بورس خرید و فروش اسکناس های قدیمی

هفته نامه تجارت فردا - امیرحسین لواسانی: سال ها پس از اشتباه محمدرضا پهلوی در تزریق درآمدهای نفتی به اقتصاد که باعث کاهش ارزش پول ملی و افزایش تورم شد، هنوز آثار آن در بازار اسکناس خیابان منوچهری مشاهده می شود.

معمولا اسکناس های چاپ شده پیش از سال های 52 و 53 ارزش بیشتری از اسکناس های پس از آن دوره دارند. چرا؟ سایت خبری تحلیلی اقتصاد نیوز، در گزارش اخیر خود از بازار اسکناس منوچهری نوشت: جرا در بازار منوچهری تهران ارزش یک واحد اسکناس با امضای مهدی سمیعی یا محمد یگانه با همان واحد اسکناس با امضای عبدالعلی جهانشاهی، حسنعلی مهران و یوسف خوش کیش تفاوت قیمت دارد؟ این پرسش را از معامله گران اسکناس در بازار منوچهری پرسیدیم و به نتایج جالبی رسیدیم.

معامله گران بازار منوچهری دلایل زیادی بر می شمردند اما در نهایت می توان این گونه عنوان کرد که این سیاست پولی حاکم بر دوره های مختلف است که امروز هم ارزش اسکناس های 40 سال قبل را تعیین می کند. این گزارش بهانه ای شد تا به تفصیل به بررسی این موضوع بپردازیم.

بعد از بازار بزرگ تهران کمتر مکانی را می توان یافت که چندین کسب و کار متفاوت را در دل خود جای دهد؛ خیابان منوچهری از ابتدا تا انتهای خود توانسته کسب و کارهای متفاوتی را در کنار یکدیگر جمع کند، کسب و کارهایی که در برخی موارد بسیار به یکدیگر نزدیک هستند و به گونه ای همدیگر را پوشش می دهند و تکمیل می کنند.

هرقسمت از خیابان منوچهری از قدیم الایام برای خود شیوه ساز و کار متفاوتی از هر جهت را برگزیده است. پرهیاهوترین قسمت خیابان منوچهری به دلالان ارز اختصاص دارد که در کنار آنها کسب و کاری بسیار آرام آرمیده است. کسب و کاری که به واسطه تعداد معاملات آن در یک سال برای اکثر افرادی که گوشه خیابان را برای فعالیت خود انتخاب کرده اند، کسب و کاری دیگر احساس می شود.


از این رو گوشه نشینان خیابان منوچهری در کنار فعالیت اصلی خود، به خرید و فروش اسکنانس نو و مبادله ارز کشورهای دیگر مشغولند، بااین تفاسیر اگر مسیر پیاده راه منوچهری و خیابان فردوسی را طی کرده باشید مطمئنا اولین کسب و کاری که در ذهن شما تداعی می شود، خرید و فروش اسکناس آن هم از نوع اسکناس های تانخورده لای قرآن پدربزرگ هاست که راه به خیابان منوچهری و آلبوم اسکناس مجموعه دارها پیدا کرده است.

در زیر سایه های درختان خیابان فردوسی و منوچهری همواره آلبوم هایی تیره رنگ جا خوش کرده اند که نگاه هر بیننده ای را به خود معطوف می کنند، در دل این آلبوم ها خاطراتی نهفته است که تاریخ یک ملت را رقم زده؛ خاطراتی که می تواند آینده را بسازد و تا سالیان بسیار حاصل اندیشه تاریخ سازان بر گرده بازارها سنگینی کند.

تاریخ اسکناس ها هرچه قدیمی تر باشد نگاه ها را بیشتر به خود جلب می کند زیرا کمترکسی به دنبال آن بوده تا تاریخ را با روایت اسکناس دنبال کند. هر فردی که نگاشه به صفحات آلبوم های اسکناس گره می خورد در ذهن خود مسیر خرید و داشتن برخی از اسکناس ها را تجسم می کند، در میانه این فکر و خیال ذهنی ناخواسته افراد قیمت های بسیار بالایی را برای هرکدام از اسکناس ها متصور می شوند و این موضوع از آنجایی نشأت می گیرد که فرد اسکناس های تانخورده بسیار با کیفیت را می بیند و همواره باطن افراد به دنبال زیبایی و داشتن بهترین هاست. اکثر اسکناس هایی که در صفحات آلبوم های صاحبان خود نشسته اند به اسکناس های دیگر آلبوم ها شباهت بسیاری دارند که این موضوع از شیوه کسب و کار خیابانی بر می آید.

صاحبان اسکناس مجموعه های خوب خود را در معرض دید همگان قرار نمی دهند و در صورتی که مشتری واقعی برای اسکناس های خوب و خاص در بازار پیدا شود آلبوم اسکناس های چشم نواز را برای معامله واقعی رونمایی می کنند.


بیشتر آلبوم هایی که در گوشه و کنار خیبان منوچهری و فردوسی به نمایش درآمده اند برمنبای یک دوره خاص زمانی جمع آوری شده اند. این گفته به معنای آن است که تمام اسکناس های چاپ انقلاب اسلامی از بهمن ماه سال ۱۳۵۷تا به امروز در کنار یکدیگر جمع آوری شده اند و جمع آوری استثناها و تعدد چاپ نیز در مجموعه داری لحاظ شده است.

در صفحات آلبوم مجموعه داران اسکناس، تمام اسکناس ها به صورت جفت جمع آوری شده اند و به همین صورت به نمایش درآمده است. این کار یک قاعده کلی در بازار مجموعه داری اسکناس محسوب می شود و تمام افراد فعال و متخصص در این زمینه آلبوم خود را جفتی که معروف به جفت بانکی است جمع آوری می کنند.

جمع آوری جفتی تاحدودی نشان از اصالت اسکناس دارد و یکی از معیارهای سنجش یک آلبوم اسکناس است.

اکثر افراد اسکناس ها را در آلبوم از واحد کوچک به بزرگ نگهداری می کنند و اگر از یک اسکناس واحد چند مدل خاص چاپ و توزیع شده باشد، آنها را نزدیک به یکدیگر قرار می دهند.

بازار اسکناس یا به عبارت بهتر کلکسیون داری اسکناس کاملا بر پایه عرضه و تقاضا فعال است و نرخ اسکناس و آلبوم ها بر پایه این معیار تعیین می شود، البته باید تاکید شود که کیفیت اسکناس تاثیر بسزایی در تعیین قیمت دارد. در بازار اسکناس عمدتا اسکناس هایی ک عرضه کمتری از آنها در حال حاضر و در زمان انتشار اولیه آنها صورت گرفته است دارای قیمت بیشتری هستند. اما نباید فراموش کرد که برخی از اسکناس ها دارای استثنا بوده و همین استثنا حجم تقاضا را برای تهیه آن افزایش می دهد.

در کنار عرضه و تقاضا جذابیت برخی از اسکناس ها به دور از توجه به میزان عرضه و تقاضا بر روند خرید و فروش بازار تاثیرگذار است.

میزان عرضه و تقاضا در بازار اسکناس از کجا سرچشمه می گیرد؟

عرضه و تقاضا در بازار اسکناس را باید از دو جهت نگریست که در انتها این دو جهت یا مسیر به یک نقطه واحد و مشترک ختم خواهندشد.

نگاه اول به این موضوع از آن منظر است که در حال حاضر چه میزان از یک اسکناس خاص با تمام ویژگی های متمایز خود در بازار وجود دارد، هرچه میزان عرضه کمتر باشد میزان تقاضا به نسبت افزایش می یابد. نگاه دوم بر این موضوع تاکید دارد که در زمان چاپ و انتشار اسکناس که می تواند طی ۵۰ سال گذشته باشد چه میزان اسکناس عرضه شده و چه میزان از آن اسکناس در اختیار عموم مردم قرار گرفته است. نگاه واحد به دو زاویه دید اعلام شده بیانگر این موضوع است که سیاست اتخاذشده در زمان چاپ و انتشار اسکناس تا زمانی که آن اسکناس وجود داشته باشد در بازار حکمفرمایی می کند. به طور کلی می توان گفت آنچه در بازار پولی و مالی می ماند سیاست پولی است.

سیاست های پولی گذشته قیمت اسکناس آن دوران را در زمان فعلی مشخص می کن و سیاست پولی از میزان عرضه و تقاضا و ارزش پول ملی که حجم تجارت خارجی و تولید داخلی در آن تاثیرگذار است، نشات می گیرد.

در کنار این عامل بزرگ، عوامل جزیی تری همچون سایز امضا، شماره سریال اسکناس، فیلیگران، سایز عکس و... در تعیین نرخ اسکناس تاثیرگذار است که تمام این عوامل برای هر اسکناس خاصی به یک میزان متفاوت تاثیرگذاری دارد.


در بازار اسکناس های ایرانی اسکناس دوران ناصرالدین شاه قیمت بیشتری دارد که این اسکناس در خیابان منوچهری و فردوسی دیده نمی شود، این اسکناس در کنار اسکناس یک هزار تومانی محمدرضا پهلوی که به اسکناس هزاردلاری معروف شده جزو اسکناس های بسیار خاصی است که در مجموعه کلکسیون دارهای بزرگ به دقت از آن مراقبت می شود. اسکناس ناصری که یک تومانی و دو تومانی آن از اهمیت بسیار بالایی در بین مجموعه داران برخوردار است به صورت جفتی در محدوده قیمتی ۴۵ میلیون تومان معامله می شود. همچنین هزار تومانی دلاری به صورت جفت با قیمتی در حدود بیش از ۳۰ میلیون تومان معامله می شود.

آلبوم های نمایشی که در خیابان منوچهری در معرض دید همگان است در محدوده قیمتی ۱۱۰ تا ۱۳۰ میلیون تومان ارزش گذاری شده اند که در زمان معامله به صورت یکپارچه قیمت کمتری برای آن پرداخت خواهدشد. این موضوع به دلیل آن است که آلبوم به صورت واحد و با قیمت یک آپارتمان متوسط معامله شده است.

در کنار آلبوم های خیابانی، آلبوم های خاص که با توجه به یک معیار واحد همچون دوره زمانی، استثناها، تفاوت و... جمع آوری می شوند، با قیمت پایه بالاتری معامله می شوند که درچند وقت گذشته آلبومی از دوره محمدرضا پهلوی با نظم خاص خود در محدوده قیمتی ۴۵۰ میلیون تومان ارزش گذاری شد اما در معامله دو طرف قیمت ۳۸۰ میلیون تومان موافقت کردند و معامله انجام شد.

به نظر کارشناسان این حوزه چنین معامله ای کاملا منطقی و عادی است زیرا جمع آوری اسکناس در کنار آن که یک نوع عشق، علاقه و نوستالژی است، نگاه سرمایه داری را در خود جای داده است، نگاهی که در برخی موارد به یکباره برای صاحب خود چندین میلیون تومان سود و سرمایه ایجاد می کند. در کنار وجود اسکناس های ایرانی که برخی از آنها بنابر دلایل گوناگون خارج از ایران چاپ شده اند، اسکناس های قدیمی کشورهای دیگر وجود دارد که حجم اعظم این اسکناس ها مربوط به کشورهایی است که روزگاری مسیرشان به ایران بوده و مهمان های ناخوانده کشور محسوب می شدند، از این اسکناس ها می توان به اسکناس های کشور شوروی سابق، هند و کشورهای اروپایی اشاره کرد.

نکته قابل توجه در رابطه با اسکناس های قدیمی کشورهای دیگر عدم کیفیت بالای این اسکناس هاست. اسکناس هایی که آنچنان رنگی به رخسارشان نمانده و از آنها مانند اسکناس های کشور خود نگهداری نمی شود.