زیبا شدن فقط به خاطر عکس سلفی!

هفته نامه عصر ارتباط - میثم لطفی: نتایج حاصل از یک مطالعه جدید نشان می دهد که تنها در آمریکا بیش از نیم میلیون نوجوان نامنظم تغذیه می کنند یا آنکه با اختلالات غذایی مواجه هستند. بی اشتهایی، پرخوری و تغذیه نامناسب می تواند مشکلات فیزیکی جدی به وجود آورد و اگر این روند ادامه پیدا کند، حتی زندگی فرد را هم به خطر می اندازد.

این روزها «هفته ملی آگاهی از اختلالات تغذیه» در آمریکا برگزار می شود و مرکز UConn Health که به صورت تخصصی روی نوجوانان و جوانان کار می کند، برای اطلاع رسانی هرچه بیشتر به مردم تاثیرات شبکه های اجتماعی بر روند تغذیه و سلامت بدن را نمایان کرده و با انتشار گزارش توضیح داده است که چگونه برخی از دوستان یا اعضای خانواده از اختلالات تغذیه مرتبط با شبکه های اجتماعی آسیب می بینند.


یک ماجرای واقعی

کِلسی هیبرد، ساکن لندن، مشکلات خود را برای روزهایی که در دوره متوسط تحصیل می کرد به خوبی به خاطر می آورد. او نسبت به دوستان قد بلندتری داشت و اندکی چاق تر بود. همین مساله باعث شد تا کم کم ارتباطات خود در فیس بوک را کم رنگ کند و تصاویر جدید خود را به گونه ای به اشتراک بگذارد که بلندی قد و چاقی اندامش مشخص نباشد. این رفتارها باعث شد؛ کلسی در زمن فارغ التحصیل شدن از دبیرستان به این نتیجه برسد که ظاهر زشتی دارد و نمی تواند خود را در سطح اطرافیان ببیند. او با تغییر مدل مو یا نوع پوشش سعی کرد اعتماد از دست رفته را بازگرداند که البته موفق نشد. تصمیم بعدی، دنبال کردن رژیم غذایی سخت بود تا با کاهش شدید وزن، بتواند نزد اطرافیان محبوب شود.

کلسی هم اکنون بیست سال دارد و این روزها با مشارکت در طرح Loud Education حضور در کلاس های درس، به دانش آموزان توضیح می دهد که چگونه توانست شکل ظاهری خود را دوست داشته باشد و حتی در شبکه های اجتماعی شخصیت و تصویر واقعی خود را به نمایش بگذارد. او این روزها به قدرت واقعی شبکه های اجتماعی پی برده و معتقد است جوانانی که هزاران دوست آنلاین دارند، می توانند از این فضا به عنوان ابزاری برای بهبود روابط اجتماعی، افزایش اعتماد به نفس و پذیرش خود واقعی استفاده کنند.

فیس بوک، توییتر، اینستاگرم و دیگر ابزارهای پیام رسان از جمله وایبر و واتس اپ به مهم ترین ابزار ارتباطی برای جوانان تبدیل شده اند و همین بسترهای مجازی موجب شده تا برخلاف گذشته، دنیای متفاوت هریک از این افراد به صورت نزدیک تر با یکدیگر به اشتراک گذاشته شود. در سال ۲۰۱۴ میلادی دوسوم جوانان بریتانیایی و آمریکایی به صورت مستمر از ابزار محصول فیس بوک روی دستگاه موبایلی خود استفاده می کردند و در هر روز میلیون ها تصویر و اطلاعات شخصی میان آنها به اشتراک گذاشته می شد.

مجلس نمایندگان بریتانیا در سال ۲۰۱۳ اعلام کرد برای تمام کودکان مدرسه ای باید دوره هایی برگزار شود تا به خوبی بدانند که تصاویر شخصی از صورت یا بدن خود را با چه معیارها و ضوابطی به اشتراک بگذارند. البته باید توجه داشت تاثیراتمنفی از انتشار این تصاویر فقط متوجه کودکان نیست و بزرگسالان هم از عواقب این فرایند درامان نخواهندبود.


بررسی کارشناسان نشان داده است ۶۰ درصد کاربران پس از انتشار عکس خود روی شبکه های اجتماعی احساس شرمساری می کنند و به این نتیجه می رسند که با وجود دقت های لازم باز هم نتوانسته اند چهره جذابی را از خود به نمایش بگذارند و اطرافیان تصویر آنها را نمی پسندند. این در حالی است که از سال ۲۰۰۸ به بعد میزان عمل های جراحی زیبایی در کشورهای غربی ۲۰درصد افزایش یافته است و همین بررسی مشخص کرده در بسیاری از مواقع، افراد برای آنکه ظاهر بهتری در شبکه های اجتماعی داشته باشند، دست به انجام چنین عمل هایی می زنند.

کِلسی برای حل چنین مشکلاتی این روزها در مدارس مختلف آموزش می دهد و مخاطبان اصلی خود را نوجوانان ۱۲ و ۱۳ ساله قرار داده است تا به خوبی یاد بگیرند بازخوردهای شبکه های اجتماعی در مورد تصاویر آنها تا چه اندازه واقعی یا غیرواقعی است. او متوجه شده است که بازخورد در شبکه های اجتماعی برای نوجوانان و جوانان امروزی اهمیت فراوانی دارد و یک لایک بیشتر می تواند تاثیر روحی قابل ملاحظه ای بر جا بگذارد یا آنکه بی توجهی دوستان آنلاین به عکس منتشرشده، اعتماد به نفس را در آنها از بین ببرد.

نوجوان می گویند تصاویر شخصی خود را پیش از آنکه در شبکه های اجتماعی به اشتراک بگذارند، بارها ویرایش می کنند. دوربین بیشتر گوشی های هوشمند امروزی هنگام عکاسی فیلترهای مختلف را در اختیار کاربر قرار می دهد و حتی پس از گرفتن عکس، ابزارهای متفاوتی وجود دارد تا پیش از انتشار آن روی فیس بوک و توییتر، ویرایش های اصلی و اولیه به صورت مستقیم انجام شود. اما باید توجه داشت همین ابزارها باعث شده اعتماد به نفس جوانان در مورد شکل ظاهری و فرم بدن شان کاهش پیدا کند و آنها با الگوپذیری های نادرست، تصویر ایده آل خود را مشابه تصویر منتشرشده از بازیگران روی جلد مجلات بدانند.

به هرحال، این کارشناس دریافته است که آموزش بهترین روش برای جلوگیری از اختلالات مختلف در این زمینه است و جوانانی که به تازگی وارد شبکه های اجتماعی شده اند باید اصول اصلی برای معرفی خود واقعی در این فضاها را یاد بگیرند. دکرت فیلیپا دیدریچ، از محققان دانشگاه لندن بر این باور است که میان حضور طولانی تر در فیس بوک و تغییر نگاه کاربران برای نگاه شی گرایانه به خود رابطه مستقیم وجود دارد.

او معتقد است که ارتباطات اجتماعی در فضای مجازی این روزها به صورت بصری دنبال می شود و تصویر شخصی که هرکس از خود ارایه می دهد، مهم ترین معیاری است که اطرافیان را به سمت او جذب می کند. براین اساس در بسیاری از مواقع دیده می شود که کاربران با تکیه بر رژیم های سخت یا حذف وعده های غذایی، سعی می کنند وزن خود را به حداقل برسانند تا تصویر نهایی آنها در بهترین شکل به اشتراک گذاشته شود. این اتفاقات در شبکه های اجتماعی، اختلال جدید موسوم به «نارضایتی از بدن» را به وجود آورده است.

سلفی های دردسرساز

برخی کارشناسان حوزه بهداشت و سلامت این روزها به صورت کاملا جدی در مورد تاثیرات فرهنگ سلفی نگاری هشدار می دهند و سعی دارند مردم را از معایب این اتفاق آگاه کنند. اما واقعا عکس های سلفی که ممکن است در طول روز بارها از خود بگیریم خطرناک هستند؟


پزشکان با انتجام بررسی جامع این نظریه کلی را ارایه کرده اند که هرآنچه از دنیای مجازی با خصوصیات فیزیکی کاربران در ارتباط باشد، می تواند تبعاتی را به همراه بیاورد. به طور دقیق تر، کاربران این روزها تمایل فراوان به تهیه عکس های سلفی دارند و برای آنکه خود را در بهترین حالت به نمایش بگذارند، رژیم های غذایی سخت را دنبال می کنند و این روند در بیشتر مواقع مشکلاتی را به همراه می آورد.

مجلات، روزنامه ها، تلویزیون، فیلم ها و از همه مهم تر شبکه های اجتماعی تصاویر غیرواقعی از زنان و مردان ایده آل به نمایش می گذارند که تمامی آنها ظاهری مناسب دارند و همین مساله باعث شده نوجوانان و جوانانی که علاقه فراوان به سلفی نگاری دارند، از این تصاویر الگوپذیری کنند و برای همانندسازی هرچه بیشتر، رژیم های غذایی نامناسب بگیرند.

البته باید توجه داشت که این مشکل فقط به الگوپذیری از تصاویر منتشرشده در رسانه ها مربوط نمی شود و کیفیت استفاده از دستگاه های الکترونیکی همراه و شبکه های اجتماعی توسط هر یک از کاربران هم می تواند در این زمینه اثرگذار باشد. این ابزارهای اجتماعی همان قدر که می توانند مفید باشند و مزایای فراوان به همراه آورند، زمینه ورود به راه انحرافی را هم برای کاربران فراهم می کنند و به جز اختلالات تغذیه ای، احساس ناخوشی، ناراحتی، خستگی، غم و اندو، سرخوردگی و... را نیز به وجود می آورند.

شیوع فرهنگ سلفی نگاری توسط دستگاه های الکترونیکی همراه و انتشار روی فضاهای اجتماعی باعث شده تا کاربران به صورت ناخودآگاه خود را با تصاویر سلفی منتشرشده توسط دیگران مقایسه کنند. این قیاس که احساس نیاز برای تغییر شکل فیزیکی یا پوشش را به همراه می آورد، فرد را در معرض رفتارهای اجباری قرار می دهد تا خود را به الگوهای غیرواقعی مشاهده شده در شبکه های اجتماعی نزدیک تر کند.

بررسی ها نشان می دهد که اختلالات تغذیه ای در این گروه از افراد سطح بالاتری دارد. عامل محرک برای رسیدن به حالت فیزیکی ایده آل، تمایل افراد برای دنبال کردن رفتارهایی مانند تحمل گرسنگی یا حذف کالری از بدن را افزایش می دهد و نتیجه سلامت فرد به خطر می افتد.

شبکه های تاثیرگذار

سلفی نگاری نخستین گام محسوب می شود تا کاربران خود را در مقابل دوستان و اطرافیان مطرح کنند و به عبارت دیگر بتوانند از این طریق ارجحیت خود را نسبت به دیگران نشان دهند. اما آنچه که بستر لازم برای دنبال کردن این رفتارها را فراهم می کند، شبکه های اجتماعی هستند. این فضاها به صورت ناخودآگاه به کاربران القا می کنند که دست کم از نظر فیزیکی می توانند از شرایط کنونی بهتر باشند و با توجه به اینکه تصاویر مناسب تری از دیگران به اشتراک گذاشته می شود، باید خود را به سطح آنها برسانند.

این یک نظریه کلی محسوب می شود که ممکن است در برخی مواقع درست نباشد. اما پزشکان و کارشناسان براساس همین نظریه نگرانی های فراوانی را پیش روی خود می بینند و به دنبال راه هایی برای حل این مشکل هستند. در حالی که مشاوره های اطرافیان و دوستان مهم ترین روش برای جلوگیری از الگوپذیری در شبکه های اجتماعی محسوب می شود و می تواند تاثیرات این فضا بر اختلالات تغذیه و تغییر شکل فیزیکی بدن را به حداقل برساند، اما باید توجه داشت که قضاوت کردن، مخالفت کردن و قرارگرفتن در این موقعیت که من همه پاسخ ها را می دانم و تو در حال اشتباه هستی، بدترین روش خواهدبود.

در حالی که این نقد به شبکه های اجتماعی وارد می شود که الگوهای رفتاری برای شکل فیزیکی ظاهر را تغییر می دهند، اما باید توجه داشت که همین فضاها امکانات و مزایای فراوانی را هم به دنبال دارند. به همین دلیل مقابله با اعضای این شبکه و رد تمام معیارهای برای حضور در این فضاها می تواند مشکلاتی به وجود آورد.

علاوه بر کاربران عادی، بازیگران، ورزشکاران و افراد سرشناس هم در شبکه های اجتماعی حضور دارند و گستردگی این فضا، فشار زیادی به آنها وارد کرده است تا ظاهر خود را در بهترین شکل به نمایش بگذارند. این افراد سعی می کنند برای حضور در مقابل اعضای شبکه های اجتماعی، خود را به استاندارد اصلی برسانند و ضمن داشتن ظاهر و پوشش زیبا، لایک ها و هواداران بیشتری جذب کنند.

این مساله هم تا اندازه ای بر الگوهای کاربران عمومی تاثیر گذاشته و آنها را به صورت ناخودآگاه مجبور کرده است با دنبال کردن رژیم های غذایی یا ظاهر متفاوت جلب توجه کنند. پزشکان معتقدند که با این نوع الگوپذیری، کاربران نمی توانند روش سالم برای رسیدن به اهداف خود بیابند و در بسیاری از مواقع حذف وعده های غذایی یا تغذیه نامناسب مهم ترین اقدامی است که برای کاهش وزن یا ترکیب بهتر دنبال می شود.