خاموشی: من ملوانان انگلیسی را آزاد کردم

هفته نامه صدا - فرشید خاموشی: برای آنهایی که علینقی خاموشی را می شناسند و خبرنگارانی که بارها با او مصاحبه کرده اند، مثل روز روشن است که نشستن مقابل او و کلی گویی درباره اقتصاد دو کشور، جز خستگی برای هر دو طرف مصاحبه عایدی دیگری ندارد. پس ماجرای پشت پرده آزادی ملوانان انگلیسی در بهار سال 89 را پیش کشیدم و او که حالا اتاق بازرگانی را به طور کامل رها کرده است، راحت تر از آن روزهای پرتنش سخن گفت.

علینقی خاموشی 27 سال کلید دفتر ریاست اتاق بازرگانی ایران را در جیب داشت و خود او نیز اتاق بازرگانی مشترک ایران و انگلیس را راه اندازی کرد. اگرچه او ریاست و اتاق بازرگانی ایران را به طور کامل رها کرد اما حاضر نیست اتاق بازرگانی مشترکی که بنیان گذارش بوده است را واگذار کند و خیال هم ندارد جای خود را در این اتاق به دیگری دهد.

«طی سال هایی که در اتاق بازرگانی ایران مسئولیت داشتم، به دفعات مختلف پیش آمد که برای رفع برخی تنش های میان ایران و کشورهای دیگر با همکارانی که در اتاق داشتم، تصمیم می گرفتیم وارد عمل شویم. حاکمیت نیز در عین حال به من لطف داشت و تصمیماتی را که در اتاق بازرگانی می گرفتیم تایید می کرد. بسیار پیش آمد که برای حل برخی سوءتفاهم های سیاسی که گریبان اقتصاد را می گرفت، راهی خارج از کشور می شدیم و پس از رایزنی و مذاکره با طرف های بخش خصوصی در آن کشورها با دست پر باز می گشتیم و نتیجه را به اطلاع دولت و حاکمیت می رساندیم».

برای رییس سابق اتاق بازرگانی، ظاهرا پروتکل های رایج و مرسوم در ایران اهمیت چندانی نداشت. اگر اختلافی میان دولت ایران و برخی کشورها رخ می داد او با این اعتقاد که اتاق بازرگانی بازوی قدرتمند حاکمیت می تواند باشد، دست های خود را پشت کمر برای چانه زنی با داخلی ها و خارجی ها قفل می کرد. «به من می گفتند که فضول هستم و در همه امور دخالت می کنم اما با این حال فضولی می کردم و نتیجه هم می گرفتم.»

مانیفستی که او برای نهاد اتاق بازرگانی پیچیده بود، شاید در میان همکارانش نیز مخالفان سرسختی داشت. به همین دلیل، در سال های پایانی ریاست خاموشی بر نهاد بخش خصوصی مخالفانش با شعار حذف «حاکمیت مطلق» بر اتاق بازرگانی رو به روی او ایستادند.

«ما مستقیم می رفتیم با اتاق های بازرگانی کشورهایی که با دولت هایشان به چالش برخورده بودیم، وارد مذاکره و چانه زنی می شدیم. به آنها فشار می آوردیم و قانعشان می کردیم که تصمیماتی که دولت های آنها گرفته اند به ضرر هر دو طرف است. سپس آنها بخش خصوصی- می رفتند با دولت های خود مذاکره می کردند. از این طریق بود که بخش عمده ای از مشکلات و تنش های بین ایران و برخی کشورها برطرف می شد».

این ماجرا از زبان رییس سابق اتاق ایران شاید تکراری باشد و باره به نقل از وی گفته شده، اما اصرار وی بر بیان چندباره آن شاید هدفی در پس خود داشته باشد: «در سال هال دهه 60 و به فاصله چند سال پس از پایان جنگ تحمیلی، اعتبار اسنادی ایران برهم خورد و مخدوش شد به طوری که نرخ خرید سندهای مالی ایران به 25 تا 30 درصد رسیده بود و ریسک ایران به نزدیک 10درصد رسیده بود. اگر برای خرید کالاهای مورد نیاز کشور 20 میلیارد دلار می دادیم فقط 5میلیارد دلار می توانستیم کالا بیاوریم. در اتاق بازرگانی گروهی دور هم جمع شدیم و برای حل آن راهی برخی کشورهای اروپایی برای مذاکره شدیم. آنقدر در این کشورها با بخش خصوصی سمینار و نشست و برخاست گذاشتیم تا سرانجام ریسک ایران را تا 4 درصد پایین آوردیم».

یادآوری یکی دیگر از اقداماتی که علینقی خاموشی همواره آن را جزو افتخارات 27 سال ریاست بر اتاق بازرگانی می داند، خالی از لطف نیست. «در سال های دهه 70، ایران به بخری کشورها بدهی سنگینی داشت و آنها نیز حاضر به استمهال آن نبودند. این اتفاق باعث شده بود که در داخل نیز فشار اقتصادی حاکم شود. در اتاق بازرگانی تصمیم گرفتم که این مشکل را حل کنم. به همراه بخری دوستان ابتدا راهی آلمان شدیم و با بخش خصوصی و حتی صدراعظم وقت آلمان حرف هایمان را زدیم. خوب به یاد دارم که هنوز پایم به تهران نرسیده بود و به مقامات کشور گزارش نداده بودم که دولت آلمان و پس از آن ژاپن اعلام کردند که با استمهال بدهی های ایران موافقت کرده اند.»

تقریبا به انتهای گفت و گویم با علینقی خاموشی رسیده بودم که او به یکباره این جمله را گفت «ملوانان انگلیسی را من آزاد کردم»؛ ماجرایی که نزدیک به 8 سال از آن می گذرد و این روزها با بازگشایی سفارتخانه های دو کشور در تهران و لندن، تقریبا به دست فراموشی سپرده شده بود. خاموشی البته به این دلیل زخم آن اتفاق را باز کرد که به نقش قدرتمند اتاق بازرگانی در مواجهه با درهای بسته سیاست اشاره کند: «به من گفتند که این مسائل به اتاق بازرگانی ربطی ندارد اما رفتم کاری که باید می کردم را انجام دادم و آمدم».

یعنی شما برای مذاکره با مقامات لندن، به انگلیس رفتید؟ «این گونه نبود. روز سیزدهم عید همان سال من در ویلای لواسان بودم که تلفن دستی ام به صدا درآ»د. پشت خط دبیر کل اتاق انگلیس و ایران بود که از دبی تماس می گرفت. گفت که رییس اتاق انگلیس و ایران در به در به دنبالت می گردد. تعجب کردم که ایشان چه کاری می تواند با من داشته باشد. خیلی زود وی تماس گرفت. گلایه کرد از شرایط به وجودآمده و اینکه اسارت ملوانان انگلیسی جنجال به پا کرده است. گفتم این گلایه ها را باید از نخست وزیر انگلیس کرد که با ادبیات تند با ایران صحبت کرده است و اینکه آنها بدون اجازه وارد آب های ایران شده اند.

وی راهکاری برای حل این مناقشه خواست. گفتم به آقای نخست وزیر بگو که این ملوان ها در آب های ایران دستگیر دشه اند و اطلاعاتی که به شما داده اند مبنی بر اینکه آنها را در آب های بین المللی و آزاد دستگیر کرده اند، غلط است و از این اتفاق عذرخواهی کند. به رییس اتاق انگلیس و ایران که چندی پیش نیز درگذشت، پیام دادم که شما در لندن این موضوع را دنبال کنید، من نیز پی آن را در تهران می گیرم. فردای آن روز برای تبریک عید نوروز همراه با عده ای نزد آقای هاشمی رفسنجانی رفتیم. گفتند آقای خاموشی چه خبر؟ گفتم درباه مشکل ملوانان انگلیسی ان شاءالله خبرهای خوبی خواهد رسید. پس از آن رفتم نزد آقای ولایتی و ماجرا را برای ایشان تعریف کردم و به ایشان خاطرنشان کردم که اگر احیانا دولت بریتانیا عذرخواهی کرد، این آمادگی کاملا وجود دارد که شرایط به حالت عادی برگردد».

ماجرای آزادی ملوانان انگلیسی در بهار سال 86 را بسیاری به خاطر دارند. اینکه محمد احمدی نژاد با اعتماد به نفسی که منحصر به او بود ،ملوانان را تا پای هواپیما بدرقه کرد. علینقی خاموشی در پایان پرده دیگری از آن ماجرا را نیز کنار زد: «قبل از روز چهارشنبه همان هفته و پیش از مصاحبه مطبوعاتی آقای احمدی نژاد، عده ای از طرف دفتر ریاست جمهوری آمدند و از فروشگاه ما (جامعه که یکی از فروشگاه های توزیع پوشاک آقای خاموشی است) کت و شلوار گرفتند برای ملوان های انگلیسی.»