سندرم فردوسی پور!

روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر: واکاوی یک پدیده فراگیر میان گزارشگران برنامه «آقای گزارشگر»؛ اینکه چرا همه اصرار دارند شبیه عادل فردوسی پور باشند؟ حمیدرضا صدر و محمد کاشانی کارشناس و تهیه کننده برنامه در این باره پاسخ داده اند.

«همه می خواهند شبیه عادل فردوسی پور شوند.» این نشانه محبوبیت و تاثیرگذاری فردوسی پور است یا عدم نوآوری و خلاقیت گزارشگران جوان؟ گزارشگرانی که به امید دیده شدن دو سالی است در برنامه شبکه سه همه هم و غم شان پیدا کردن مسیری میانبُر برای تضمین آینده حرفه ای و شهرت احتمالی است.

دومین سری برنامه «آقای گزارشگر» امسال بدون حاشیه و جنجال به سرانجام رسید اما از یک نکته بنیادی نمی توان به راحتی چشم پوشید. در میان شرکت کنندگان این سری هم، رد عادل فردوسی پور پررنگ بود و تاثیرپذیری از او، در لحن و واژگان شرکت کنندگان مشهود.

برای آنالیز «سندروم فردوسی پور» سراغ حمید رضا صدر کارشناس باسابقه و مطرح فوتبال که با «آقای گزارشگر» هم همکاری داشت و محمد کاشانی تهیه کننده برنامه رفته ایم. بخش دیگری از گزارش به کم و کیف فصل دوم «آقای گزارشگر» می پردازد.


همه شبیه هم بودند

ابتدا از حمیدرضا صدر شروع می کنیم که در طول برنامه «آقای گزارشگر» به عنوان مدرس نکات کلیدی گزارشگری را به شرکت کنندگان متذکر می شد. او در برنامه پایانی هم در قامت داور ظاهر شد و البته فحوای کلام و دغدغه اش پرهیز از شبه فردوسی پور شدن بود: «تا جایی که من برنامه را دیدم همه شبیه هم بودند. برای همین در برنامه آخر که حضور داشتم به شرکت کننده ها گفتم انتظار از شما بیشتر است؛ شما جوانید و اصلا نسل جوان باید از نسل قبل بهتر باشد.»

بعد از این دیالوگ ابتدایی از صدر می پرسیم حتی انتظارتان از سه نفر برتر برآورده نشد: «حتی سه فینالیست تفاوت بنیادینی با هم نداشتند. خیلی شبیه هم بودند و کماکان نوآوری را نمی بینی.»

نمی خواهند متفاوت باشند

در ادامه سراغ سوال اصلی گزارش یعنی علت تاثیرپذیری غالب شرکت کننده ها از فردوسی پور می رویم. حمیدرضا صدر موضوع را گسترده تر می بیند که شامل برخی گزارشگران رادیو و تلویزیون هم هست که جوان هایی که در این مدت وارد کار گزارشگری شدند را به خاطر نمی سپاری، چون اورجینال نیستند. یعنی نمی خواهند فرق داشته باشند. در برنامه «آقای گزارشگر» اشاره کردم مثلا همه در لحظه به ثمر رسیدن گل می گویند توی دروازه.»


گمشده ای به نام شعر و ادبیات

صدر دلیل این اتفاق را فقیر بودن دایره واژگان گزارشگرها می داند: «در حوزه فرهنگ چیزی که ما می توانیم به آن ببالیم ادبیات و شعر ما است. من نمی گویم گزارشگر موقع گزارش حافظ و سعدی بخواند ولی اگر شعر این شاعران را بخوانی واژگانت غنا پیدا می کند و وقتی می خواهی چیزی را توصیف کنی متفاوت است. به نظرم دوستان، گزارشگری را از شنیدن گزارشگر یاد می گیرند؛ حال آنکه من به آنها گفتم شخصی مثل جان ماتسن که در انگلیس خیلی معروف است می گوید همه تاب های شکسپیر را خوانده ام و هر از گاهی برای چندمین بار می خوانم. یعنی به ادبیات کهن برذیتانیا تکیه می کند.»

صدر یکی از گزارشگران قدیمی و دوست داشتنی هموطنی را هم به عنوان تکمله مثالش مطرح می کند؛ عطا بهمنش: «عطا بهمنش آدمی فرهنگی بود. هنوز هم گزارش هایش را که می شنوی متوجه گستردگی دایره واژگانش می شوی. او اهل قلم بود. فردوسی را خیلی خوب می شناخت، ادیبانه صحبت می کرد...»

چرا عادل عادل شد؟

حمیدرضا صدر یکی از فاکتورهای موفقیت عادل فردوسی پور را نوآوری هایش می داند و می گوید: «هر گزارشگری که می خواهد خودی نشان بدهد و پیشرفت کند چاره ای جز نوآوری ندارد. عادل اگر عادل شد چون مثل جهانگیر کوثری نبود، به همین دلیل هم موفق شد. کسی که می خواهد دراین راه باشد و جلوه کند چاره ای ندارد جز اینکه متفاوت باشد. برای تفاوت باید اندوخته داشته باشی، گزارشگری در نهایت با کلام و حرف و جمله پردازی است. نوعی سخنوری است و تو مجبوری دایره واژگانت را گسترده کنی. به نظرم می رسد نسل جوان (فارغ از شرکت کنندگان برنامه آقای گزارشگر) عنایتی به زبان فارسی ندارند. ما این را در روزنامه ها هم می بینیم.»


آقای گزارشگر فقط سرگرم کننده است

سوال پایانی درباره نقش برنامه «آقای گزارشگر» در تربیت گزارشگران متفاوت است. پرسیدیم امید دارید این برنامه تحولی ایجاد کند: «واژه تحول خیلی واژه بزرگی است. این را باید با احتیاط به کار برد. به نظر من این برنامه فقط سرگرم کننده است.»

گوشزد کردیم؛ فایده ای نداشت

دیدگاه کلی محمد کاشانی همسو با نظرات حمیدرضا صدر و تاییدی است بر نظر ما، تهیه کننده «آقای گزارشگر» می گوید: «ما در بخش های آموزشی مدام تاکید می کردیم که خودتان باشید. توسط گزارشگرها، آقای صدر، والی زاده، سروش این نکته را متذکر می شدیم ولی الان حتی مردم عادی هم تحت تاثیر عادل فردوسی پور هستند. ما به شرکت کننده ها آموزش دادیم چون غالب آنها براساس علاقه صرف شرکت کرده بودند ولی هیچ اطلاعاتی از گزارشگری، ادبیات آن، نوع بیان و ... نداشتند. ما کلاس هایی با حضو راساتید مختلف برگزار کردیم، آموزش اولیه را دادیم و بعد فضا دست شان آمد و در مسابقه شرکت کردند.»

می پرسیم راهکاری برای آ»وزش مستمر در طول سال دارید یا همه تمرکز برنامه محدود به همین سیزده قسمت است: «مدیرعامل شبکه گفتند حیف است این استعدادها هدر برود و قرار شده برای ۳۰ نفر برگزیده کلاس آموزشی با همکاری دانشکده صدا و سیما برگزار کنیم.»

فرار از حاشیه

سال پیش «آقای گزارشگر» به پرحاشیه ترین برنامه نوروز ۹۳ تبدیل شد. خیلی از کاربران فضای مجازی با استناد به اینکه داورن، شرکت کنندگان را تحقیر کرده اند،کامنت های اعتراضی فراوانی علیه برنامه و کارشناسان ثبت کردند. چه شد که «آقای گزارشگر» نوروز ۹۴ بی حاشیه بود؟ پاسخ کاشانی را بخوانید: «هدف شبکه این بود که علاقمندان گزارشگری دور هم جمع شوند. اطلاعات شان را نشان بدهند و توانایی شان در زمینه گزارشگری سنجیده شود. خود شبکه اصرار داشت این برنامه مبارزه نیست و ما سعی کردیم داوران را توجیه کنیم که یکسری علاقمند می خواهند توانایی شان را نشان بدهند نه کسی می خواهد کسی را محکوم کند نه هدفش خودنمایی است.»


دفاع از ترکیب داوران

امسال برخلاف برنامه پیش، فقط امیر حاج رضایی به عنوان داور ثابت حضور داشت و بقیه به شکل گردشی شرکت کنندگان را محک می زدند. احتمالا این تمهید برای فرار از حاشیه های بیشمار سال پیش بوده. تهیه کننده «آقای گزارشگر» با ما همسو است و در تکمیل می گوید: «اگر روی فرد خاصی که درصدی مخالف میان مخاطبان داشت زوم می کردیم انتقادات پارسال تکرار می شد. ممکن بود ایراداتی گرفته شود و بگویند طرف که خودش مورد انتقاد است چرا از بقیه انتقاد می کند. برای همین از اقشار مختلف داوران استفاده کردیم، ضمن اینکه این تصمیم باعث ایجاد تنوع بصری هم شد.

چرا فوتبالیست های مطرح تر نبودند؟

در برنامه «آقای گزارشگر» غالب فوتبالیست هایی که به عنوان داور شرکت کردند چهره های درجه دو به حساب می آمدند. کاشانی اما از این ترکیب راضی است: «سعی کردیم چهره های شناخته شده انتخاب کنیم. فوتبالیست ها به عنوان نماینده ای از مردم در برنامه حضور داشتند. یعنی اگر از هر قشر دیگری انتخاب می شد جذابیت بصری برای مخاطب نمی داشت. امتیاز اصلی را آقای رضایی و کارشناسان می دادند کما اینکه معمولا امتیازاتی که آقای حاج رضایی می داد با کمی بالا و پایین دیگر داوران هم می دادند.»

سلیقه ما این بود

یکی از ایرادهای «آقای گزارشگر» ظاهر آن است. این برنامه پربیننده باید گرافیک، دکور، وله، فونت و دیگر المان های بصری چشم نواز و ویژه ای داشته باشد. این ضعف به خاطر عجله در ساخت بود یا نبود بودجه: «نه؛ سلیقه مان این بود و همین مد نظرمان بود. ما کار را فشرده به سرانجام رساندیم ولی نظر نهایی همین بود.»