۳ آذر - ۲۴ نوامبر؛ در تاریخ چه گذشت؟

برترین ها: امروز ۳ آذر هجری شمسی برابر با ۲۴ نوامبر تقویم میلادی است. روزی که در تاریخ آبستن وقایع و اتفاقات زیادی در ایران و جهان بوده است. به مرور برخی از این وقایع می‌پردازیم.

رویداد ها:

۸۴۲ - عصيان سراسري هواداران بابك خرمدين در سال ۸۴۲ ميلادي

هواداران «بابك خرم دين» و پيروان عقايد اجتماعي ـ اقتصادي او از دهه سوم نوامبر ۸۴۲ ميلادي (آذر ماه۲۲۱ خورشيدي) درآذربايجان، اصفهان، فارس و كرمان بر ضد حكومت خليفه عباسي دست به يك عصيان گسترده زدند كه به نوشته مورخان، در بيداركردن ايرانيان موثر واقع شد.


اين شورش پنج سال پس از قتل فجيع بابك به دست المعتصم (خليفه وقت) كه در سامرا صورت گرفته بود، روي داده بود. المعتصم مازيار و افشين دو سردار ايراني ديگر را هم كه در دست او گرفتار بودند، متعاقب قتل بابك كشته بود. معتصم به افشين هم كه با او از در مسالمت وارد شده بود رحم نكرده بود.

1285 - آغاز انتشار روزنامه مجلس در تهران

پس از صدور فرمان مشروطيت و تشكيل مجلس شوراي ملي و ازدياد قدرت روحانيت، از طرف مظفرالدين شاه قاجار، فرماني مبني بر تاسيس و انتشار روزنامه‏اي به نام مجلس صادر شد. در اين ميان صريحاً امر داده شده بود كه دولت حق سانسور مندرجات روزنامه را ندارد. اين روزنامه يكي از روزنامه‏هاي معتبر و پرمطلب دوران مشروطيت به شمار مي‏رود. روزنامه مجلس كه به صورت خبري، سياسي و اجتماعي، در هشت صفحه با چاپ سربي، هفته‏اي چهار شماره منتشر مي‏شد، علاوه بر درج اخبار داخلي و خارجي، كليه مذاكرات مجلس شوراي ملي ايران را منعكس مي‏كرد. سردبيري اين روزنامه برعهده اديب الممالك فراهاني از ادبا، شعرا و نويسندگان مشهور آن زمان بود.


۱۸۳۱ - كشف الكتريسيته توسط مايكل فارادِي دانشمند انگليسي

مايكل فارادِي، فيزيك‏دان شهير انگليسي، به علم الكتروشيمي علاقه فراواني داشت. وي در اين راه تجربه‏هاي زياد آموخت و موفق به كشف قوانين الكتروليز شد. او هم‏چنين دست به آزمايش‏هاي گوناگوني زد و در اين آزمايش‏ها، در زمينه شيمي، متالوژي و ساختن لامپ‏هاي الكتريكي پيشرفت و موفقيت‏هاي بسياري به دست آورد. از كارهاي ديگر اين فيزيك‏دان، اختراع موتور الكتريكي بود كه در آن، براي اولين بار در تاريخ علم، نيروي مغناطيسي به نيروي الكتريكي تبديل گرديد. با اين حال، كار مهم فارادِي در زمينه الكتريسيته بود كه در ۲۴ نوامبر ۱۸۳۱م موفق به كشف آن شد. البته كشف نيروي برق مربوط به قرن شانزدهم و هفدهم است و نخستين وسايل برقي نيز در قرن هجدهم و نيمه اول قرن نوزدهم مورد استفاده قرار گرفته است. در اين ميان، مايكل فارادِي، نخستين اكتشافات مهم خود را در زمينه الكترومغناطيس و روش انتقال نيروي برق و استفاده از آن براي ايجاد حرارت و روشنايي، در نيمه اول قرن نوزدهم عرضه كرد.


۱۹۵۳ - ورود ديپلماتهاي انگلستان به تهران در آذرماه ۱۳۳۲ خشم ايرانيان برانگيخت و ...

سوم آذر ۱۳۳۲ (۲۴ نوامبر ۱۹۵۳) سه ماه و شش روز پس از براندازي ۲۸ امرداد، «دنيس رايت» ديپلمات انگليسي براي باز گشودن سفارت اين كشور در تهران با ۱۴ ديپلمات و كارمند وارد پايتخت ايران شد و يازده روز بعد اعلاميه دو دولت مبني بر تجديد مناسبات سياسي انتشار يافت و همان روز ژنرال زاهدي، اصطلاحا نخست وزير دولت كودتا، در يك نطق راديويي تجديد مناسبات ايران و انگلستان را امري ضروري و لازم! اعلام كرد. اين، درحالي بود كه محاكمه دكتر مصدق در محكمه نظامي تهران ادامه داشت و همچنين اعلام شده بود كه ۱۸ آذر ريچارد نيكسون معاون آيزنهاور رئيس جمهور وقت آمريكا براي مذاكره با شاه به تهران خواهد آمد. اين اخبار و به ويژه ورود هيات ديپلماتيك انگلستان به تهران خشم مردم را برانگيخته بود كه نطق زاهدي آن را به اوج خود رسانيد.

آيت الله كاشاني نيز در همين روز تجديد مناسبات با انگلستان را يك ننگ تاريخي خواند و چنين روزي را روز عزاي ملي اعلام كرد.


دانشجويان دانشگاه تهران كه از نكات تلخ روابط با انگلستان در طول 150 سال پيش از آن آگاه بودند به ورود ديپلماتهاي انگليسي و تجديد مناسبات اعتراض كردند و چون صداي اعتراضشان شنيده نشد 16 آذرماه كلاسهاي درس را تعطيل و در دانشكده فني اجتماع كردند كه دولت وقت نظامي به دانشگاه فرستاد و اين نظاميان از داخل و خارج دانشگاه دانشجويان و ساختمان دانشكده فني را به گلوله بستند كه ضمن آن سه دانشجو كشته و شماري مجروح و گروهي هم دستگير و بازداشت شدند.

دولت وقت سپس براي جلوگيري از طغيان عمومي مردم به خاطر اين كشتار، روزنامه هايي را در اين زمينه مطالبي نوشته بودند توقيف و نسخه هاي چاپ شده انها را جمع آوري كرد.

روابط انگلستان با ايران پرونده اي سياه دارد؛ از دلالي در قراردادهاي پايان جنگهاي ايران و روسيه به سود روسيه، سازش با روسيه بر سر منطقه فرارود و کوتاه کردن دست ايران از اين منطقه تا مجبور كردن ايران به دست كشيدن از مناطق شرقي خود به ويژه شهر تاريخي هرات، از تصرف جزاير ايراني خليج فارس و سپس بذل و بخشش كردن آنها به اين و آن تا گرفتن امتيازات متعدد از جمله نفت، ازتشويق غير مستقيم ايرانيان به اعتياد و كشت ترياك تا بردن و آوردن دولتها در ايران، از تقسيم ايران ميان خود و روسيه تا قرارداد تحت الحمايه کردن ايران (قرارداد 1919 با وثوق الدوله) و سپس اشغال نظامي ايران در جريان جنگ دوم و ترتيب دادن كودتاي 28 امرداد برضد دولت ملي دكتر مصدق و پيش از آن تحريم اقتصادي اين دولت و جلوگيري از صدور نفت و هزاران مداخله ديگر. به نظر برخي از اصحاب نظر، گمان نمي رود كه توطئه هاي دولت لندن برضد ايرانيان به پايان رسيده باشد.

1944 - 88 بمب افكن آمريكايي شهر توكيو را بمباران كردند. اين نخستين بمباران هوايي شهر توکيو توسط آمريکا بود که ادامه يافت.


۱۹۶۵ - ژنرال موبوتو سسه سکو Mobutu Sese Seko برای دومین بار در کنگو کودتا کرد و از این روز تا زمان مرگ در ۷ دسامبر ۱۹۹۷ بر این کشور که نام آن را به زئیر تغییر داده بود حکومت کرد. نخستین کودتای او در سی ام ژوئن ۱۹۶۰ و برضد پاتریس لومومبا صورت گرفت. لومومبا وی را رئیس ستاد ارتش کنگو کرده بود. به نوشته برخی از مورخان، این کودتا طبق نقشه سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا ـ «سیا» صورت گرفته بود که منجر به فرار و سپس دستگیری و قتل لومومبا شد. موبوتو در کودتای اول، حکومت را به دست نگرفت. هدف، حذف لومومبا بود که پای دولت مسکورا به کنگو بازکرده بود و با کمپانی های اروپایی استخراج الماس کنگو درافتاده بود.


1988 - قتل دکتر کاظم سامی کرمانی نخستین وزیر بهداری پس از انقلاب

چهارم آذرماه 1367 (نوامبر 1988) دکتر کاظم سامی کرمانی که دو روز پیش از این، در مطب خود مورد حمله قرار گرفته و با ضربات چاقو مجروح شده بود درگذشت. وی 53 ساله (متولد 1314 هجری) بود.

دکتر سامی کرمانی پس از پیروزی انقلاب در کابینه موقت به ریاست مهدی بازرگان وزیر بهداری بود. از کارهای مهم او تنظیم و اعلام طرح «طب ملی» بود که به موجب آن تاسیس بیمارستان غیر دولتی ممنوع و امر درمان در ایرانِ نفتدار رایگان می شد.


دکتر سامی از جوانی فردی مذهبی و متمایل به نوعی سوسیال دمکراسی بر پایه اخلاقیات و دین بود و در سالهای نخست عنوان جنبش خود را نهضت خداپرستان سوسیالیست گذاشته بود که بعد به «جنبش انقلابی مردم ایران» تغییر داد. وی همچنین از همکاران نهضت آزادی ایران بود که آیت الله طالقانی و مهدی بازرگان ازجمله موسسان آن بودند. با جبهه ملی نیز همکاری داشت و از فعالان انقلاب سال 1357 ایران بود. او که در 35 سالگی ازدواج کرد دارای دو فرزند بوده است.

دکتر سامی به سبب مداخلاتی که در وظایف او در سمت وزیر بهداری می شد چند بار ابراز تمایل به کناره گیری از این سمت را کرده بود که موافقت نشده بود. سرانجام مهدی بازرگان در آبان 1358 (1979 میلادی و دو روز پیش از رویداد تصرف سفارت آمریکا در تهران) با کناره گیری وی موافقت کرده بود.

دکتر سامی در نخستین انتخابات ریاست جمهوری و نیز انتخابات مجلس شرکت کرد و 4 سال نماینده مجلس بود.

انگیزه قتل این پزشک و صاحب فرضیه و فعّال سیاسی هنوز دقیقا روشن نشده است. ضارب دکتر سامی که فرار کرده بود، پیش از فرار در مطب و پس از وارد آوردن ضربات چاقو دیده شده بود. چندی بعد اعلام شد که این متهم فراری در اهواز خودکشی کرده است.

زادروزها

۱۶۳۲ - زادروز باروخ اسپینوزا فیلسوف مشهور هلندی
۱۷۸۴ - زادروز زکری تیلور دوازدهمین رئیس جمهور ایالات متحده آمریکا


۱۸۲۶ - زادروز کارلو کلودی نویسندهٔ ایتالیایی، خالق پینوکیو
۱۸۶۴ - زادروز تولوز لوترک نقاش، طراح و تصویرساز فرانسوی


۱۹۲۵ - زادروز سیمون ون درمیر فیزیکدان هلندی، برندهٔ جایزه فیزیک نوبل سال ۱۹۸۴
۱۹۵۴ - زادروز امیر کوستوریتسا کارگردان اهل بوسنی و هرزگوین


۱۹۶۳ - زادروز کیهان کلهر آهنگساز و نوازندهٔ برجسته ایرانی


درگذشت‌ها

۱۷۲۲ - درگذشت یوهان آدام راین‌کین ارگنواز برجستۀ آلمانی
۱۹۲۹ - درگذشت ژرژ کلمانسو نخست وزیر فرانسه از سال ۱۹۰۶ تا ۱۹۰۹


۱۹۵۷ - درگذشت دیه‌گو ریورا نقاش و دیوارنگار مکزیکی
۱۹۹۱ - درگذشت فردی مرکوری موسیقیدان، آهنگساز و خوانندهٔ بریتانیایی


۱۱۱۲ - درگذشت جووانی جـِرولامو ساکری، ریاضی‌دان ایتالیایی.
۱۲۱۲ - درگذشت عباس میرزای قاجار، ولیعهد فتحعلی شاه و فرمانده ارتش ایران در جنگ با روسیه تزاری.


۱۳۷۱ - درگذشت ابوالقاسم حالت، شاعر و ترانه‌سرای ایرانی.
۱۳۷۹ - درگذشت فریدون مشیری، شاعر ایرانی.


۱۳۸۰ - درگذشت ثریا اسفندیاری، همسر دوم محمدرضا شاه پهلوی.
۱۳۸۱ - درگذشت ریچارد هریس، بازیگر ایرلندی.


*****
منابع:

-پايگاه نوشيروان کيهاني زاده
-ویکی پدیای فارسی
-صفحه امروز در تاریخ در توئیتر
-راسخون