۱۸ اسفند - ۹ مارس؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۸ اسفند برابر با ۹ مارس تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۷۲۵ پیش از میلاد - گشتاسپ به آيين زرتشت گرويد

در نيمه مارس (يك هفته به آغاز بهار) گشتاسپ، شاه كياني، به آيين زرتشت گرويد. در آن زمان، هنوز ايران به صورت يك دولت واحد در نيامده بود و قلمرو گشتاسب عبارت بود از: سيستان (ايران و افغانستان)، آريا، و مناطقي كه امروز كرمان و قسمت هايي از فارس، يزد و اصفهان را تشكيل مي دهند و پايتختش زابل بود كه رستم و يعقوب ليث هم از همين خطه برخاسته اند.

گشتاسپ پس از نزديك به دو سال مذاكره و بحث با فرستادگان زرتشت، قانع شد و پذيرفت كه از پيروان آموزشهاي او باشد. برخي از مورخان، زمان آن را سال ۷۲۵ پيش از ميلاد نوشته اند كه نمي تواند دقيق باشد. زرتشت تنها پيامبري است كه از ميان قوم آرين (ايران و اروپا) برخاست.


551 - روزي که کار ساختن طاق کسرا (ايوان مدائن) پايان يافت

نهم مارس (مارچ) سال 551 ميلادي كار ساختن تالار تازه در كاخ سلطنتي تيسفون (36 کیلومتری جنوب بغداد وپايتخت ايران به مدت 772 سال) كه بقاياي آن هنوز باقيست و به طاق كسرا (ايوان مدائن) شهرت يافته با شتاب به پايان رسانده شد تا براي آيين هاي نوروزي آن سال آماده باشد. طاق كسري تنها ساختمان مسقّف باستاني جهان است كه به صورت آزاد و بدون تكيه داشتن به عاملي ديگر، برسر پا باقي مانده است. برخی از شاعران پارسی زبان، در اشعار خود از تالار خسروانوشیروان در تیسفون (طاق کسرا) به نام «بارگه داد» یادکرده اند. کار ساختن اين تالار كه با فرش معروف «بهارستان» مفروش شده بود از سال 549 ميلادي، به تصميم خسروانوشيروان ـ شاه ساساني وقت ـ آغاز شده بود. خسروانوشيروان علاقه مند به ديدار مردم (اصطلاحا؛ دادن بار عام) بود و به همين دليل خواسته بود كه تالاري بزرگ با عمارت ضميمه آن ساخته شود. وي همزمان دستور داده بود كه در گندي شاپور (خوزستان) يك دانشگاه براي تحقيق و تدريس طب و فلسفه ساخته شود كه ظرف يك سال ساخته و در 552 ميلادي آماده فعاليت شد. کار تکمیل کانون دولتی تالیف و ترجمه کتاب نیز که درجهان الگو شده است در همين سال به پایان رسید که برخی از تولیدات این مرکز ازجمله ترجمه کتاب «کلیله و دمنه» از هندی موجود است.


مِهِستان (سنای ایران) از سال 135 پیش از میلاد (2148 سال پیش) و پس از تکمیل شهرسازی تیسفون و انتقال پایتخت ایران به این شهر، جلسات خودرا در اینجا برگزار می کرد. شهر تیسفون در ساحل دجله از سال 135 پیش از میلاد تا سال 637 میلادی به مدت 772 سال پایتخت ایران بود که در این سال و پس از نبرد قادسیه به دست عرب افتاد و رو به ویرانی گذارد. ولی ویرانه کاخ خسروانوشیروان (طاق کسری) همچنان پابرجا مانده است که تاریخ نگاران آن را «کاخ عدل» لقب داده اند زیراکه انوشیروان علاوه بر جلسات همگانی معروف به «بارِ عام»، در آنجا [مستقیما و بدون واسطه] با مردم معمولی دیدارمی کرد و به درد دل آنان گوش فرا می داد. همچنین، وی یک زنجیر متصل به زنگ، در اطاق مجاور دفتر کار خود تعبیه کرده بود که یک سر زنجیر از تیری چوبی در میدان بیرونی کاخ آویزان بود و هرکس که شکایت و یا پیشنهاد داشت، به میدان می رفت و زنجیر را می کشید و زنگ به صدا درمی آمد و خسروانوشیروان به بالکن کاخ می رفت و حرفهای آن فرد را می شنید و اگر لازم می آمد وی را به حضور در دفتر کار خود دعوت می کرد.


1250 - افتتاح كليساي معروف نتردام در پاريس

كليساي نُتْرْدام، كليسايى است كه در قديم، محل دو زيارتگاه بود. در سال 1136م اسقف وقت پاريس تصميم گرفت به جاي دو زيارتگاه قديمي، بنايى بزرگ بسازد. از اين رو، در 22 ژوئن 1136م نخستين سنگ اين بنا گذاشته شد و پس از آن كه ساختمان اصلي آن در سال 1177م به پايان رسيد، نماي ظاهري و نيز صحن كليسا در سال 1196م خاتمه يافت. با اين حال دراوايل قرن سيزدهم تعميرات ديگري در آن انجام شد و سرانجام پس از 114 سال كه از زمان شروع ساخت آن گذشت، در نهايت در نهم مارس 1250م با شكوه و جلال خاصي افتتاح شد. كليساي نُتْرْدام در زميني به طول 130 متر و عرض 108 متر قرار دارد كه ارتفاع ساختمان آن 35 متر و تا نوك اين بنا، 69 متر مي‏باشد. اين كليسا سه در به نام‏هاي سِنْتْ آن، قيامت و حضرت مريم(س) دارد. از نكات برجسته كليساي نُتْرْدام، نقشْ برجسته‏هايي است كه فضايل و رذايل را مجسم مي‏سازد. كليساي معروف نُتْرْدام در پاريس به عنوان سمبل معماري كهن فرانسه، ساليانه پذيراي ميليون‏ها توريست از سراسر جهان است.


1736 - تاج‏گذاري نادرشاه افشار و آغاز سلطنت افشاريه

پس از آرام شدن اوضاع داخلي ايران كه به دنبال شورش افغان‏ها و سقوط صفويه در كشور ايجاد شده بود نادر قلي افشار با درايت و جنگجويى خود توانست يكي پس از ديگري بر مشكلات فائق آيد و اوضاع را كنترل كند. وي در سال 1736م كليه معتمدان محلي و كشوري را در صحراي مُغان جمع كرد و شرحي از خدمات خود و بي‏كفايتي آخرين شاه صفوي خواند. سپس نادر از اين افراد خواست كه درباره سلطنت تعيين تكليف كنند و در اين ميان، حاضرين او را نامزد سلطنت كردند. نادر در ابتدا با سياست كاري سعي كرد از پذيرش سلطنت خودداري نمايد. اما سرانجام پس از يك ماه تامل به شرط اينكه كسي از خاندان صفوي حمايت نكند و تمامي شركت كنندگان بايد نسبت به نادر و فرزندان او وفادار باشند، سلطنت را پذيرفت. وقتي اين شرايط مورد پذيرش حضار قرار گرفت نادرقلي افشار در نهم مارس 1736م به نام نادرشاه افشار در دشت مغان تاج‏گذاري كرد. وي در طول نزديك به 12 سال سلطنت خود جنگ‏هاي مهمي از جمله جنگ با هند و عثماني كرد و غنايم بي‏شماري نصيب ايران نمود. نادر شاه در سال‏هاي پاياني عمر خود تغيير اخلاق داد و پس از كور كردن فرزندش، اغلب اطرافيان خود را كشت. در نتيجه تعدادي از سردارانش به سراپرده او حمله كردند و او را از پاي درآوردند. نادرشاه افشار به دليل جنگ‏هاي فراوان و كشورگشايي‏هايي متعدد به عنوان "ناپلئون شرق" معروف است.


1918 - تظاهرات ضد انگليسي ميدان توپخانه تهران در سال 1296

18 اسفند 1296 (9 مارس 1918) براي دومين بار ظرف 9 روز گروهي از تهراني ها در ميدان توپخانه اجتماع كردند و بر ضد انگلستان شعار دادند و خواستار شدند كه اين دولت بمانند روسيه قرارداد تقسيم ايران (سازشنامه مورخ اوت 1907 سن پترزبورگ منعقده ميان انگلستان و روسيه) را لغو كند و نظاميانش را خارج سازد.

مستوفي الممالك رئيس الورزاء وقت ظاهرا اين تظاهرات را جدي گرفت و بعضي از نويسندگان روزنامه ها را متهم به تحريك مردم كرد و دستور توقيف موقت روزنامه هارا داد و قضيه بزرگتر از آن چه كه بود جلوه كرد. چند روز بعد نمايندگان دولت انگلستان در تهران با اشاره به اين رويدادها اعلام كردند كه حاضرند «اس . پي . آر» را به دولت ايران واگذار كنند مشروط بر اين كه افسران انگليسي باقي بمانند و در مورد قرار داد 1907، زماني كه دولت ثابتي در مسكو مستقر شود تصميم گرفته خواهد شد!.

اين اعلاميه در حقيقت براي آماده ساختن مقدمات تنظيم قرارداد بعدي (وثوق الدوله) و تحت الحمايه كردن ايران و به دست گرفتن سر پرستي همه آن بود. بنابراين نمي توان اين نظر را كه تظاهرات ميدان توپخانه طرح و نقشه انگليسي ها براي هموار ساختن راه تنظيم قرارداد بعدي (وثوق الوله ) بود رد كرد، مخصوصا كه در آن زمان انگليسي ها نيروي نظامي بزرگ و تازه اي را وارد ايران كرده بودند و اين نيرو وارد قزوين شده بود تا به شمال برود و احيانا بر ضد بلشويكها وارد جنگ شود.

همانطور كه بارها گفته شده است در باره رويدادها و تحولات ايران پس از قتل آغامحمدحان قاجار تحقيق حرفه اي جامع نشده است. نمي شود به گزارشهاي مطبوعاتي وقت، متون قراردادها و خاطرات رجال كه واضح است براي دفاع از خود و دوستانشان و يا بر ضدمخالفان شخصي شان نوشته شده اكتفا كرد.

1822 - نخستين دندان مصنوعي توسط چارلز گرام ساخته شد.


۱۳۰۰ ش - توقيف جرايد به دستور رضاخان ميرپنج

يك سال پس از كودتاي سوم اسفند ۱۲۹۹ ش، در ابلاغيه وزارت جنگ، رضاخان خود را به صراحت، مسبب اصلي كودتا معرفي كرد. در پي آن، جرايد آزادي خواه، به شدت به سردار سپه و حكومت نظامي اعتراض كردند. بارديگر در هفدهم اسفند، اعلاميه شديدي از سوي وزارت جنگ صادر شد كه مديران جرايد را به توقيف و تنبيه تهديد مي‏نمود. اين عوامل، مديران جرايد را به واكنش و اعتراض واداشت. در روز هجدهم اسفند، يكي از روزنامه‏ها، در مقاله بسيار اعتراض‏آميزي، به سردار سپه تاخت و اقدامات او را به شدت به باد انتقاد گرفت. به محض انتشار روزنامه، چند قزاق مامور توقيف مدير آن روزنامه شدند كه او به محض اطلاع، به سفارت روس پناه برد. برخي ديگر از مديران جرايد نيز از بيم حكومت نظامي به حرم حضرت عبدالعظيم رفتند اما هنگامي كه امنيت خود را در خطر ديدند به سفارت روس پناهنده شدند. سرانجام كوشش تحصن كنندگان و سفير روسيه، سردار سپه را به پذيرش لغو حكومت نظامي وادار كرد، هرچند كه وي به اين تعهد خود عمل نكرد.

۱۸۸۵ - نخستین اتومبیل چهارچرخ جهان و اولين موتوسيکلت


نهم مارس 1885 «گوتلیب دایملر Gottlieb Daimler» ـ مهندس آلمانی (مارس 1834 ـ مارس 1900) با کمک مهندس ویلهلم مایباخ Wilhelm Maybach در کارگاه خود در منطقه بادن وورتمبرگ (واقع در جنوب آلمان) موفق به ساخت انجین بنزینی کاربوراتور دار (انفجاری) شد و چون کوچک بود آن را به نوعی دوچرخه بستند و به این ترتیب نخستین موتوسیکلت جهان متولد شد. تلاش این دو برای ساخت یک انجین بزرگتر و ساخت خودرو ادامه یافت و در طول دو سال اتومبیل چهارچرخ و چهاردنده ساخته شد که از چهارم تا هشتم مارس 1887 در اسلینگن Esslingen (واقع در 22 کیلومتری اشتوتگارت)، در کانستات Cannstatt و در ناحیه «مانهايم» به حرکت درآمد که نخستین اتومبیل بنزینی گازخور (تنظیم سرعت به اراده راننده)، چهار چرخ و دنده دار جهان بود و مردم تماشاکردند و «ارابه بدون اسب» خواندند. در جریان این رانندگی های نمایشی، این اتومبیل گاهی دو سرنشین (گوتلیب و پسرش که او هم در ساخت خودرو مشارکت کرده بود) و بعضی اوقات چهار سرنشین داشت که یکی از آنان مایباخ بود. رانندگی اتومبیل عمدتا با پسر گوتلیب بود. این اتومبیل که نخستین خودرو چهارچرج و چهاردنده (دارای گیربوکس) جهان بود و ماهها پیش ساخته شده و تا روزهای نمایش در دست تکمیل بود صداي گوشخراش تولید می کرد زیرا که هنوز ساخت اکزاست (اگزز) تکامل نیافته بود. اين سومين اتومبيل ساخت اروپا بود كه بكار افتاده بود.


تجربه نخست در 1769 صورت گرفته بود و عبارت بود از اتومبیلی که باقوه بخار حركت می کرد. دومي را «كارل بنز» ساخته بود كه بنزيني و سه چرخ بود و بنابراین اتومبیل ساخت دایملر كاملتر از دو نوع ديگر و انجین آن به قوه يك اسب بخار بود، نخست سرعتی برابر 13 كيلومتر در ساعت داشت که این سرعت تا روزهای رانندگی نمایشی (دهه یکم مارس 1887) با تکمیل جعبه دنده به حد اکثر 18 کیلومتر رسانیده شده بود. گوتلیب دايملر (تلفظ آلمانی آن؛ گوتلیپ) از آن پس کار خودرا توسعه داد و ظرف سه سال یک انجین تازه را که قادر به نصب روی هر اتومبیل، قایق و بعدا هواپیما بود به نام ... تولید کرد و امتیاز تولید آن را به انگلستان، فرانسه و آمریکا فروخت. دایملر در سال 1890 در حاشیه اشتوتگارت یک کمپانی بزرگ به نام خود تاسیس کرد و مایباخ همکار این کمپانی در سال 1898 طرح یک اتومبیل مسابقه تهیه کرد و فروش این اتومبیل از دو سال بعد عمومی شد. مایباخ نام دختر دوست خود، مرسدس را بر این اتومبیل گذارد. دایملر در 1900 درگذشت و کمپانی او در سال 1926 با کمپانی رقیب، کارل بنز، یکی شدند و دایملر بنز نام گرفتند.