امروز در تاریخ

۱۲ مهر - ۴ اکتبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

امروز ۱۲ مهر برابر با ۴ اکتبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

برترین ها: امروز ۱۲ مهر برابر با ۴ اکتبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۷۶۲ - آغاز قيام شيعيان بر ضد عباسيان

قيام شيعيان بر ضد سلسله عباسي از اکتبرسال ۷۶۲ ميلادي و در شهر مدينه آغاز شد. این قیام بعدا به بغداد و سپس به ساير بلاد اسلامي گسترش يافت. بغداد اندكي پيش از اين تاريخ به عنوان پايتخت عباسيان كه همانند امويان شيوه سلطنتي در پيش گرفتند، انتخاب شده بود. این قیام که بعدا ایرانیان به آن پیوستند بالاخره به تصرف بغداد توسط بوئیان (دیلمیان) ایرانی انجامید و از خلیفه عباسی تنها نامی باقی ماند.

۱۸۳۰ - روز استقلال كشور بلژيك از هلند

هنگامي كه هلند در اواخر قرن شانزدهم ميلادي مستقل شد، قسمت جنوبي خاك آن كه تقريباً بلژيك امروزي را تشكيل مي‏دهد، زير سلطه اسپانيايى‏ها و بعد اتريشي‏ ها بود. طي جنگ‏هاي ناپلئون، اين منطقه به اشغال فرانسه درآمد و با شكست ناپلئون، با هلند به صورت يك قلمرو سلطنتي متحد شد ولي وحدت با هلند مورد توافق مردم بلژيك نبود. هرچند مردم دو منطقه، وجوه مشترك فراواني داشتند، ولي به علت تفاوت‏هاي مذهبي، فرهنگي، اجتماعي و زباني، مشكلات متعددي ميان آنها بروز كرد. مردم بلژيك احساس مي‏كردند كه به صورت اتباع درجه دوم با آنها رفتار مي‏شود. از اين‏رو در سال ۱۸۳۰م طغيان مردم بلژيك عليه حكومت هلندي‏ها آغاز شد و به سرعت به صورت يك انقلاب تمام عيار درآمد.

به دنبال آن، مردم بلژيك استقلال خود را در چهارم اكتبر ۱۸۳۰م اعلام كرده و با اعلام حكومت پادشاهي، قانون اساسي خود را تدوين نمودند. كشور پادشاهي بلژيك با بيش از ۳۰ هزار كيلومتر مربع وسعتْ در شمال غربي اروپا و در همسايگي هلند، آلمان، لوكزامبورگ و فرانسه واقع شده است. از جمعيت بيش از ۱۰ ميليوني بلژيك، اكثريت مسيحي و عمدتاً كاتوليك هستند. پايتخت بلژيك، بروكسل و از شهرهاي مهم آن آنتْوِرپ و گنت است. زبان رسمي مردم بلژيك، فرانسوي، هلندي و آلماني است و مليت بيش از ۹۰% آن‏ها بلژيكي از تيره‏هاي نژادي سفيد است. واحد پول بلژيك يورو مي‏باشد. كه جاي‏گزين فرانك شده است. ۲۱ ژوئيه سال‏روز رسميت يافتن پادشاهي لئوپولد اول در سال ۱۸۳۱ روز ملي بلژيك نام گرفته است. نظام سياسي بلژيك مشروطه سلطنتي فدرال با دو مجلس قانون‏گزاري است.

۱۸۵۳ - آغاز جنگ كريمه در اروپا بين امپراتوري عثماني و روسيه

به دنبال ضعف امپراتوري عثماني و ترس از اعمال نفوذ روسيه در آن كشور، در روز چهارم اكتبر ۱۸۵۳م جنگ‏هاي كريمه ميان قواي روسيه با نيروهاي دولت عثماني، فرانسه، بريتانيا و سارْدِني روي داد، علت اصلي اين جنگ، اختلاف روسيه با فرانسه بر سر نواحي مقدس تحت سلطه عثماني در فلسطين و نيز حفظ حقوق مسيحيان امپراتوري عثماني بود. در اين ميان پس از ورود قواي روس به ايالات دور از مركز دولت عثماني، سلطان عثماني در هشتم اكتبر ۱۸۵۳ به روسيه اعلان جنگ داد. شش ماه بعد انگليس و فرانسه هم به كمك عثماني آمدند و قواي آن‏ها در سپتامبر ۱۸۵۴م به شبه جزيره كريمه رسيد.

در اين حال، جنگ سختي روي داد و تلفات بسياري به دو طرف وارد آمد. سرانجام اين جنگ در سال ۱۸۵۶م با شكست روسيه به پايان رسيد و طبق قرارداد صلح پاريس كه در ۱۸۵۶ منعقد شد، تماميت ارضي دولت عثماني ظاهراً تأمين شد. هر چند از آن پس راه مداخلات بعدي روسيه، فرانسه و انگلستان را در سرزمين عثماني باز نمود و اوضاعْ، با روزي كه جنگ شروع شده بود فرقي نكرد.

۱۸۶۴ - نخستين روزنامه سياهپوستان آمريكا به نام "The New Orleans Tribune" انتشار خود را آغاز كرد تا مدافع حقوق آنها باشد.

۱۹۲۸ - نخستین دسته دیپلمه های برگزیده برای تحصل روانه اروپا شدند

در اجرای قانون مصوب یکم خرداد ۱۳۰۷ (چهارم اکتبر ۱۹۲۸)، دوازدهم مهرماه این سال (روزی چون امروز) نخستین دسته دیپلمه های برگزیده روانه اروپا شدند تا در آنجا به هزینه دولت ایران به تحصیلات خود ادامه دهند. طبق این قانون مقرر شده بود که هرسال یکصد دیپلمه که در امتحان زبان کشور خارجی مربوط پذیرفته شوند به اروپا فرستاده شوند. این افراد مکلف به بازگشت و خدمت به وطن بودند. باوجود ذکر شمار سالانه محصلان اعزامی در قانون، در مهرماه ۱۳۰۷ یکصد و ده دیپلمه (ده تن بیش از مصوبه مجلس) روانه اروپا شده بودند و منحصرا به کشور فرانسه زیرا که در آن زمان، تدریس زبان خارجی در دوره آموزش متوسطه ایران تقریبا منحصر به زبان فرانسه بود و برنامه های درسی این دوره تحصیلی ایران از کشور فرانسه اقتباس شده بود. این دیپلمه های اعزامی کسانی بودند که قبلا در امتحان زبان فرانسه در تهران که زیر نظر سفارت این کشور انجام شده بود پذیرفته شده بودند. به عبارت دیگر، دولت فرانسه تسلط آنان بر زبان فرانسه را تایید کرده بود. ترجمه خبر و کتاب از دیرزمان تا اواسط دهه ۱۳۳۰ (پس از براندازی ۲۸ امرداد۱۳۳۲و بسط نفوذ زبان انگلیسی) در ایران از منابع فرانسوی به همین علت بود. اسامی و اصطلاحات با تلفظ فرانسوی که مشکلی برای تحصیلکرده های ایرانی شده است نیز به لحاظ همین ترجمه ها بوده است.

این دیپلمه ها و محصلان بعدی که طبق قانون مصوب یکم خرداد ۱۳۰۷ به فرنگ فرستاده شده بودند پس از تکمیل تحصیلات و بازگشت به وطن عمدتا وارد سیاست شدند. آنان کار خودرا در وطن با تدریس در مدارس عالی و یا دفاتر وزیران (به عنوان مشاور) آغاز کرده بودند. قانون مصوب یکم خرداد ۱۳۰۷ تاریخی برای انقضای اعزام محصل به هزینه دولت تعیین نکرده بود. قبل از تصویب این قانون و از نیمه اول قرن نوزدهم، رفتن ایرانیان جهت تحصیل در اروپا امری عادی بود ولی نه به هزینه دولت و در چارچوب مقررات. در میان دیپلمه های اعزامی به فرنگ در مهرماه ۱۳۰۷ این افراد وجود داشتند که بعدا از سیاستمداران و دولتمردان معروف وطن شدند:

مهدی بازرگان در دوران دانشجویی

علی شایگان، مهدی بازرگان، مهدی آذر، کریم سنجابی، احمد رضوی کرمانی، محمدعلی ملکی، رضا رادمنش، خلیل ملکی، عبدالله ریاضی، لطفعلی صورتگر، غلامعلی فریور و .... بسياري از ياران مصدق از ميان همين گروه بودند.

1934 - ساختمان تازه آرامگاه فردوسی شاعر مشهور ایرانی گشایش یافت و مراسم موسوم به «جشن‌های هزاره فردوسی» با حضور چهل خاورشناس خارجی و عده‌ای از ادیبان، دانشمندان و دولتمردان ایران و همچنین رضاشاه پهلوی آغاز شد.

شرکت‌کنندگان در کنگره هزاره فردوسی در مقابل تالار دارالفنون، تهران.
ردیف اول (نشسته): حیدرعلی کمالی (ترکیه)، محمدتقی بهار، هانری ماسه (فرانسه)، عباس اقبال، عیسی صدیق، محمد آقااوغلو (آمریکا)، فرانکلین گونتر (آمریکا)، سباسستیان بک (آلمان).
ردیف دوم: جان درینک‌واتر (انگلستان)، عبدالوهاب عزام (مصر)، ژرژ کونتنو (فرانسه)، ابراهیم حکیمی، یوگنی برتلس (شوروی)، سفیر شوروی، حسن اسفندیاری، محمدعلی فروغی، خانم گدار، دستور نوشیروان (هند)، آرتور کریستنسن (دانمارک)، فریدریش زاره (آلمان)، عبدالحسین شیبانی، حسن پیرنیا.
ردیف سوم: مجتبی مینوی، ولی‌الله نصر، مهدی دیبا، حسن وحید دستگردی، میرزا یانس، بدیع‌الزمان فروزانفر، سعید نفیسی، جمیل صدقی زهاوی (عراق)، صادق رضازاده شفق، محمد فؤاد کوپرولو (ترکیه)، ابوالقاسم اعتصام‌زاده، محمد نظام‌الدین، ادوارد دنیسن راس، آشیکاگا آتسوجی (ژاپن)، زین‌العابدین رهنما، آ. آ. بولوتنیکوف (شوروی)، محمدطاهر رضوی (هند)، غلامرضا رشید یاسمی.
ردیف چهارم: مایل تویسرکانی، احمد حامد صراف (عراق)، علی‌اصغر حکمت، یان ریپکا (چکسلواکی)، نصرالله فلسفی، محمد عشاق (هند)، آلکساندر فرایمان (شوروی)، سید عبد الکریم حسینی (حیدرآباد دکن ,هند)، عبدالعظیم قریب، علی نهاد بی (ترکیه)، شیخ‌الملک اورنگ، احمد بهمنیار، رحیم‌زاده صفوی.
ردیف پنجم: ژوزف هاکن (فرانسه)، جلال همایی، یوری نیکولایویچ مار (شوروی)، علی قویم، آلکساندر روماسکویچ (شوروی)، یوزف اوربلی (شوروی)، جمشید جی اونوالا (هند).
ردیف ششم: بهرام‌گور آنکلساریا (هند)، احمد کسروی، نصرالله تقوی، ولادیمیر مینورسکی (انگلستان)، عبدالحمید عبادی (مصر)، آنتونیو پاگلیارو (ایتالیا)، ملک کرم، ارنست کوهنل (آلمان)، عباس خلیلی، علی جواهرکلام، ال. آ. مایر (فلسطین).

1957 - نخستين ماهواره ساخت بشر در فضا

دانشمندان شوروي چهارم اكتبر سال 1957 نخستين ماهواره ساخت بشر، سپوتنيك Sputnik-1 را در مدار زمين قرار دادند و دولت اين كشور عكس آن را به مطبوعات داد و جهان را به حيرت واداشت.

Sputnik-۱ در حال گردش به دور زمين در چهارم اکتبر ۱۹۵۷

وزن اين ماهواره 90 كيلوگرم بود. آمريكا كه در نظر داشت سال بعد احتمالا يك ماهواره 11 كيلوگرمي را در مدار زمين قرار دهد، از شنيدن آن خبر شگفت زده شده بود. به نوشته تحليلگران وقت، نگراني آمريكا بيشتر از موشكي بود كه اين ماهواره را به فضا برده بود.

در بسياري از كشورها، علائم مخابراتي سپوتنيك دريافت شد. با اين تجربه بود که جهان وارد عصر رقابتهاي فضايي شده است.

بعد از فروپاشي شوروي، روزنامه ها در گوشه و کنار جهان در شماره هاي چهارم اکتبر خود به مناسبت سالروز گردش نخستين ماهواره به دور سياره زمين مطلب نوشته بودند جز رسانه هاي روسيه!. برخي رسانه ها ضمن ابراز تعجب از اين بي اعتنايي، به کنايه نوشته بودند كه شايد مردم روسيه اين پيشرفت مهم وطن خودرا فراموش کرده باشند.

در سال 2007 و به مناسبت پنجاهمين سالروز فرستادن سپوتنيک به فضا، رسانه هاي روسيه به آن پرداختند که از آن پس ادامه داشته است.

1979 - هجرت امام خميني (ره) از عراق به كويت

پس از تبعيد امام خميني(ره) به نجف، ايشان باز هم فريادهاي حق‏طلبانه و ظلم ‏ستيز خود را عليه رژيم، از طريق سخنراني، ارسال پيام‏هاي كتبي و شفاهي به گوش ملت ايران مي‏رساندند و بدين وسيله ماهيت بيدادگري و فساد و وابستگي رژيم را افشا و آشكار مي‏ساختند. امام در حوزه علميه نجف به تدريس فلسفه سياسي حكومت اسلامي، تحت عنوان ولايت فقيه، همراه با دروس فقه و اصول پرداختند و شاگرداني برجسته و هم‏فكر تربيت كردند. ثمره مجموعه اين فعاليت‏ها، باعث آگاهي و رشد سياسي روزافزون همه اقشار، اعم از تحصيل‏كرده‏ها، روحانيان، بازاري‏ها، شهري‏ها، روستايي‏ها و... گرديد. از اين رو، رژيم طاغوتي ايران، با اعزام هيئتي به بغداد و مذاكره با مقامات عراقي، خواهان ايجاد محدوديت براي امام بود.

امام در نجف

تا آنجا كه منزل ايشان در نجف، در دوم مهر 1357 ش توسط نيروهاي امنيتي عراق محاصره شد و رفت و آمدها، محدود و كنترل گرديد. پس از اين كه دولت بعثي عراق، رهبر كبير انقلاب اسلامي، حضرت امام خميني را از فعاليت‏هاي سياسي و مذهبي بر ضد رژيم شاه در كشور عراق منع كرد، ايشان نجف را به قصد اقامت در كشور كويت ترك نمود. اما دولت كويت براي حفظ روابط خود با رژيم شاه از ورود امام به اين كشور جلوگيري كرد. بنابراين امام پس از توقفي كوتاه در مرز بصره، به بغداد رفته و روز ديگر عازم پاريس شدند.

زادروزها

۱۸۲۲ - زادروز رادرفورد بیرچارد هِیز، نوزدهمین رئیس جمهور ایالات متحده که با اقدامات او، دوران معروف به «بازسازی» پس از جنگ‌های داخلی شکل گرفت.
۱۸۹۵ - زادروز باستر کیتون بازیگر و کارگردان کمدی آمریکایی، برندهٔ جایزه اسکار