۱۱ اسفند - ۱ مارس؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۱ اسفند برابر با ۱ مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویدادها:

۴۷۹ - پيشنهاد امپراتوري ايران و اشتباه سياسي آتن که آن را ردّ کرد

مارس سال ۴۷۹ پيش از ميلاد دولت آتن پيشنهاد امپراتوري ايران براي مشاركت در سركوبي اقوام ساكن اطراف دانوب (و به قول يوناني ها: وحشيان) را كه بيم دست اندازي آنان به «كشور ـ شهرهاي» يونان و نيز قلمرو ايران در ايوني و تراس (تراكيا ـ جنوب شرقي بالكان) مي رفت، به گمان اينكه يك نيرنگ امپرياليستي است رد كرد. اين امر سبب شد كه دولت ايران متوجه اسپارت رقيب آتن شود و اسپارت بعدا با كمكهايي كه از ابران دريافت كرده بود در جنگهاي «پلوپونز» كه شرح آنها را «توسيديدس» نوشته است آتن را شكست داد و برتري آتن بر يوناني زبانها (دنياي هلنيك) پايان يافت.


1916 - ايجاد نيروي نظامي انگليسي «اس. پي. آر.» در كرمان


ژنرال «پرسي سايكس» كه با چند واحد انگليسي ــ هندي وارد منطقه تحت نفوذ انگلستان در ايران شده بود يازدهم اسفند 1294 (دوم مارس 1916) در شهر كرمان به تاسيس يك نيروي نظامي جداگانه به نام «ساوت پليس رايفلز ـ اختصارا: اس. پي. آر. = SPR» تحت فرماندهي افسران انگليسي اقدام كرد. با تاسیس این نیرو، دولت لندن عملا در ایران دولتی در داخل دولت تشکیل داده بود و کنسولهای انگلیسی در منطقه زیر نفوذ انگلستان حکمران واقعی بودند. ژنرال پرسی سایکس بدون اين كه بر زبان فارسي كاملا مسلط باشد و بتواند متون تاريخي به اين زبان را بخواند، به دلایلی براي ايران و افغانستان «تاريخ» نوشته است كه قبلا (در دوران نظام سابق) توصيه مي شد به در دانشگاهها به عنوان يك ماخذ به آن استناد شود!. پرسي سايكس به خاطر خدماتش به استعمار انگلستان لقب اشرافي « Sir» دريافت كرد و «سر پرسي سايكس» شد.

1318 - نخستين سرشماري در ايران و ترديد به ارقام

اسفندماه 1318 به تهراني ها دستور اكيد داده شده بود تا از خانه هاي خود خارج نشوند؛ زيرا كه «روز سرشماري» بود كه در وطن ما براي نخستين بار به اين صورت انجام مي شد. برپايه اين سرشماري، چند روز بعد اعلام شد كه جمعيت تهران 540 هزار نفر است. بعدا، به دقيق بودن اين رقم ايراد وارد آمد و گفته شد كه افراد به اين تصور كه اگر شمار خانوار را بيشتر اعلام كنند سهميه (اصطلاحا كوپن) بيشتري دريافت خواهند كرد چنين كرده اند. با وجود اين، قرار شد به منظور جلوگيري از افزايش جمعيت تهران و حومه آن طرحي با ضمانت اجرايي سخت تهيه شود كه ايران 18 ماه بعد به اشغال نظامي متفقين در آمد و موضوع منتفي شد. اينك سالهاست كه جمعيت تهران از رقم دوازده ـ سيرزده ميليون تجاوز كرده و اگر درآمد بادآورده نفت نباشد فاجعه انساني به وجود خواهد آمد. افزايش سريع جمعيت تهران در دهه هاي اخير عمدتا به سبب لغو اعتبار «محدوده تهران» از بهمن ماه 1357 (پس از پيروزي انقلاب) بوده است.

1321 - كشتار بیماری تيفوس در تهران

يازدهم اسفند 1321 رسما اعلام شد كه در تهران بيماري تيفوس شيوع يافته است. اين بيماري از اواخر بهار آن سال مشاهده شده بود و هنوز دقيقا روشن نشده كه چرا دولت وقت در تابستان آن سال (به جاي اسفندماه) شيوع آن را رسما اعلام نكرده، به مردم هشدار نداده و تدابير لازم را بعمل نياورده بود.

در اطلاعيه 11 اسفند دولت وقت علل شيوع تيفوس؛ دشواري هاي ناشي از اشغال نظامي ايران، كمبود خواروبار و درنتيجه سوء تغذيه (به سبب انتقال مواد غذايي به شوروي) و نيز استقرار نظاميان خارجي كه از جبهه هاي دوردست و آلوده به بيماري ها منتقل شده بودند اعلام شده بود.


شدت تيفوس از تيرماه آغاز شده بود و در ماههاي بعد هر روز در تهران دهها تن از تيفوس جان مي سپردند. ماموران بهداشت با يافتن نشاني تيفوسي ها همسايگان را از رفت و آمد به منازل آنان و ديدارشان منع مي كردند. كمبود دارو هم مزيد برعلت شده بود و باعث افزايش تلفات مي شد. اين بيماري ناشي از فقر كه ناقل عمده آن «شپش» است تلفات سنگيني به تهراني ها وارد ساخت. سوء تغذيه مردم به دليل حمل اجباري غلّه ايران به شوروي باعث گسترش بيماري هاي عفوني ديگرهم شده بود كه ضعف جسماني ناشي از كمبود غذا به رشد آنها كمك مي كند. اين تلفات سنگين استدلال آنان را كه مي گفتند اگر ارتش را مرخص نكرده و سربازان وطن دست به دفاع زده بودند شماري كشته مي شدند بي اعتبار كرد، زيرا كه تلفات جنگ به پايه مرگ از بيماري ها ناشي از اشغال نظامي نمي رسيد. تازه، جنگ دفاعي وظيفه مقدس يك ملت است حتي اگر شكست در چنين جنگي از قبل قابل پيش بيني باشد.

در جنگ جهاني اول، تلفات در جبهه ها ۵ ميليون و پانصد هزار و مرگ و مير از آنفلوآنزاي ناشي از آن جنگ ۲۳ ميليون تن بود.

۱۳۴۹ - از بامداد امروز کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه دست به اعتصاب زدند و از حرکت دادن اتوبوس ها و مینی بوسها خودداری نمودند. هیچده هزار کارگر شرکت مزبور در اجتماعی شکستن اعتصاب خود را موکول به اجرای سخنان شاه کردند که گفته بود کارگرانی که سود سهام ندارند باید سه ماه پاداش بگیرند

۱۸۹۶ - كشف خاصيت راديو اكتيويته توسط هانري بكرل

هانري بِكرِل فيزيك‏دان فرانسوي، پس از پي بردن به وجود تشعشات برخي عناصر، تحقيقات وسيعي براي كشف خاصيت تشعشع مواد راديواكتيويته انجام داد. پس از مشاهده تصويري كه به كمك اشعه ايكس برداشته شده بود، انديشه كشف ماده‏اي در ذهن بكرل نقش بست كه تحت تأثير نور ساده، از آن، اشعه ايكس صادر كنند. بكرل در دوم مارس ۱۸۹۶م اين خاصيت را در اورانيوم كه يكي از مواد راديو اكتيويته است، مشاهده كرد و با ادامه تحقيقات خود، در ۳۰ ژوئن همان سال، موفق به كشف عناصر راديواكتيو اورانيوم نيز گرديد. اهميت كارهاي علمي بكرل باعث شد تا در سال ۱۹۰۲، جايزه فيزيك نوبل را دريافت كند. اين كشف سبب شد تا مقدمات ايجاد عصر تازه‏اي به نام عصر اتم فراهم آيد. هم‏چنين به همين سبب، هانري بكرل را پدر علم فيزيك جديد ناميدند. راديو اكتيو از سلسله‏اي از هسته‏ها تشكيل شده كه هر عضو آن، در نتيجه تلاش راديواكتيو به عضو ما بعد خود تبديل مي‏شود تا سرانجام، هسته‏اي پايدار پديد آيد. هم‏چنين ذراتي كه از مواد راديواكتيوِ در حال تجزيه پرتاب مي‏شوند، گرچه بسيار ريزند ولي به سبب سرعت زيادي كه دارند، داراي انرژي مهيبي مي‏باشند.


1941 - نبردهاي دريايي آمريکا و ژاپن در اقيانوس آرام

در پی شبیخون نیروی دریایی ژاپن به پایگاه دریایی آمریکا در پرل هاربر (هاوایی) در دسامبر 1941 و تصرف سنگاپور، هنگ کنگ، گوام، فیلیپین و چند جزیره دیگر در اقیانوس آرام، این اقیانوس در سال 1942 صحنه چند جنگ دریایی و عمدتا میان آمریکا و ژاپن قرارگرفت که در سالهای بعد از آن هم ادامه یافت. مقدمات اين نبردها از مارس 1942 فراهم آمده بود.

معروف ترین این نبردها، جنگ دریایی Coral Sea در منطقه ای میان گینه پائوآ، استرالیا و جزایر سولومون است.

امپراتوری ژاپن قصد تصرف بندر مورسبیMoresby واقع در گینه نو (گینه پائو آ) و نیز تالوجی Talugi واقع در جزایر سولومون را کرده بود تا بتواند از اینجا، استرالیا را مورد حمله قرار دهد و دست دولت لندن را از جنوب اقیانوس آرام نیز کوتاه کند.

دولت آمریکا که از قصد ژاپن آگاه شده بود دو ناوهواپیمابر لکزینگتونLexington و یورک تاون Yorktown که 128 هواپیما در عرشه خود داشتند با 9 رزمناو و 13 ناوشکن روانه منطقه کرد و استرالیا هم که خودرا در مخاطره می دید کمک فرستاد. تا رسیدن این نیروها، ژاپنی ها تالوجی را تصرف کردند. ناوگان اعزامی آمریکا خودرا با دو ناو هواپیمابر سنگین و یک ناو هواپیمابر سبک، 9 رزمناو، 15 ناوشکن و شماری ناوچه و مین جمع ژاپنی رو به رو دید. سه ناو هواپیمابر ژاپنی 127 هواپیما در عرشه داشتند.

در نخستین روز نبرد 4 روزه کورال سی (چهارم تا هشتم ماه می1942) ناوگان آمریکا ناوهواپیمابر ژاپنی شوهو Shoho را غرق کرد و ژاپنی ها نیز یک ناوشکن آمریکایی را. روز بعد ناو هواپیمابر لکزینگتون با حمله ژاپنی ها آتش گرفت و فرماندهی آمریکا در این نبرد تصمیم به غرق کردن آن گرفت. در این روز ناو هواپیمابر ژاپنی شوکاکو Shokaku نیز آسیب دید. در دو روز بعد، ناو هواپیمابر یورک تاون نیز مختصر آسیب دید و یک ناوشکن ژاپنی غرق شد. جمع هواپیماهای ساقط شده دو کشور در نبرد کورال سی 161 فروند بود. در پایان نبرد، هر دو دولت اعلام پیروزی کردند. زد و خورد دریایی در این منطقه به همین یک نبرد خاتمه نیافت و نبرد دریایی گوادال کانال را در آگوست 1942 و نبرد دریایی گینه نو در ژانویه و فوریه 1943 را به دنبال داشت و همچنین نبرد بیسمارک سی. گوادال کانال از جزایر سولومون آیلندز است.

درست یک ماه بعد و از چهارم ژوئن 1942 نبرد دریایی سرنوشت سازی میان آمریکا و ژاپن در اطراف جزیره مرجانی میدوی Midway واقع در شمال غربی مجمع الجزایر هاوائی که به یک فاصله از دو قاره آسیا و آمریکا واقع شده است روی داد. هدف آمریکا از این نبرد پیشگیری از تعرض ژاپنی ها به جزایر فیجی و ساموآ بود. ناو هواپیمابر یورک تاون برای شرکت در این نبرد با شتاب خودرا به میدوی رسانیده بود که بر اثر حمله ژاپنی ها غرق شد. در نبرد دریایی میدوی که به پیروزی آمریکا انجامید، چهار ناو هواپیمابر ژاپنی و یک رزمناو این کشور نیز غرق شدند. در این نبرد، 3 ناو هواپیمابر آمریکایی، 25 کشتی نظامی دیگر و 360 هواپیما شرکت داشتند. در این نبرد، آمریکا یک ناوشکن و 150 هواپیما نیز از دست داد. تلفات ژاپنی ها علاوه بر از دست دادن چهار ناو هواپیمابر، یک رزمناو و 248 هواپیما بود.