۲۵ فروردین - ۱۴ آوریل؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۵ فروردین برابر با ۱۴ آوریل تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۸۶۸ ق.ه. - آغاز فرمانروایی اشکانیان، پس از ۸۳ سال سلطهٔ سپاه مقدونی و یونانی بر ایران. این روز مبدأ گاهشماری پارتی است. ۲۸ شاه اشکانی-با لقب اشک-بیش از ۴۷۱ سال حکومت کردند که طولانی‌ترین دوران حکومت در تاریخ ایران است.


193 - آغاز امپراتوري «لوسيوس سه وروس» و راه حکومت کردن بر عرب

14 اپریل 193 ميلادي روزي است كه «لوسيوس سپتيموس سه وروس» امپراتور روم شد و 18 سال حكومت كرد. وي متولد ليبي امروز بود. حكومت او در پي مرگ كومودوس آغاز شده بود كه روم در اواخر حكومت او دچار نا آرامي هاي متعدد بود. بنابراين، سه وروس كار خود را با خشونت آغاز كرد. وي نخستين امپراتور روم بود كه با عربان وارد جنگ شد. اين عربان در جنوب غربي اردن امروز دو حكومت قبيله اي تشكيل داده بودند. يكي از حاكماني كه سه وروس براي عربان تعيين كرد به او نوشت كه عربان قابل كنترل كردن نيستند جز توسط خودشان و نمي شود جز با روش خودشان (روشي كه به آن خوي گرفته اند) بر آنان مديريت كرد. اوصافي كه در اين گزارش اين مقام رومي 18 قرن پيش آمده است با حقايق امروز تفاوت ندارد.


1703 - تأسيس شهر سن ‏پترزبورگ به فرمان پتر كبير در روسيه

این شهر در سال ۱۷۰۳ به دستور و با نظارت پتر کبیر ساخته شد و از آن زمان تا ۱۹۱۸ پایتخت روسیه بود. مدتی پتروگراد نام داشت. پس از واژگونی فرمانروایی تزارها به نام لنین، لنینگراد خوانده شد و با فروپاشی شوروی در این کشور به نام پیشینش بازخوانده شد.

این شهر به عنوان صحنه وقوع انقلاب ۱۹۱۷ روسیه و پایگاه دفاع سرسختانه در برابر آلمان نازی در زمان جنگ جهانی دوم، از جایگاهی مهم و نقشی حیاتی در تاریخ روس‌ها برخوردار است و به مرکز فرهنگی روسیه نیز شهرت دارد.


این شهر که به مدت دو سده پایتخت روسیه بوده‌است، بین سالهای ۱۹۱۴ تا ۱۹۲۴ میلادی پتروگراد نام داشته و در زمان حکومت اتحاد جماهیر شوروی به مدت ۶۷ سال (از سال ۱۹۲۴ تا ۱۹۹۱) لنینگراد خوانده می‌شده‌است.

1909 - تاسيس شركت نفت انگلستان و ايران - امتیاز «دارسي»

14 اپریل سال 1909 و ده ماه و 18 روز پس از رسیدن نخستين چاه در مسجد سلیمان [خوزستان] به نفت، شركت نفت انگلستان و ايران [Anglo-Persian Oil Company]برپایه امتیازنامه «دارسی» تاسيس در لندن به ثبت داده شد. این چاه 26 ماه می 1908 در عمق 400 متری به نفت رسیده بود و متعاقب آن دو چاه ديگر.

«ويليام ناكس دارسي William Knox D'Arcy» از اشراف زادگان انگليسي كه از 17 سالگي با خانواده اش براي مدتي دراستراليا زندگي مي كرد و به استخراج طلا از كوه «مورگن» سرگرم بود پس از بازگشت و ادامه زندگي در لندن متوجه وجود نفت در ايران شد. پيش از او ژوليوس رويتر (موسس خبرگزاري رويتر) با مطالعه يادداشتهاي يك زمين شناس فرانسوي كه قبلا از ايران ديدن كرده بود به فكر گرفتن امتياز اكتشاف و استخراج آن از دولت تهران افتاده بود ولي موفق نشده بود.


«دارسي» از طريق همكارانش برمفاد يادداشتهاي زمين شناس فرانسوي و نيز تلاشهاي رويتر وقوف يافت و با برقرارکردن ارتباط با رئيس الوزراء وقت ايران از طریق یک دوست مشترک و واسطه قراردادن این دوست، برغم اعتراض سفارت روسيه در تهران به هدف رسید. قرارداد دارسی در سال 1901 براي مدت 60 سال امضاء شد و با هدف کاستن از شدت اعتراض دولت روسیه، پنج استان ايراني مجاور مرز روسيه از شمول آن قرارداد مستثني گرديد. دارسي براي دريافت امتياز نفت ايران مبلغ ناچيزي با وعده تعدادي سهم به ايران داده بود.

دارسي براي اكتشاف و استخراج نفت ايران مهندس جورج رينولدز را به ايران فرستاد و در سال 1905 نيز با شركت انگليسي نفت برمه شريك شد. پس از ثبت شركت در اپریل سال 1909، سهام آن به معرض فروش گذارده شد و 2 لُرد انگليسي متعاقب هم مدير عامل آن شدند، ولي «دارسي» تا زمان مرگ در سال 1917 عضو هيات مديره بود. در سال 1914 و در آستانه جنگ جهاني اول نيروي دريايي انگلستان 51 درصد سهام شركت نفت انگلستان و ایران را دراختيار گرفت كه بعدا تا 97 درصد آن متعلق به دولت انگلستان شد.

قرارداد دارسی در سال 1313 هجری خورشیدی با تمهیدات و یک رشته بازی های ماهرانه برای 60 سال دیگر تمدید شد و کمپانی Anglo-Persian Oil Company نامAnglo-Iranian Oil Companyبرخود نهاد!. این قرارداد درپی یک رشته اعتراضات ملی به رهبری دکتر محمد مصدق ـ ناسیونالیست بنام ـ و پس از ترور نخست وزیر وقت ژنرال رزم آرا، در اسفند 1329 با رای پارلمان ایران به صورت یکجانبه لغو و نفت ایران ملی شد که پس از کودتای انگلیسی ـ آمریکایی 28 امُرداد 1332 (19 آگوست 1953) عملا در اختیار کنسرسیومی مرکب از شرکتهای نفتی غرب قرارگرفت. در این کنسرسیوم سهم کمپانی انگلیسی Anglo-Iranian Oil Company چهل درصد، سهم پنج کمپانی آمریکایی 40 درصد و سهم کمپانی های هلندی و فرانسوی 20 درصد تعیین شد. دولت آمریکا با این شرط حاضر به مشارکت در براندازی دولت دکتر مصدق شده بود که پس از براندازی، نفت ایران در انحصار انگلستان نباشد [و به کمپانی های نفتی غرب و در آن زمان معروف به هفت خواهران داده شود]. شرکت نفتیAnglo-Iranian Oil Company از زمان تاسیس کنسرسیوم نفت ایران به British Petroleum و اختصارا BP تغییر نام داده و دو بارهم لگو آن تغییر یافته است.


این کمپانی از ۱۹۵۹ فعالیت خودرا که تا آن زمان محدود به خاورمیانه بود به سایر نقاط جهان از دریای شمال تا خلیج مکزیک و آلاسکا گسترش داده و علاوه بر اکتشاف و استخراج و تصفیه، به خرده فروشی هم پرداخته و در سال ۲۰۱۱ دارای ۲۳ هزار جایگاه فروش بنزین بوده است و با بازی در خرید و فروش و یا اعلام [فرضا ساختگی] نقص فنی یک پالایشگاه و تغییرات در جایگاههای فروش می تواند بهای بنزین و در نتیجه نفت خام را نوسان دهد و بالعکس. در هر نوسان سازی ساختگی بهای نفت، رسانه ها نقش موثر دارند و روزنامه نگار اگر در قبال جامعه احساس مسئولیت کند و وفادار به اصول ژورنالیسم باشد می تواند این بازی هارا [با افشاگری] نقش بر آب سازد.

از آغاز قرن بیستم تاکنون، در بسیاری از رویدادهای کشورهای نفتدار، دست کمپانی های نفتی غرب دیده می شود. در ۱۱ سال نخست قرن ۲۱ تصرف عراق، گسترش استقرار نظامی آمریکا در منطقه خلیج فارس، حوادث خونین دارفور، رویدادهای نیجریه و آنگولا، بالابردن مصنوعی بهای نفت در سال ۲۰۰۸ ـ سال انتخابات آمریکا و به پیروزی رساندن نامزد مورد نظر، مسئله لیبی در سال ۲۰۱۱، بالابردن مجدد بهای بنزین در آمریکا در بهار این سال (بهار ۲۰۱۱) تا زمینه برای موافقت رئیس جمهور این کشور به اجاره دادن بخش دیگری از مناطق نفتی خلیج مکزیک و آبهای ساحلی هموار شود همه جا نفت و دست کمپانی های مربوط در کار بوده است. رویداد نشت نفت خام از یک چاه اجاره ای کمپانی بی پی (نفت انگلستان) در خلیج مکزیک (آبهای ساحلی ایالات متحده) در سال ۲۰۱۰ سبب شد که واگذارکردن مناطق بیشتری در این خلیج برای استخراج نفت متوقف و ممنوع شود.

درآمد ناشی از نفت در برخی کشورهای دارنده این ماده تاثیرات منفی داشته است. مورخان درآمد روسیه از نفت را از عوامل جرائم اقتصادی این کشور، مصرفی شدن جامعه روسیه و ... می دانند. «نفت» همچنین ریشه اختلاف ایالات متحده و ونزوئلا را تشکیل داده است.

۱۹۱۴ - استقراض براي تامين هزينه تاجگذاري!

۱۴ اپریل ۱۹۱۴ (۲۵ فروردين ۱۲۹۳ خورشيدي) در تهران اعلام شد كه دولت در صدد استقراض يكصد هزار ليره از بانك انگلستان با بهره متعارف است تا در تاريخ معين (سي ام تيرماه) كه سلطان احمد شاه به سن قانوني خواهد رسيد، مراسم تاجگذاري رسمي وي را برگزار كند!!.


سلطان احمد شاه تا سال ۱۳۰۴ سلطنت کرد و پس ازحذف قاجارها از سلطنت، در پاريس درگذشت.

۱۸۶۵ - قتل آبراهام لينكلن در تماشاخانه فورد

۱۴ اپریل ۱۸۶۵ و پنج روز پس از پايان جنگ داخلي ۴ ساله آمريكا، ابراهام لينكلنAbraham Lincoln (لينکن) ۵۶ ساله رئيس جمهوري وقت اين كشور درجايگاه شماره ۷ تماشاخانه فورد در مركز شهر واشنگتن هدف گلوله «جان ويلكس بوث John Wilkes Booth» يك بازيگر ۲۶ ساله تئاتر و از هواداران كنفدراسيون آمريكا (طرفداران كاهش قدرت دولت مركزي ــ جنوبي ها) قرارگرفت و چند ساعت بعد (ساعت ۷ و ۲۲ دقيقه بامداد ۱۵ اپریل) درگذشت. جان بوث پس از تيراندازي به لينكلن كه در كنار زنش نشسته بود و صحنه نمایش را تماشا مي كرد فرياد زد: جنوب انتقام گرفت. «بوث» چند دقیقه پس از ساعت ده شب به وقت واشنگتن از فاصله يك متر و نيمي، تنها يك گلوله به پشت جمجمه لينكلن شليك كرده بود. ضارب پس از شلیک گلوله، از پنجره تماشاخانه فرارکرد و با اسبي كه از قبل زير پنجره آماده بود از محل دور شد. لینکلن از حزب جمهوریخواه، شانزدهمین رئیس جمهور آمریکا، ۴ سال و یک ماه حکومت کرده بود.


همزمان با تيراندازي به لينكلن (لينكن)، در جاي ديگر به «ويليام سيوارد» وزير امور خارجه او چاقو زدند که بر اثر ضربات وارده مجروح شده بود. [سيوارد عمدتا شهرت خودرا از خریدآلاسكا از تزار وقت روسیه براي آمريكا به دست آورده است].

پس از درگذشت لينكلن كه دومين دور رياست جمهوري خودرا آغاز كرده بود، معاون وي «اندرو جانسون» برجايش نشست.

بوث كه به «پورت رويال» ويرجينيا [منطقه ای درغرب شهر واشنگتن و در دامنه كوه] فرار كرده بود 13 روز بعد در درگيري با سواره نظام فدراسيون (اتحاديه) كه در جستجوي او بود كشته شد و همدستش دستگير گرديد.



۱۹۱۲ - شبي كه تايتانيك غرق شد

۱۴ اپریل در ساعت ۱۱ و ۳۰ دقيقه شب كشتي مسافربر تايتانيك كه با ۲۲۰۰ مسافر و خدمه از ساوت همتون انگلستان عازم نيويورك بود در حوالي كانادا با يك قطعه يخ سرگردان برخورد كرد و چند ساعت بعد به زير آب فرو رفت و بيش از ۱۵۰۰ تن جان باختند. هنگام به آب انداخته شدن اين كشتي در ۳۱ ماه مه ۱۹۱۱ ادعا شده بود كه تايتانيك غرق شدني نيست!.


1357 - مرگ امیراسداللَّه علم نخست‏وزیر و وزیر دربار پهلوی

امیراسداللَّه عَلَم در سال 1298 ش در بیرجند متولد شد. پدرش که از خوانین شهر قائن بود، از دوستان رضاخان به شمار می‏رفت. در سال‏های بعد با حمایت سازمان جاسوسی انگلستان، رهبری عده‏ای از روزنامه‏نگاران و دانشجویان و فعالان سیاسی جوان را به عهده داشت. عَلَم بعدها در کودتای 28 مرداد 32 نقشی جدی ایفا کرد و پس از کودتا با دریافت مشاغل حساس، پاداشی در خور گرفت. پس از کودتا نیز، عَلَم به رابط مطمئن شاه با دولت‏های آمریکا و انگلیس تبدیل شد. علم، طراح و مجری اصلی انقلاب سفید در سال‏های 1342 - 1341 به درخواست آمریکا و از آغاز دهه 1340، بزرگترین بازیگر دربار پهلوی بود. سمت‏های نخست‏وزیری و مهمتر از آن، وزارت دربار شاهنشاهی، از عَلَم چهره‏ای مقتدر در نظام رهبری ایران ساخت. او از 1333 تا پایان عمر به مدت حدود 24 سال وزیر دربار شاه و تصمیم‏گیرنده اصلی در نظام حکومتی کشور پس از شاه بود. سرانجام، اسداللَّه عَلَم، این مهره سرسپرده طاغوت، در 59 سالگی به بیماری سرطان در نیویورک درگذشت. از وی دفترچه خاطراتی به جای مانده که حاوی اطلاعات ذیقیمتی از دربار فاسد شاه است که پس از مرگش منتشر گردید.


1367 - اعتراف صریح بغداد به استفاده از سلاح‏های شیمیایی در طول جنگ

در حالی که در طول جنگ هشت ساله، جمهوری اسلامی ایران بارها نسبت به استفاده عراق از سلاح‏های شیمیایی علیه رزمندگان اسلام به مجامع بین‏المللی شکایت برده و گروه‏هایی برای بررسی و تحقیق اعزام شده بودند، با این حال، عراق از تأیید و یا تکذیب استفاده از این سلاح‏ها خودداری می‏کرد. تا این که در این روز، در حالی که جنگ به شدت بین دو طرف ادامه داشت، عراق رسماً به استفاده از سلاح‏های شیمیایی شامل گازهای سمی و خطرناک خردَل و اعصاب علیه اهداف نظامی و غیرنظامی اعتراف نمود.

2002 - شكست كودتاي امريكا در ونزوئلا پس از 48 ساعت از وقوع آن

کمتر از 48 ساعت پس از آن که نظامیان ناراضی ونزوئلا با برخورداری از حمایت آمریکا علیه «هوگوچاوز» رئیس جمهور این کشور کودتا کرده و حکومت قانونی وی را برانداختند، قیام مردم ونزوئلا زمینه شکست کودتا و بازگشت چاوز را فراهم آورد. این حادثه درس بزرگی برای همه سیاستمداران، دولت ها و ملت های جهان دربردارد و آن اینکه پرونده یکه تازی و سلطه گری کاخ سفید، در بسیاری ازنقاط جهان بسته شده و آن زمان که متولیان سیاست خارجی آمریکا به مدد جاسوسان حرفه ای «سیا» با فراهم آوردن زمینه کودتاهای نظامی، اقدام به ساقط کردن حکومت های مردمی می کردند، سپری شده است.


آمریکائی ها تلاش داشتند تا نسخنه کودتای ژنرال پینوشه در شیلی درسال ۱۳۵۲ را دقیقا در ونزوئلا پیاده کنند. همه اعتصاباتی را که علیه دولت آلنده وضع کرده بودند، در ونزوئلا علیه دولت «چاوز» نیر براه انداختند، همان تحریم ها راعلیه دولت قانونی وی وضع کردند. همان برچسب ها، اتهام ها و فشارهای سیاسی را برای به زانو درآوردن حکومت چاوز اعمال کردند و از همان نظامیان بریده از مردم و ژنرال های سرسپرده لائیک که در درس هایی از کودتای آمریکا در ونزوئلا و شیلی در اختیار داشتند، در ونزوئلا نیز برخوردار بودند. همان نقشه ها و برنامه ریزی ها زمان بندی شده ای را که درتدوین کودتای شیلی تدارک دیده بودند در ونزوئلا نیز دقیقا طرح کرده بودند.

مناسبت ها:

روز بزرگداشت ادیب و عارف شهیر شیخ فرید الدین عطار نیشابوری

شیخ فریدالدین محمد بن ابراهیم نیشابوری مشهور به عطار، شاعر و عارف نام آور ایرانی در قرن ششم و آغاز قرن هفتم هجری است. وی در ابتدا شغل عطاری داشته و پس از تغییر حال، در سِلک صوفیان و عارفان درآمد. عاقبت پس از سفرهای متعدد، در زادگاه خود رحل اقامت افکند. عطار به حق از شاعران بزرگ متصوفه است که کلام ساده و گیرنده او با عشق و شوقی سوزان همراه می‏باشد. زبان نرم و گفتار دل انگیزش که از دلی سوخته و عاشق و شیدا بر می‏آید، حقایق عرفانی را به نحوی خاص در دل‏ها جایگزین می‏سازد. غیر از دیوان مفصّل عطار، مثنوی‏های متعدد او مانند اسرارنامه، الهی‏نامه، مصیبت‏نامه، خسرونامه، سی‏فصل و لسان‏الغیب و... مشهورند. معروفترین مثنوی‏های عطار، منطق‏الطیر نام دارد و کتاب تذکرة الاولیاء در بیان مقامات عرفا نیز از آثار مشهور منثور اوست.


زادروزها

216 - تولد ماني يكي از مدعيان پيامبري در ايران
۱۲۷۹ - محمد حجازی، نویسنده، رمان‌نویس، نمایشنامه‌نویس، مترجم، سیاست‌مدار و روزنامه‌نگار ایرانی


۱۳۵۳ - مریلا زارعی، بازیگر ایرانی
۱۹۳۵ - اریش فون دنیکن نویسنده و باستان شناس اهل سوئیس.


۱۹۴۵ - ریچی بلکمور نوازنده گیتار، آهنگساز، موسیقیدان و پایه‌گذار گروه هایی چون دیپ پرپل و رینبو اهل انگلستان.
۱۸۹۳ - ولادیمیر مایاکوفسکی شاعر درام‌نویس و فوتوریست (آینده‌گرای) انقلابی روسی.


مرگ‌ها

۶۴ - مروان پسر حکم، چهارمین خلیفهٔ اموی و موسس شعبه مروانیان، پس از حدود ۱۰ ماه خلافت در حدود ۶۲ سالگی
۱۲۴۴ - ترور آبراهام لینکلن، شانزدهمین رییس‌جمهور آمریکا در ۵۶ سالگی در تالار تئاتر واشنگتن


۱۳۴۰ - سلیمان سیاح سپانلو نوازنده تار و از شاگردان مدرسه عالی موسیقی وزیری در ۶۳ سالگی
۱۳۵۷ - اسدالله علم نخست وزیر ایران (زاده ۱۲۹۸)


۱۳۶۵ - سیمون دو بوار، نویسنده فرانسوی در ۷۸ سالگی
۱۳۶۸ - اکبر داناپرست استاد و دانشمند علوم ریاضی


۱۳۹۱ - علی مودت، پیشکسوت فوتبال ایران و روزنامه‌نگار.

*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون