۲۶ آبان - ۱۷ نوامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۲۶ آبان هجری شمسی برابر با ۱۷ نوامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۴۸۷ - كودتاي سياسي در ايران و ماجرای خزرها

با اينكه ارتش ايران به فرماندهي سپهبد «زَرمِهر» هِپتالها را در فرارود (آسياي ميانه) شكستي سخت داده بود، بزرگان كشور در يك نشست محرمانه در ۱۷ نوامبر سال ۴۸۷ ميلادي تصميم گرفتند كه بلاش، شاه ساساني وقت را بركنار و قباد (گواد = گوات) را بر جاي او بنشانند و اين تصميم (كودتا)، بدون خونريزي عملي شد.


بزرگان ايران از مسامحه بلاش در قبال خزرهاي مهاجر به مناطق شمالي درياي مازندران كه ستيزه جويي مي كردند خسته شده بودند. قباد پسر پيروز (شاه اسبق، شاه پيش از بلاش) پس از انتخاب شدن به شاهي، براي نشان دادن شايستگي خود و اينكه بزرگان كشور در انتخاب او اشتباه نكرده بودند شخصا با سپاهي گران به جنگ خزرها رفت و اين قوم را شكستي سخت داد به گونه اي كه بيشتر آنان آواره اروپا شدند و سران ایشان به دين يهود گرويدند. «خزر» در لغت به معنای «آواره» است. اینان که اینک عمدتا در بلغارستان و بالکان زندگی می کنند از اویغورستان به سمت غرب به حرکت درآمده و در کنار رود وُلگا (روسیه) سه شهر برای خود ساخته بودند.


با وجود اخراج خزرها از اطراف درياي مازندران، روس ها از اواخر قرن هجدهم و با هدف بلعیدن قفقاز، و دست اندازي به نقاطي در گیلان و مازندران تلاش کردند که این دریا، بحر خزر خوانده شود. حال آنکه از عهد باستان، جهانیان آن را «كسپيان سی» مي گويند، همان نامي كه مورخان يونان باستان به دليل سكونت قوم ايراني كسپيان (گيلاني ـ قزويني) بر آن نهاده اند. در قرون وسطی، مورخان ایرانی و عرب آن را دریای قزوین می نوشتند. در دوران سلطنت پهلوی ها تاکید شده بود که دریای مازندران نوشته شود.

1492 - سالگشت وفات «جامي»؛ نگاهي کوتاه به کارهاي او و اشاره به چند اندرز وي

مؤلفان تاريخ فلسفه، پس از تطبيق تقويم ميلادي با تقويم هجري قمري، 16 نوامبر را سالگشت فوت نورالدين عبدالرحمن جامي شاعر و فيلسوف ايراني ذكر كرده اند كه در سال1492 (13 محرم 898 هجري قمري) در شهر هرات از اين دنيا رفت. کرونيکلرهاي غرب سالروز درگذشت جامي را 19 نوامبر اين سال نوشته اند. جامي برجسته ترين فارسي سراي قرن پانزدهم ميلادي که 18 آگوست سال 1414 ميلادي (817 هجري قمري) در «جام» واقع در خراسان به دنيا آمده بود، در هرات و سمرقند تحصيل کرد. وي در عين حال از آخرين صوفيان بزرگ بشمار مي آيد. جامی از مريدان خواجه سعدالدين كاشغري رئيس نقشبندي ها (گروهي از درويش ها) بود.

اين دو اصل مهم از جامي است: فرد صاحب مقامي را بزرگوار مي توان خطاب كرد كه فروتن باشد و با حوصله و شكيبايي تمام به سخن ديگران، از جمله انتقاد و گلايه گوش دهد و نامه ها و مراسله ها را با دقت بخواند و به گوش گيرد و ترتيب اثر دهد. تا شخص خودش را نسازد و اصلاح نكند، جامعه را اصلاح نتواند كرد. اين اندرز نيز از جامي است: تا عاشقِ هدف خود نباشيد، به سوي آن گام برنداريد.


جامي 44، به قولي 87 و به قولي ديگر 99 كتاب و رساله نوشت. وي از تحسين كنندگان حافظ و سعدي بود و كتاب بهارستان را به سبك سعدي نوشت. مجموعه اشعار او كه بالغ بر 25 هزار بیت است «هفت اورنگ» عنوان دارد. جامي قصه هاي يوسف و زليخا ـ ليلي و مجنون را به شعر در آورد، همچنين خرَدنامه اسكندر را. «ديوان هاي سه گانه» عنوان کتاب ديگر جامي است. وي بيوگرافي صوفيان ارشد را در کتابي تحت عنوان «نفحات» جمع آوري کرد. کتاب لوايح او نيز درباره صوفيسم است.

1796 - ناپلئون ارتش اتريش را در يک نبرد سه روزه در ايتاليا شكست داد. اين نبرد در جريان اتحاديه يکم قدرت هاي اروپايي برضد انقلاب فرانسه روي داد و در آن زمان، ناپلئون معروف به ژنرال انقلاب بود و سمت غير نظامي نداشت. نبرد در ناحيه آرکولا Arcola واقع در 25 کيلومتري جنوب ورونا Verona انجام شد و به اين لحاظ در تاريخ معروف به نبرد آرکولا Battle of Arcola شده است. شکست اتريش در اين نبرد روحيه اتريشي هارا تضعيف کرد.


1869 - گشايش كانال سوئز در مصر و اتصال درياي سرخ و مديترانه

طرح اتصال درياي سرخ و درياي مديترانه، به روزگار باستان باز مي‏گردد و گفته مي‏شد كه اين طرح، اولين بار در زمان حكومت هخامنشيان عملي گرديد. اما اين كانال پس از چندي در زيرشن‏هاي بيابان پرشد و آثارش از ميان رفت. بيش از 23 قرن بعد، اوج‏گيري رقابت‏هاي انگلستان و فرانسه در قرن نوزدهم و تلاش هر كدام از آنها در برتري‏جويى نظامي - تجاري باعث شد تا بار ديگر اين طرح عنوان شود و اين بار فرانسه به عنوان يك قدرت صنعتي - نظامي و در حقيقت به عنوان يك دولت استعماري درصدد برآمد تا ساخت اين كانال را عملي سازد. ازاين رو، طرح حفر كانال در سال 1854م توسط يك مهندس فرانسوي به نام فرديناند دول تهيه شد و كار حفر آن از 25 آوريل 1859م آغاز گرديد. در اين ميان، از آن جا كه بين فرانسه و انگليس، رقابت آشكاري در ميان بود، انگلستان از ارائه هر نوع كمك به فرانسه مضايقه نمود، چرا كه حفر كانال به قدرت فرانسه مي‏افزود.


بنابراين فرانسويان بدون كمك از هيچ كشوري به تنهايى اقدام به اين كار نمودند و ظرف مدت ده سال، با هزينه‏اي بالغ بر چهارصد ميليون فرانك، اين پروژه را به اتمام رساندند. طول اين كانال حدود يك‏صد و هفتاد كيلومتر، عرض آن ۶۰ متر و عميق‏ترين نقطه آن، ۲۲ متر عمق داشت كه بعدها وسعت بيشتري يافت به طوري كه عرض آن به ۲۰۰ متر رسيد. كانال سوئز در ۱۷ نوامبر ۱۸۶۹م طي تشريفاتي گسترده با حضور امپراتور فرانسه و عبور كشتي حامل وي، افتتاح شد. علت حفر كانال سوئز توسط فرانسه اين بود كه در آن زمان، سرزمين مصر تحت استعمار فرانسه قرار داشت و با حفر اين كانال، راه ارتباط دريايى اروپا به طرف ساحل شرقي قاره افريقا و شبه قاره هند و شرق آسيا بسيار كوتاه گرديد. اين كانال منافع اقتصادي ويژه‏اي براي مصر فراهم آورد و تجارت منطقه را تحت تأثير قرار داد چرا كه مسير عبور كالا از آسيا و اقيانوسيه به اروپا را بسيار كاهش مي‏داد. هم‏چنين كانال سوئز مرز بين دو قاره آسيا و افريقا به شمار مي‏رود.

۱۹۷۰ - اختراع ماوس برای رایانه توسط دکتر داگلاس انگلبارت.


۱۹۷۳ - بپاخيزي نوامبر ۱۹۷۳ دانشجويان و كارگران آتن

۱۷ نوامبر سال ۱۹۷۳ دانشجويان و كارگران يوناني برضدحكومت سرهنگها بپاخاستند و ۳۷ تن از آنان در اين قيام جان باختند كه انعكاسي بزرگ در سراسر جهان داشت. برخي، و عمدتا مشاوران سياسي دولتهاي معين از فرصتي كه تاثير اخبار اين بپاخيزي در افكار عمومي ايجاد كرده بود بهره گرفتند و به اين رويداد « سر آغاز موج تازه دمكراتيزاسيون در جهان » عنوان دادند و خواستند كه ادامه يابد كه به تدريج به صورت حربه اي سياسي در دست آن چند دولت براي تهديد دولتهاي معارض قرار گرفت . گرچه دوران كودتا در آمريكاي لاتين و افريقا عملا پايان يافت ، ولي تمرين دمكراسي در اين كشورها بر پايه فرضيه هاي انديشمندان قرون ۱۷ تا ۱۹ غرب كه برگرفته از فرهنگ اروپايي بود نتيجه مطلوب به بار نياورد و به جاي شايستگان؛ آزمندان را روي كار آورد و آنان را معتاد به « مقام » كرد. انتخابات اخير چند كشور پيشرفته نشان داد كه در اين كشورها هم آن فرضيه ها با همه تبليغي كه در قرن گذشته برايشان شده است كاربرد ندارند و ثمربخش واقع نمي شوند و نمي توان اميد داشت كه بر پايه آنها بشود شايستگان يك جامعه را كه نيتي جز خدمت بي دريغ به جامعه خود ندارند براي مديريت يافت و براي انتخاب شدن معرفي و توصيه كرد. گسترش وسائل تبليغ و سوء استفاده از اين ابزار براي قبولاندن افراد به تدريج مزيد بر علت شده و همان فرضيه هاي كتابي را هم وارد راهي پر از دست انداز ساخته است. نتيجه اين شده است كه اعضاي آگاهتر جامعه نسبت به مشاركت در امري كه مي دانند ثمره مطلوب ندارد بي اعتنا شده اند و اين بي اعتنايي به فرضيه هاي دمكراسي، انديشمندان را به چاره جويي واداشته تا طرحي نو براي دمكراسي كه واژه اي گيرا ، دلچسب و نويد بخش است تهيه كنند كه مطلوب و داراي كاربرد باشد. اين انديشمندان مشكلات داخلي جوامع بشري ، جز در چند كشور كوچك ، و مسائل بين المللي را نتيجه نقائص دمكراسي كهن مي دانند.

حكومت سرهنگها در يونان در پي كودتاي ۲۴ آوريل ۱۹۶۷ بر ضد دولت انتخابي كارامانليس روي كار آمده بود و رياست اين دولت با سرهنك «جورج پاپادوپولوس» بود كه با استبداد تمام حكومت مي كرد. چون شاه يونان از حكومت سرهنگها حمايت نكرده بود، پس از مدتي سرهنگها نظام حكومتي يونان را جمهوري اعلام كرده بودند.

در پي بپاخيزي دانشجويان و برخي كارگران آتن و سركوب خونين آنان، يك دسته نظامي ديگر به رهبري ژنرال «جيزيكيس» با استفاده از نفرت افكار عمومي جهان از حكومت سرهنگهاي يوناني بر ضد آنان دست به كودتا زد و به اين حكومت پايان داد و پاپادوپولوس را بازداشت كرد.

اين حكومت هم نتوانست بيش از چند ماه دوام آورد كه ۲۳ ژوئيه ۱۹۷۴ كارامانليس به يونان بازگشت. بركناري حكومت نظاميان سبب باز گشت سلطنت به يونان نشد و در مورد بازگشت پادشاه قرار شد رفراندم شود كه در اين همه پرسي « سلطنت » راي نياورد و جمهوري ادامه يافت. سلطنت يونان ساخته و پرداخته قدرتهاي اروپايي در نيمه اول قرن ۱۹ پس از طرد عثماني ها از يونان بود. كارامانليس پس از بازگشت به يونان، سرزميني كه انديشه دمكراسي در آن زاده شده است ، سرهنگهاي كودتاگر را به دادگاه سپرد كه در جريان محاكمه معلوم شد كه پاپادوپولس ۱۴ سال حقوق بگير سازمان اطلاعات مركزي آمريكا ــ سيا ــ بود و در دوران جنگ جهاني دوم هم به ارتش آلمان كه يونان را اشغال كرده بود خدمت مي كرد. وي در دادگاه به اعدام محكوم شد كه بعدا به او يك درجه تخفيف داده شد و در سال ۱۹۹۹ در ۸۰ سالگي در گذشت.


1359 - آزادي سوسنگرد پس از يك ‏سال محاصره

سوسنگرد در چنين روزي در سال 1359 ه ش ازاشغال نيروهاي رژيم بعثي به دست پرتوان رزمندگان اسلام آزاد شد . اين پيروزي بزرگ نتيجه قطعي همکاري و هماهنگي نزديک بين نيروهاي ارتشي و مردمي بود. سوسنگرد، نامي آشنا و حماسه ساز و حادثه‏اي شورانگيز از حماسه‏هاي بلند دفاع مقدس ماست. سوسنگرد مرکز دشت‏آزادگان در غرب اهواز و در 65 کيلومتري آن واقع شده است. رود کرخه از شمال شهر و شعبه‏اي از آن به نام نيسان از درون شهر از شمال به جنوب مي‏گذرد. مردم سوسنگرد عموماً از شيعيان عرب زبان خوزستان وداراي سابقه‏اي درخشان در دفاع از کشور ايران بويژه در جنگ اول جهاني در مقابله با سربازان و نيروهاي انگليس و تحت زعامت علماي بزرگ وقت دارند.


در نخستين روزهاي حمله عراق به ايران اسلامي ، نيروهاي عراقي از مرز چزابه وارد خاک جمهوري اسلامي ايران شدند و پس از اشغال بستان به سوي سوسنگرد روي آوردند. اين افراد مقاومت‏هاي پراکنده مدافعين محلي ورزمندگان را درهم شکستند و با عبور از سوسنگرد بطرف حميديه روانه شدند . اما در حميديه تانک‏هاي عراقي در گل‏ ولاي منطقه زمين‏گير شدند . نيروهاي عراقي مجدداً در اواخر آبان‏ماه سال۱۳۵۹، به سوسنگرد از غرب و جنوب حمله و بالاخره شهر را محاصره کردند. پس از آن بود که مردم سوسنگرد به محاصره دشمن افتادند و اين محاصره سه روز بطول انجاميد . در روز سوم تعدادي از تانک‏هاي عراقي وارد سوسنگرد شدند و رزمندگان بشدت مقابل آنها با سلاح‏هاي سبک و امکاناتي اندک و ناکافي مقاومت مي‏کردند . رزمندگان اسلام درحالي که نه مهماتي براي آنها مانده بود و نه حتي غذا داشتند و تعداد آنها از چند صد نفرهم تجاوز نمي‏کرد، ارتباط تلفني آنها در روز سوم هم قطع شد. اين مبارزه همچنان ادامه داشت تا اينکه حمله نيروهاي خودي بسوي سوسنگرد آغاز گشت و سرانجام پس از مجاهدت هاي فراوان در چنين روزي سوسنگرد آزاد شد .

۱۹۸۹ - ژرژ بسه Besse مدیر کارخانه اتومبیلسازی «رنو» فرانسه بیرون از خانه اش ترور شد.


زادروزها

۹ - زادروز وسپاسیان امپراتور روم از سال ۶۹ تا ۷۹
۱۴۷۰ - زادروز شارل هشتم از پادشاهان معروف و جنگ‌جوی فرانسه


۱۷۴۹ - زادروز نیکولا آپر مخترع فرانسوی نگهداری از غذا با هوابندی (کنسرو) کردن
۱۷۵۵ - زادروز لوئی هجدهم پادشاه فرانسه


۱۸۸۷ - زادروز برنارد لاو مونت‌گومری فرماندهٔ ارتش هشتم انگلیس در نبرد شمال آفریقا و نبرد نهایی العلمین در خلال جنگ جهانی دوم
۱۳۲۱ - زادروز محمدعلی همایون کاتوزیان، نویسنده و مورخ ایرانی و استاد دانشگاه اکسفورد


۱۹۴۲ - زادروز مارتین اسکورسیزی کارگردان، فیلمنامه‌نویس، تهیه کننده، بازیگر و تاریخدان ایتالیایی-آمریکایی فیلم و سینما، برندهٔ جایزه اسکار
۱۹۸۶ - زادروز نانی فوتبالیست پرتغالی


۱۳۵۲ - زادروز حامد بهداد، بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایرانی


درگذشت‌ها

۱۵۵۸ - درگذشت ماری اول ملکه انگلستان و ایرلند از ۱۵ ژوئیه ۱۵۵۳ تا پایان عمر
۱۷۹۶ - درگذشت کاترین دوم روسیه امپراتریس کشور روسیه به مدت ۳۴ سال


۱۹۱۷ - درگذشت آگوست رودن هنرمند فرانسوی
۱۹۶۸ - درگذشت ابراهیم پورداوود ایران شناس و اوستا شناس معاصر


۲۰۰۶ - درگذشت فرانس پوشکاش مربی و بازیکن مجارستانی
۲۰۱۳ - درگذشت دوریس لسینگ نویسندهٔ انگلیسی، برندهٔ جایزه ادبیات نوبل سال ۲۰۰۷


۱۳۸۸ - درگذشت نیکو خردمند، گوینده و بازیگر ایرانی


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون