ۱۹۸۹م سرنگون كردند. در نهايتْ چائوشسكو و همسرش، سه روز بعد، پس از يك محاكمه سريع، به جرم نسل كشي و فساد اقتصادي، اعدام شدند. در طي اين كودتا، هفتاد هزار نفر نيز كشته شدند.


زادروزها

۲۴۴ - زادروز دیوکلتیان امپراتور روم از سال ۲۸۴ تا ۳۰۵ میلادی
۱۶۳۹ - زادروز ژان راسین یکی از ۳ درام‌نویس برتر قرن هفدهم فرانسه همراه با کورنی و مولیر
۱۸۵۸ - زادروز جاکومو پوچینی آهنگساز ایتالیایی
۱۸۸۷ - زادروز سرینیواسا رامانوجان ریاضیدان اهل هندوستان
۱۹۶۲ - زادروز رالف فاینس بازیگر انگلیسی


۱۹۸۴ - زادروز بیس‌هانتر تهیه‌کننده و خواننده موسیقی اهل سوئد
۱۳۰۳ - نصرت کریمی، بازیگر و مجسمه‌ساز ایرانی
۱۳۰۸ - محمد نوری، خواننده و آهنگساز ایرانی
۱۳۲۵ - یوسف کلاهدوز، قائم مقام سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در سالهای ابتدایی انقلاب
۱۳۴۵ - فریبا کوثری، بازیگر زن ایرانی


۱۳۵۰ - رامبد جوان، بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون, کارگردان و مجری تلویزیون اهل ایران
۱۳۵۲ - نیما بانکی، کارگردان، عکاس و بازیگر ایرانی
۱۳۶۳ - مازیار زارع، بازیکن فوتبال اهل ایران
۱۳۶۴ - امیر جعفری ارنگه، ورزشکار ایرانی

درگذشت‌ها

۶۹ - درگذشت ویتلیوس امپراتور روم
۱۶۰۳ - درگذشت محمد سوم سیزدهمین سلطان امپراتوری عثمانی


۱۸۷۰ - درگذشت گوستاو آدولفو بکر شاعر و داستانسرای اهل اسپانیا
۱۸۸۰ - درگذشت جرج الیوت انگلیسی خالق رمانهای:آدام بد، آسیابی بر رودخانه، سیلاس مارنر ، میدل‌مارچ
۱۹۴۳ - درگذشت بیترکس پاتر نویسنده ادبیات کودک
۱۹۸۹ - درگذشت ساموئل بکت نمایشنامه‌نویس، رمان‌نویس و شاعر ایرلندی


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون