۱۰ بهمن - ۳۰ ژانویه؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۰ بهمن برابر با ۳۰ ژانویه تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

مناسبت ها:

جشن «سده»، جشن باستاني و پايدار ايرانيان

دهم بهمن مصادف است با جشن سده، آيين هزاران ساله ايرانيان. در ايران باستان از آغاز آبان تا پايان اسفند را دوره سرما مي خواندند كه صد روز پس از آغاز اين دوره و پنجاه روز مانده به نوروز «سده» و جشن آتش بود. هنوز در روستاهاي جنوب شرقي ايران اصطلاح «صد به سده، پنجاه به نوروز» شنيده مي شود؛ يعني جشن سده صد روز پس از يکم آبان و ۵۰ روز به نوروز برپا مي شود. برخي از پارسيان هند و تاجيکيان «سده» را جشن آدور (آدور = آذر، و هنوز در روستاهاي شرق ايران، افغانستان و آسياي مرکزي بوته خشک را آدور مي خوانند). از سده به بعد، از ميزان شدّت برودت كاسته مي شود.


مراسم جشن با هزاران سال پيش تفاوت نكرده است. مردم، هركس برحسب توان خود، مقداري هيزم اهداء مي كند و در زميني باز آتش برپا مي شود و حاضران بر گرد آن به شادي مي پردازند.

نظامي در توصيف شرکت کنندگان در جشن سده گفته است:

رخ آراسته دستها پرنگار ـــ به شادي دويدند از هر كنار.

آريايي ها ي آسيا و اروپا هميشه روشني و گرمي را كه خورشيد و آتش به وجود آورنده آن بوده اند مظهر عنايات خدا دانسته و احترام گذارده اند.فردوسي جشن سده را آتش پرستي نمي داند و برپاكنندگان آن را چنين توصيف كند:

مپندار كاتش (كه آتش) پرستان بدند (بودند - کنايه از اين که جشن سده را آتش پرستان به وجود نياورده اند)

جشن سده را به هوشنگ پيشدادي نسبت دهند . فردوسي در اين زمينه گويد :

به هوشنگ ماند، اين «سده» يادگار ـ بسي باد چون او دگر شهريار


سده را قبلا «سدك» مي گفتند. ابوريحان نوشته است كه صد روز پس از آغاز سرما (يکم آبان)، «سده» و پنجاه روز بعد از سده، نوروز است و از سده تا درو كردن جو و به دست آمدن گلابي بهاره (موسوم به «جو رس») نيز صد روز است.


اهميت جشن سده براي ايرانيان كه آن را در رديف آيين هاي نوروز و مهرگان قرار مي دادند به حدي بود كه در دوران ساسانيان، شاهان وقت بدون تشريفات در ميان مردم در اين مراسم شركت مي كردند. پس از حمله عرب، «مرداويز» را احياء كننده اين جشن در قرون وسطا خوانده اند كه در اصفهان آن را از سر گرفت.

چراغاني و روشن كردن شمع را به مراسم «سده» نسبت مي دهند. در افسانه هاي كهن ايران آمده است كه متهمان براي اثبات بيگناهي از روي آتش شعله ور عبور مي كردند و هزار سال پيش از ميلاد، سياوش هم كه متهم شده بود براي اثبات بي گناهي خود از آتش عبور كرد.

رویداد ها:

۱۶۴۹ - پادشاه انگلستان در برابر مردم با تبر، گردن زده شد

۳۰ ژانويه ۱۶۴۹ چارلز یکم پادشاه انگلستان كه در جنگ داخلي اين كشور از نيروهاي هوادار پارلمان (دمکراسی) به فرماندهي «اليور كرومول» شكست خورده بود در ملاء عام با تبر گردن زده شد.

وي پس از فرار به اسكاتلند از سوي اسكاتلندي ها به نيروهاي پارلمان تحويل داده شده بود. نمایندگان «پارلمان» چارلز را به اتهام خيانت به ملت، نقض اختيارات مجلس (قانون اساسي نانوشته) و كشتار اتباع كشور (که مسئول محافظت از جان و مال آنان بود) محاكمه كردند. در جلسه دادرسي سندي مطرح شد كه به موجب آن چارلز با پاپ تماس گرفته بود و به او قول داده بود كه اگر كمك نظامي بفرستد، بار ديگر كليساي انگلستان را تحت رياست رم (واتيکان) قرار خواهد داد. چارلز در دادگاه حاضر به ابراز ندامت و قبول حاكميت پارلمان و تن دادن به سلطنت، نه حکومت نشد و به اعدام در ملاء عام محكوم و حكم همان روز به اجرا در آمد.


جلاد براي اين كه شناخته نشود نقاب بر چهره زده بود. واكنش تماشاگران متفاوت بود. شماري از آنان فرياد مي زدند: عمر شاه دراز باد و شماري ديگر فرياد زنده باد وطن و قانون سرداده بودند. چارلز كه متمايل به استبداد بود 24 سال سلطنت كرد و نام همسر خود «ماريا = مری» را بر يك مهاجرنشين انگليسي در آمريكاي شمالي گذارد كه هنوز به همين نام «مريلند» خوانده مي شود.

پس از اعدام چارلز، انگلستان 11 سال بدون پادشاه توسط كرمول تحت عنوان «لرد سرپرست» اداره مي شد كه پس از فوت او، پسر چارلز یکم به سلطنت رسيد، زيرا پسر كرمول حاضر به قبول سرپرستي كشور نشده بود و پارلمان مايل نبود به نظام پادشاهي مشروطه در انگلستان پايان دهد.

1921 - ديدار ژنرال آيرونسايد با رضا پهلوي و تشويق او به كودتا

دهم بهمن سال 1299 هجری (30 ژانويه 1921) و در جریان بحران کابینه، ژنرال ادموند آيرونسايد Edmund Ironside فرمانده نيروهاي انگليسي در ايران با ژنرال رضاخان پهلوي فرمانده تيپ قزاق مستقر در قزوین ملاقات و به نوشته بيشتر مورخان، اورا تشويق به كودتا كرد. طبق همين نوشته ها، در اين ملاقات به ژنرال رضاخان گفته شده بود كه قرار است سيد ضياء طباطبائي يزدي كه از كسوت روحانيت خارج شده بود پس از كودتا رئيس الوزراء شود و فعلا تغيير رژيم و برکناري شاه مطرح نيست.


درپی این ملاقات، تماس مستقیم سید ضیاء با ژنرال رضاخان برقرار شد و 29 بهمن كه يگانهاي تيپ قزاق به حومه تهران رسيدند و فرستادگان احمدشاه را كه براي مذاكره رفته بودند بازداشت كردند، سيد ضياء به نيروي قزاق پيوست و گفته شده است كه برابر سه ماه مواجبشان را به آنان پرداخت كرد. اگر اين خبر درست باشد، منبع پول قطعا خود او نبوده است، زيرا كه چنين پولي را از خود نداشت. نيروي قزاق سوم اسفند 1299 تهران را متصرف شد.

از همان مهر سال 1299 (13 اکتبر 1920) که ژنرال آيرونسايد براي فرماندهي نظاميان تحت فرمان دولت انگلستان در ايران! وارد تهران شد بررسي و مطالعه براي انجام كودتا و ... آغاز شد ه بود.

آيرونسايد (متولد ششم ماه مي 1880 و متوفي در 22 سپتامبر 1959) قبلا در جنگ با بوئرها در افريقاي جنوبي شرکت کرده و مدتي نيز به عنوان يک افسر اطلاعاتي مراقب فعاليت هاي آلمان در جنوب غربي آفريقا بود. وي در جريان جنگ جهاني اول، نخست فرمانده يکان چهارم کانادايي و سپس فرمانده يک تيپ انگليسي بود. آيرونسايد در سال 1919 ماموريت يافته بود تا در جريان جنگ داخلي روسيه، در جنوب اين کشور به نيروهاي ضد انقلاب (معروف به سفيدها) کمک کند و سپس در جريان فروپاشي امپراتوري عثماني مانع مداخله نيروهاي دو کشور شرقي بالکان در مسئله شود. وي اواخر آگوست 1920 و پس از انجام آن ماموريت به فرماندهي نيروها و نظاميان عامل انگلستان در ايران منصوب و در اکتبر همان سال وارد تهران شد. ماموريت او در ايران مانع شدن از رخنه بلشويک ها به اين کشور به هر ترتيب بود (و ازجمله روي کار آوردن يک نظامي قدرتمند حتي با انجام يک کودتا).

آيرنسايد پس از انجام آن ماموريت، به شرکت در مذاکرات مربوط به مستعمرات انگلستان به قاهره دعوت شد. در اينجا چرچيل از او خواست که به بغداد برود و راه حلي براي مسائل در شرف وقوع عراق که با کشور شدنش احتمال اختلافات نژادي ـ مذهبي مي رفت بيابد که در جريان بازگشت به ايران جهت دادن اندرز به افسران خود و از آنجا رفتن به بغداد هواپيماي او فرود توام با سقوط کرد و شديدا مجروح شد که ماهها در بيمارستان بستري بود.

آيرونسايد پس از درمان، در انگلستان به فرماندهي دانشکده ستاد منصوب و در سال 1937 فرماندار جبل طارق شد. وي در جريان جنگ جهاني دوم مدتي رئيس ستاد بود. او مدتي نيز در جبهه فرانسه فعال بود. آيرونسايد قبلا پيشنهاد کرده بود که قبل از اقدام هيتلر به لشکرکشي به اسکانديناوي، انگلستان اين منطقه را تصرف کند که مورد توجه قرار نگرفت که بعدا اين بي اعتنايي به پيشنهاد آيرونساند يک اشتباه بشمار آمده است. آيرونسايد با درجه فيلد مارشالي و لقب بارون Baron بازنشسته شد و به نوشتن خاطرات و تا پايان عمر به دادن اندرز استراتزيک سرگرم بود.


1357 ش- بختیار: هیچ ممانعتی برای بازگشت امام خمینی (ره) از پاریس به وطن وجود ندارد

نهم بهمن 1357، شاپور بختیار آخرین نخست وزیر نظام پادشاهی ایران اعلام کرد که هیچ ممانعتی برای بازگشت آیت الله خمینی از پاریس به وطن وجود ندارد، فرودگاه تهران (مِهرآباد) باز شده است و باید مشخّص شود که ما ـ دولت ـ باید در تهران از او محافظت کنیم و یا پیروانش.

آیت الله خمینی ساعت 9 و 27 دقیقه بامداد دوازدهم بهمن ماه، پس از 14 سال و 29 روز دوری از وطن به تهران بازگشت و مورد استقبال میلیونی قرارگرفت.

شاپور بختیار که نهم بهمن در یک مصاحبه مطبوعاتی عمومی شرکت کرده بود در پاسخ به سئوالی درباره انحلال ساواک گفت که ساواک با تصویب قانون در نیمه دوم دهه 1330 تاسیس شده است و با تصویب قانون باید منحل شود. ما لایحه انحلال آن را تهیه کرده ایم و همین روزها آن را به مجلسین می دهیم. وی افزود که شنیده است کمونیست ها و همچنین گروههای مذهبی ـ هرکدام جداگانه ـ در مورد چاپ کردن و یا چاپ نکردن برخی از مطالب به روزنامه ها فشار می آورد یعنی که همان کار ساواک را می کنند. اسلام دین آزادگان است و تحمل افکار و عقاید باید تحمل بشود.

بختیار در پاسخ به سئوالی دیگر درباره بازنگری در قانون اساسی کشور گفت که اگر این کار لازم آید، مراحل قانونی این کار از موافقت پارلمان تا تشکیل مجلس موسسان و سرانجام رفراندم باید دقیقا طی شود.

مفسران خارجی در تفسیر این اظهار شاپور بختیار که ممانعت در بازگشت آیت الله خمینی به وطن وجود ندارد گفته بودند که بختیار گمان می کند که با ورود آیت الله به ایران، تظاهرات فروکش می کند و پیروان او آرام می گیرند و اوضاع کنترل می شود. [مرور زمان خلاف تصور بختیار را ثابت کرد.].

1357 - اجتماع 500 روحانی در مسجد دانشگاه تهران

نهم بهمن ماه 1357 (آخرین ماه انقلاب) و در روزی که بیش از 500 روحانی در مسجد دانشگاه تهران اجتماع کرده بودند و در محوطه دانشگاه نیز بیش از دو هزار تَن و در میدان انقلاب (میدان 24 اسفند و نه چندان به دور از دانشگاه) هزاران نفر دیگر شعار می دادند، دسته ای از تظاهرکنندگان درابتدای خیابان کارگر (خیابان امیرآباد) و چند قدمی میدان، اتومبیل سرلشکر تقی لطیفی فرمانده پِرسُنِل ژاندارمری کشور را متوقف و اورا پایین کشیدند و در حالی که کشان ـ کشان به سوی مسجد دانشگاه می بردند به دفعات چاقو زدند. اجتماع روحانیون که متوجه قضیه شده بود به آن عمل اعتراض کرد و آیت الله ناطق نوری که در آن جمع بود ترتیب انتقال سرلشکر شدیدا مجروح را به بیمارستان داد. در همین لحظه صدای شلیک تیربار به گوش رسید که معلوم شد چریک های فدایی (کمونیست) ساختمان ستاد ژاندارمری را که در همان نزدیکی بود گلوله باران کرده بودند. به رغم وجود چند زرهپوش و یک گردان ژاندارم ِ آماده در ساختمان، دفاع و تیراندازی متقابل صورت نگرفته بود.


روزنامه ها در گزارش خود آیت الله طالقانی، آیت الله منتظری، آیت الله بهشتی، آیت الله صدوقی، آیت الله طاهری اصفهانی، آیت الله ناطق نوری و استاد مطهری را از روحانیونی نام برده بودند که در آن روز در مسجد دانشگاه در اجتماع انقلابی و ضد دولتی شرکت کرده بودند.

۱۹۳۳ - آغاز دوران صدراعظمي "آدولف هيتلر" ديكتاتور نژادپرست آلماني

آدولف هيتلر صدراعظم مستبد آلمان در سال ۱۹۲۵م حزب ناسيونال سوسياليست معروف به حزب نازي را كه به تعصب شديد نژادي مشهور شد، تأسيس كرد. اين حزب در انتخابات سال ۱۹۳۰م، ۱۰۷ كرسي از پارلمان آلمان موسوم به رايشْتاگ را به دست آورد. هيتلر از اين پس درصدد برآمد تا در انتخابات رياست جمهوري آلمان نيز شركت كند. اما در اين انتخابات، هينْدِن‏بورگ، رئيس جمهور وقت پيروز شد و هيتلر نفر دوم گرديد. با اين حال، هيتلر تلاش خود را براي پيروزي در انتخابات پارلماني تابستان ۱۹۳۲م متمركز ساخت و در اين دوره، مقام اول را به دست آورد. با وجود پيروزي نازي‏ها در انتخابات، هيندن‏بورگ از تعيين هيتلر به صدراعظمي آلمان خودداري كرد و ادامه اين كشمكش به انحلال رايشتاگ و تجديد انتخابات در ششم نوامبر ۱۹۳۲م انجاميد. نازي‏ها اين بار آراء كمتري به دست آوردند ولي مقام اول خود را در ميان احزاب ديگر حفظ كردند و هيندن‏بورگ علي‏رغم ميل باطني خود، روز سي‏ام ژانويه ۱۹۳۳م، حكم صدراعظمي هيتلر را امضا كرد. هيتلر از آن پس قدرت را در آلمان به دست گرفت و حكومت ديكتاتوري خود را آغاز كرد. با مرگ هيندن‏بورگ در اوت سال بعد، هيتلر مقام صدر اعظمي و رياست جمهوري را در هم ادغام كرد و خود را رهبر اين كشور ناميد. وي با ايجاد سازمان مخوف امنيتي با نام مخفف اِس اِس و تأسيس شكنجه‏گاه‏هاي بزرگ، مخالفان خود را روانه اردوگاه‏هاي كار اجباري كرد. هيتلر برنامه‏ريزي متمركز براي كشور جهت به سامان آوردن امور متشتّت آلمان پس از جنگ جهاني اول را عملي ساخت و با نظارت قاطع بر توليد و توزيع، از آلمانْ كشوري نيرومند و پيشرفته از لحاظ صنعتي پديد آورد. از طرف ديگر با گسترش صنايع نظامي، هيتلر، خدمت زير پرچم را اجباري كرد و شروع به مسلح نمودن سربازان نمود. اين ديكتاتور قدرت طلب و زورگو، در پي به دست آوردن سرزمين‏هاي بيشتر، جنگ جهاني و خانمانسوز دوم را به راه انداخت و ميليون‏ها انسان را قرباني اهداف نژاد پرستانه خود كرد. سرانجام با شكست آلمان و متحدانش از نيروهاي متفقين آدولف هيتلر دست به خودكشي زد و به جنايات ننگين خود خاتمه داد.


۱۹۴۵ - جنگ جهانی دوم: کشتی ویلهلم گوستلوف که پناهندگان آلمانی را در خود جای داده بود، توسط اژدر زیردریایی اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی غرق شده و با مرگ نزدیک به ۹٬۵۰۰ نفر، مرگ‌آورترین فاجعه دریایی تاریخ می‌شود.


1948 - روزي که گاندي پدر هند نوين به قتل رسيد

مهاتما گاندي رهبر انقلاب استقلال هند و نجات اين كشور از استعمار طولاني انگلستان سي ام ژانويه 1948 به دست يك ناسيوناليست هندو كه با تجزيه اين شبه قاره مخالف بود كشته شد. گاندي مبتكر مبارزه منفي براي رسيدن به هدف سياسي است. گاندي كه هنديان او را مهاتما (آموزگار بزرگ) مي نامند هنگام فوت 78 ساله بود. او براي شركت در اجتماع روزانه هوادارانش وارد اين جمع مي شد كه از فاصله نزديك هدف گلوله «ناتوران ويناياك گدسه» 36 ساله قرار گرفت و 20 دقيقه بعد درگذشت. گاندي همان روز روزه سياسي پنج روزه اش را پايان داده بود كه به خاطر شنيده شدن پيامش مبني بر تحمل پيروان اديان ديگر و دوستي انسانها ــ صرفنطر از دين و نژاد - به آن دست زده بود.


انتشار خبر قتل گاندي سبب شد كه نزاع خونين هندو و مسلمان از سر گرفته شود. گاندي را بزرگترين منادي صلح در قرن 20 خوانده اند.

1363 ش - وام 47 ميليون دلاري آمکریکا به عراق در اوج جنگ با ايران

آمريكا در طول جنگ، بارها با حمايت تبليغاتي و تسليحاتي خود از عراق، سعي در روحيه بخشي به رژيم بعث بود. اقدامات آمريكا عليه جمهوري اسلامي ايران، به موازات افزايش پيش‏روي نيروي ايران در مواضع عراقي‏ها با هدف جلوگيري از پيروزي ايران و شكست عراق تشديد شده و گسترش مي‏يافت. آمريكا در طول جنگ بارها اطلاعات فوق‏العاده محرمانه‏اي را كه از مراكز استراتژيك ايران توسط ابزارهاي جاسوسي به دست مي‏آورد در اختيار عراق قرار مي‏داد و رژيم بعث را به حمله به تأسيسات اقتصادي و حياتي ايران تشويق مي‏نمود. آمريكا طي سال‏هاي 1361 تا 1366، معادل يك و نيم ميليارد دلار تجهيزات الكترونيكي، انواع ماشين آلات، دستگاه‏هاي حساس و رايانه‏هاي فوق‏العاده قوي در زمينه توليد سلاح‏هاي شيميايي، موشكي و هسته‏اي را به دولت عراق فروخت. در طول جنگ، شركت‏هاي آمريكا به طور قانوني و غيرقانوني، نوعي فن‏آوري را در اختيار دولت عراق قرار داده بودند كه اين كشور را قادر مي‏ساخت تا برنامه‏هاي ساخت پيشرفته‏ترين جنگ افزارهاي نظامي را ادامه دهد.

2007 - ۵ سال پس از ویندوز ایکس پی، مایکروسافت ویندوز ویستا را به بازار عرضه کرد.


زادروزها

۱۸۸۲ - زادروز فرانکلین دلانو روزولت، سیاستمدار دموکرات آمریکایی؛سی و دومین رئیس جمهور آمریکا.
۱۹۲۵ - زادروز داگلاس انگلبارت، مخترع آمریکایی موشواره


۱۹۴۱ - زادروز دیک چینی، سیاست‌مدار آمریکایی و معاون جورج دبلیو بوش.
۱۹۷۴ - زادروز کریستین بیل، بازیگر بریتانیایی هالیوود.


۱۳۱۲ - اکبر گلپایگانی، خواننده‌ی اهل ایران


درگذشت‌ها

۱۹۴۸ - درگذشت ماهاتما گاندی، رهبر سیاسی و معنوی مردم هندوستان در مبارزه با استعمار امپراتوری بریتانیا .
۱۹۵۱ - درگذشت فردیناند پورشه، طراح مشهور موتور خودرو اتریشی؛ بنیانگذار شرکت خودروسازی پورشه .


۱۹۶۳ - درگذشت فرانسیس پولنک، آهنگساز فرانسوی.
۱۹۹۱ - درگذشت جان باردین، فیزیک‌دان آمریکایی؛ برندهٔ دو جایزه نوبل فیزیک در سال ۱۹۵۶ و سال ۱۹۷۲ و مدال افتخار انجمن مهندسان برق و الکترونیک (IEEE) سال ۱۹۷۱.


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون