۱۴ مرداد - ۵ آگوست؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۱۴ مرداد برابر با ۵ آگوست تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۱۹۰۶ - مظفرالدین شاه قانون مشروطه را امضا کرد

۱۴ اَمُرداد ۱۲۸۵ (پنجم آگوست ۱۹۰۶)، مظفرالدين شاه قاجار سرانجام فرمان مشروطيت را که روز پیش از آن با مشروطه شدن (پارلمانی شدن) حکومت و صدور اعلامیه مربوط موافقت کرده بود امضاء كرد و دو روز بعد دستور تعیین نمایندگان و تشکیل مجلس را داد و در همین روز کسانی که خواهان «پارلمان» بودند و برای رسیدن به این هدف در سفارتخانه انگلستان!! در تهران متحصن شده بودند آنجارا ترک کردند و سفارت روسیه در تهران که مشروطه خواهی را زیر سر دولت لندن می دانست تحصّن به آن صورت را سند مخالفت قرارداد و به افشاگری و انتقاد دست زد. بايد توجه داشت که مشروطيت ايران (پارلماني شدن حکومت) از رقابت هاي استعماري قدرتهاي اروپايي برکنار نبود.


12 روز بعد (26 امُرداد) پنج تن از معاریف وقت [همگی الدوله و السلطنه!] نظامنامه انتخابات را تدوین و انتخاب نمایندگان انجام گرفت و نخستين جلسه مجلس شورای ملّی 14 مهرماه [به مناسبت جشن های مِهرگان] در كاخ گلستان و با حضور مظفرالدین شاه تشكيل شد. در همین جلسه مرتضی قلی خان صنیع الدوله [شوهر دختر مظفرالدین شاه] به ریاست مجلس انتخاب! و نمایندگان قطع ولخرجی و اِسراف در سازمانهای دولتی را در صدر برنامه کار خود قراردادند و قرارشد مجلس برای درج جزئیات فعالیت هایش ازجمله مشروح مذاکرات، یک روزنامه منتشر کند تا مردم در جریان کار باشند و این روزنامه سوم آذرماه آن سال پس از آماده شدن چاپخانه مجلس، به سردبیری ادیب الممالک فراهانی انتشار خودرا آغازکرد. بر سردر ورودي عمارت مجلس در ميدان تاريخي بهارستان ـ همانجا که در زمستان 1343 حسنعلی منصور نخست وزیر وقت ترور شد ـ تابلوي «عدل مظفر» قرار گرفت [كه پس از انقلاب سال 1357، اين تابلو كه لزوما مفهوم مظفرالدين شاه را نداشت از آنجا برداشته شد و درباره سرنوشت آن كه از آثار تاريخي ایرانیان است مطلبي اعلام نشده است.].

پس از صدور اعلامیه مشروطیت، ظرف پنج ماه قانون اساسي شامل 51 اصل تدوين، هشتم دی ماه به تصویب مجلس و سپس به امضای مظفرالدین شاه رسید و مظفرالدین شاه كه به بيماري سِل دچار بود هجدهم دی ماه در 54 سالگی درگذشت و پسر او محمدعلی میرزا برجایش نشست.

در آذرماه 1304 چهار اصل از اصول متمم قانون اساسی اصلاح شد و سلطنت به خاندان پهلوی انتقال یافت. پهلوی دوم ـ محمدرضا شاه ـ از فرصت ماجرای تیراندازی به خود در نیمه بهمن 1327 استفاده کرد و با تشکیل مجلس موسسان و الحاق و اصلاح اصولی از قانون اساسی (مصوّب آخرین هفته سال 1906) ازجمله اصل 48، اختیارات خودرا افزایش و بر آنها اختیار انحلال مجلس، معرفی نخست وزیر (که پیش از آن، انحصارا در دست مجلس بود) و ... اضافه و استقلال قوه قضائیه را محدود کرد. با این تغییرات، نظام حکومتی ایران از صورت صد درصد پارلمانی و عملا تفکیک قوا خارج شد. این تغییرات از همان زمان مورد انتقاد و ایراد بود و این انتقادها در سال انقلاب (سال 1357) به اوج رسید و از شعارهای انقلابیون شد.

این نخستین بار نبود که ایران دارای پارلمان می شد؛ ايران در دوران چهارصد ساله حکومت اشكانيان (پارتیان ـ خراسانیان) هم دارای پارلمان و عملا مشروطه بود و برای بررسی و تصویب قوانين و انتصابات مهم حتي تعيين شاه و فرمانده نیروهایی که به جبهه اعزام می شدند، دو مجلس وجود داشت که مجلس عالي تر و همچنين اجلاس مشترک آنها را مِهستان (مجمع بزرگان ـ سنا) مي خواندند. شاهان ساسانی نیز ایران را که چند برابر امروز وسعت داشت با کمک یک «شورای دولتی» اداره می کردند.

1962 - مرگ ناگهاني مريلين مونرو و نگاهي كوتاه به زندگينامه او

مريلين مونرو بازيگر 31 فيلم سينمايي پنجم اوت سال 1962 در خانه اش در لس آنجلس « مرده » يافته شد. پليس گزارش كرد كه در كنار تختخواب او يك شيشه قرص خواب آور به دست آمد و جسد طوري قرار داشت كه دستش به سوي تلفن دراز بود و به نظر مي رسد كه با آخرين رمق ، تلاش كرده بود كه تلفن كند. گزارش پليس تعبير به خودكشي مريلين 36 ساله شده بود تا نتيجه معاينه جسد از سوي پزشكي قانوني شهر اعلام شود. رسانه هاي آمريكا از مريلين كه شايعاتي در باره معاشرت او با دو تن از كندي ها ( رئيس جمهوري و دادستان وقت آمريكا ) در افواه وجود داشت به عنوان جذابترين زن آن زمان ياد مي كردند.


داستان زندگي مريلين كه نام قانوني اش « نورما جين بيكر » بود و بدون تغيير آن در دادگاه ، خود را مريلين مونرو معرفي مي كرد از همان آغاز با ديگران متفاوت بود كه شنيدنش گوشه اي از تاريج اجتماعي جامعه او را باز تاب مي دهد. مريلين اول ژوئن ۱۹۲۶ در لس آنجلس به دنيا آمده بود.

پدر او شناخته نشد و مادرش كه در يك استوديو فيلمسازي كارمند فني بود حاضر نشده بود كه پدر او را فاش سازد. هنوز كودك بود كه مادرش به بيماري شديد اعصاب مبتلا شد و به تيمارستان انتقال يافت و مريلين را به پرورشگاه يتيمان سپردند ، ولي بانويي از دوستان مادرش او را هنگامي كه ۱۱ ساله بود از پرورشگاه گرفت و بزرگ كرد.

مريلين ۱۶ ساله بود كه شوهر آن زن به دليل جنگ ( جهاني دوم ) به شرق آمريكا منتقل شد و استطاعت نداشت كه مريلين را با خود ببرد . در اين وضعيت مريلين راهي جز ازدواج با پسر همسايه كه مايل به زندگي با او بود نداشت زيرا نمي خواست كه به پرورشگاه باز گردد . او با اين مرد كه جواني ۲۱ ساله به نام جيمي بود ازدواج كرد. طولي نكشيد كه جيمي به دليل ادامه جنگ مجبور شد كه در كشتي كار كند و مريلين نيز در غياب شوهر در يك كارخانه كه عمدتا مايحتاج سربازان جبهه ها را توليد مي كرد مشغول بكار شد .

به منظور تشويق زناني كه در غياب مردان خود جاي خالي انان را در كارخانه ها گرفته بودند ، روزنامه هاي آمريكا تصميم به تهيه عكس و گزارش از اين زنان گرفتند .عكاسي كه به كارخانه محل كار مريلين در محله «بوربانك» لس آنجلس رفته بود متوجه زيبايي خيره كننده او شد و عكسش را به يك مجله پر تيراژ داد و انتشار يافت.


انتشار اين عكس سبب شد كه مديران بنگاههاي تبليغاتي ( تهيه آگهي هاي تجاري ) سراغ مريلين بروند تا در عكسهاي تبليغ كالا، مدل آنها شود . چون دستمزد خوبي پيشنهاد كرده بودند ، مريلين پذيرفت و مدل آگهي شد و ديري نپاييد كه مورد توجه فيلمسازان سينما كه عكسهاي او را در آگهي هاي تجاري مي ديدند قرار گرفت.

سال ۱۹۴۵ (سال پايان جنگ) شوهر مريلين به خانه بازگشت ، ولي با مريلين تازه اي رو به رو شد كه كار هنر را بر خانه داري و شوهر ترجيح مي داد.

جيمي به آساني مريلين را كه خواهان جدايي بود طلاق گفت . مريلين نزد« لاناترنر» و دو بازيگر ديگر كه به او نزديك شده بودند با فنون نمايش آشنا شد و در سال ۱۹۴۶ با كمپاني توليد فيلم سينمايي «قرن ۲۱» قرارداد امضاء كرد و طولي نكشيد كه با يك بسكتباليست معروف هم ازدواج كرد.

مريلين كه زني باهوش بود، خيلي زود متوجه شد كه نبايد استثمار كمپاني هاي آزمند شود و درصدد داير كردن يك استوديو فيلمسازي از آن خود بر آمد ؛ به نيويورك رفت و ضمن تكميل هنر نمايش و درام مستقلا به تهيه فيلم پرداخت.

وي كه از شوهر دومش نيز جدا شده بود در جريان تهيه فيلم متوجه ضعف خود در نوشتن فيلمنامه شد و با «آرتو ميلر» نمايشنامه نگار معروف ازدواج كرد و كار او رونق گرفت.

ازدواج مريلين با آرتور پنج سال طول كشيد و در سال ۱۹۶۱ از هم جدا شدند و از آن پس مريلين، تنها زندگي مي كرد و بكار فيلم مي پرداخت و جوائز هنري را يكي پس از ديگري مي ربود. پيرامون او جنجالهايي هم به راه افتاده بود و شايعاتي شنيده مي شد كه مرگ ناگهاني اش اعلام گرديد.

در پي مرگ مريلين ، يك روانپزشك مدعي شد كه قبلا مريلين دوبار به فكر خودكشي افتاده بود. مرگ مريلين يك فيلم جالب او را كه سي و يكمين فيلمش بود نيمه تمام گذارد ه بود و همين امر بردامنه ترديدها هم افزود.

۱۹۴۵ - بمباران اتمی هیروشیما توسط آمریکا

پنجم آگوست سال ۱۹۴۵ به وقت آمريكا (ششم آگوست به وقت ژاپن) يك بمب افكن «بي - ۲۹» امريكا نخستين بمب اتمي را بر شهر هيروشيما در ژاپن فرو افكند كه در همان لحظه بيش از شصت هزار تن كشته و افزون بر ۱۲۰ هزار تن ديگر مجروح شدند كه بسياري از مجروحين و آسیب دیدگان (حدود ۱۱۰ هزار تَن از آنان) نيز به تدريج جان سپردند.

اين بمباران اتمي ساعت ۹ و ۱۵ دقيقه بامداد به وقت محلي انجام شد. بمب معادل ۲۰ هزار تُن «تي.ان.تي.» قدرت انفجار داشت. خلبان هواپيمايي كه بمب را فروافكند سرهنگ پال تيبتز Paul W. Tibbets, Jr بود كه نام مادرش «انولاگي Enola Gay» را روي بدنه هواپيما نوشته بودند. وی بعدا سرتیپ شد و یکم نوامبر ۲۰۰۷ در نود و دو سالگی درگذشت. پس از انفجار بمب، برقي خيره كننده جهيد و متعاقب آن، ابری سياه ناشي از سوختن و ذوب شدن آن چه كه در زمين بود به آسمان بلند شد و در ارتفاع ۳۰۰ متری، قارچ سفيد رنگي از اين ابر برخاست كه تا ارتفاع هفت كيلومتري زمين بالا رفت. اين بمب در روي زمين به مساحت چهار مايل مربع همه چيز را نابود كرده بود. جمعيت هيروشيما پيش از حمله اتمي ۳۴۵ هزار تَن بود. سه روز بعد، دومین بمباران اتمی صورت گرفت و شهر ناگاساکی ِ ژاپن بمباران شد که در این بمباران نیز نزدیک به ۸۰ هزار کشته شدند و شش روز پس از آن، و در پانزدهم آگوست ـ دولت ژاپن اعلام کرد که تسلیم می شود و جنگ جهانی دوم پایان یافت. این جنگ ششم ماه می ۱۹۴۵ در جبهه های اروپا و پس از تسلیم شدن آلمان پایان یافته بود. وجود همین سلاح اتمی که چهار سال پس از بمباران ژاپن، از انحصار یک دولت خارج شد، تا کنون مانع از وقوع جنگ جهانی دیگری شده است. این سلاحِ مظهر قدرت بازدارنده از تعرّض به دارنده آن نیز شناخته شده است. با بمباران اتمی ژاپن، دوران تاریخی تازه ای در جهان آغاز شده است و قدرت های دارنده این سلاح به جای جنگ از نوع متعارف آن، وارد نبرد نطق و نوشته (جنگ رسانه ای ـ جنگ مصاحبه، اخطار و تهدید) و در دهه های اخیر جنگ از طریق تحریم کشور مورد هدف شده اند.


اینک هیچیک از کارکنان بمب افکن انولا گی در قید حیات نیست و Theodore Van Kirk (هلندی تبار) در آخرین هفته جولای 2014 در 93 سالگی درگذشت. وی در ایالت جورجیای آمریکا زندگی می کرد. ولی این بمب افکن سالم مانده و در موزه هوایی ـ فضایی آمریکا در حومه واشنگتن نگهداری می شود و دیدن آن آزاد است.

در همين روز در سال 1963 پيمان منع آزمايشهاي هسته اي در جوّ زمين و داخل اقيانوس ها امضاء شد و از آن پس اين آزمايشها در زير زمين انجام گرفته است.
در سال۱۹۹۵ نيز به مناسبت پنجاهمين سالروز بمباران اتمي هيروشيما صدها هزار تَن در اين شهر اجتماع كردند.

آمريكا از آگوست سال ۱۹۳۹ (و به نوشته برخی از مورّخان، به توصيه و ترغيب آلبرت اينشتاين) كار توليد سلاح اتمي را آغاز كرده بود كه نخستين بمب، ۱۶ جولاي (بيست روز پيش از بمباران اتمي هيروشيما) در ايالت نيومكزيكو آمريكا آزمايش شده بود.


1962 - «نلسون ماندلا» كه به پدر آفريقا معروف شده است به اتهام تلاش براي براندازي دولت سفيد پوستان (اقليت) آفريقاي جنوبي دستگير و بعدا به حبس ابد محكوم شد كه پس از 27 سال زندان آزاد گرديد و رهبر وطن خود شد

نلسون ماندلا

نیلس هنریک آبل

گی دو موپاسان

محمدرضا مهدوی کنی

نیل آرمسترانگ

لیلا اوتادی

توماس نیو کامن

فریدریش انگلس

ریچارد برتون

شیخ خزعل

حسین پناهی