پادشاه بلامنازع دنیای تکنولوژی؛ فیسبوک!

مجله دیجی کالا - محمد زرین صدف: وقتی صحبت از بهترین شرکت فعال در حوزه‌ی تکنولوژی در میان باشد، نام‌های زیادی به ذهن‌مان می‌آید. اپل، گوگل، مایکروسافت و آمازون از نامزدهای احتمالی هستند. همه‌ی این شرکت‌ها از نظر مالی اوضاع مناسبی دارند و به این زودی‌ها از گود رقابت خارج نمی‌شوند. اگر کسی از من و شما بپرسد که بهترین و موفق‌ترین شرکت فعال در بخش تکنولوژی کدام است، احتمالا با یکی از نام‌های بالا روبرو می‌شود.

اما برخی متخصصان جور دیگری فکر می‌کنند؛ آن‌ها اعتقاد دارند که فیسبوک به‌زودی به پادشاه بلامنازع دنیای تکنولوژی تبدیل می‌شود. در ادامه‌ی این نوشته، به دلایل این خوش‌بینی خواهیم پرداخت و با آمار و ارقام، حال و آینده‌ی فیسبوک را زیر ذره‌بین می‌بریم.

کاربران به فیسبوک معتاد شده‌اند

شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک چند روز پیش، ۱۲ سالگی خود را جشن گرفت. فیسبوک حالا حدود ۱٬۰۳۸ میلیارد کاربر فعال روزانه دارد. به‌عبارت‌دیگر، بیش از یک میلیارد نفر هر روز فیسبوک را چک می‌کنند. یعنی از هر ۷ نفر روی کره‌ی زمین یک نفر فیسبوکی است. هر نفر هم حدود ۴۶ دقیقه از وقت روزانه‌ی خود را در فیسبوک می‌گذراند.

برعکس ذهنیت عموم مردم، اوضاع فیسبوک روزبه‌روز بهتر می‌شود

تعداد کاربران فعال فیسبوک نسبت به سال گذشته حدود ۱۵ درصد افزایش پیدا کرده. شاید این میزان رشد، آن‌قدرها هم چشمگیر نباشد؛ اما باید دقت داشته باشید که در طول یک سال گذشته ۱۹۸ میلیون کاربر جدید به فیسبوک اضافه شده. این عدد از مجموع جمعیت دو کشور آلمان و انگلستان بیشتر است! به یاد داشته باشید که فیسبوک در حال حاضر ۱ میلیارد و ۵۹۱ میلیون کاربر دارد.

فیسبوک به‌شدت آینده‌نگر است

«مارک زاکربرگ» مدیر عامل فیسبوک، برای گسترش دسترسی عموم مردم به اینترنت، کمپین internet.org را راه انداخته است. فیسبوک می‌خواهد دسترسی به اینترنت را برای یک میلیارد جمعیتی که هنوز از نعمت آن بی‌بهره‌اند فراهم کند.

چندی پیش هم خواندیم که فیس‌بوک می‌خواهد با لیزر برای مناطق محروم اینترنت بفرستد. لزوما این اقدام فیسبوک به خاطر خیرخواهی این شرکت نیست. هر چه مردم بیشتری آنلاین باشند، تعداد افرادی که از فیسبوک استفاده می‌کنند بیشتر خواهد شد.

مارک زاکربرگ اخیرا گفته که می‌خواهد تعداد کاربران این شبکه‌ی اجتماعی را تا سال ۲۰۳۰ به ۵ میلیارد نفر برساند. فرض کنید کاربران فیسبوک از ۱ میلیارد و ۵۹۱ میلیون نفر به ۵ میلیارد نفر برسد. در این صورت تعداد کاربرانی که از سرویس‌های این شرکت استفاده می‌کنند چند برابر شده و درامد فیسبوک از تبلیغات بیشتر می‌شود.

فیسبوک مدیریت کسب‌و‌کار را بلد است

در سال ۲۰۱۲ وقتی سهام فیسبوک، با سر و صدای زیادی به‌صورت عمومی عرضه شد، سرمایه‌گذاران به چه فکر می‌کردند؟ به نمودار زیر دقت کنید؛ در سال ۲۰۱۲ تقریبا تمام درامد فیسبوک از تبلیغات پلتفرم دسکتاپ‌اش می‌آمد.


سرمایه‌گذاران به فیسبوک و توان مدیریتی‌اش اعتماد کردند. فیسبوک هم حقیقتا گل کاشت! در نمودار بالا به سال ۲۰۱۵ نگاه کنید. فیسبوک در زمینه‌ی تبلیغات موبایل بسیار موفق عمل کرد. این موضوع نشان می‌دهد که مدیران فیسبوک مدیریت کسب‌و‌کار را خوب بلد‌ند.

فیسبوک هنوز از تمام پتانسیل‌اش استفاده نکرده

فیسبوک به‌تازگی سرویس تبلیغات هدفمند خود را بر روی اینستاگرام راه انداخته. موسسه‌های تحقیقاتی پیش‌بینی کرده‌اند که این سیستم در عرض چند سال، درآمدی میلیارد دلاری را برای فیسبوک به ارمغان می‌آورد. حتی برخی از احتمال پیشی‌گرفتن فیسبوک از گوگل و توییتر در این نوع تبلیغات موبایل خبر داده‌اند.


از سوی دیگر، فیسبوک هنوز کسب درامد از اپلیکیشن‌های پیام‌رسانی‌اش را شروع نکرده است. همان‌طور که می‌دانید این شرکت علاوه بر اینستاگرام، صاحب دو اپلیکیشن پیام‌رسانی هم هست. اپلیکیشن «واتس‌اپ» (WhatsApp)‌ به تنهایی بیش از یک میلیارد کاربر دارد؛ اپلیکیشن «مسنجر» (Messenger) هم روزبه‌روز کاربران بیشتری را جذب می‌کند. فیسبوک به‌تدریج می‌خواهد این دو اپلیکیشن را به دو پلتفرم پول‌ساز دیگر تبدیل کند.

احتمالا این شرکت، همان سیاست اعمال‌شده در «فید خبری» (News Feed) را در قبال «مسنجر» اجرا خواهد کرد. فیسبوک ابتدا کاری می‌کند که مردم از طریق «مسنجر» با برندهای مختلف ارتباط برقرار کنند؛ سپس این شرکت با گرفتن پول از همان برندها، کانال ارتباطی آن‌ها را با کاربران حفظ می‌کند.


احتمالا فیسبوک برای واتس‌اپ هم برنامه‌‌ی ویژه‌ای دارد. چند هفته پیش واتس‌اپ اعلام کرد که از این به بعد برای همه‌ی کاربران در همه‌ی جای دنیا به‌طور کامل رایگان خواهد بود. گویا این شرکت که زیر سایه‌ی فیسبوک فعالیت می‌کند، مدل درآمدزایی جدیدی را امتحان خواهد کرد.

مدیر عامل واتس‌اپ در وبلاگ این شرکت گفته که کاربران به هیچ‌وجه با تبلیغات مرسوم، روبه‌رو نخواهند شد. آقای جن کوم می‌گوید: «از امسال ما روی ابزارهایی کار می‌کنیم که به شما امکان می‌دهند با کسب‌وکارها و سازمان‌های مدنظرتان به‌راحتی ارتباط برقرار کنید.

به این معنی که شما می‌توانید از بانک‌تان در مورد وضعیت حساب پس‌اندازتان سوال بپرسید یا از آژانس هواپیمایی موضوع تاخیر پرواز را پیگیری کنید.» واتس‌اپ به‌جای این‌که تبلیغات به شما نشان دهد، کانال ارتباطی کسب‌وکارها و سازمان‌ها را با شما را حفظ می‌کند. بنابراین به خاطر فرصتی که برای برندها فراهم کرده، از آن‌ها پول خوبی می‌گیرد.


علاوه بر این پلترفرم‌ها، فیسبوک ابزارهای دیگری هم برای درآمدزایی دارد. موتور جستجو، پروژه‌ی «فیسبوک برای کار» (Facebook at Work) و از همه جالب‌تر هدست واقعیت مجازی «آکیولس ریفت» (Oculus Rift) همگی این پتانسیل را دارند که خزانه‌ی فیسبوک را پر از پول کنند.

فیسبوک در خرید استارتاپ‌ها یک نابغه است

این‌روزها نوجوانانی را می‌بینیم که اصرار دارند فیسبوک کسالت‌آور است. آن‌ها فکر می‌کنند فیسبوک به شبکه‌ی اجتماعی افراد مسن تبدیل شده. در سال ۲۰۱۲، این شرکت به‌خوبی حس‌و‌حال نوجوانان و گرایشات عموم مردم را پیش‌بینی کرد و با هوشمندی تمام، اینستاگرام را خرید.


همین سیاست باعث شد فیسبوک در سال ۲۰۱۴ واتس‌اپ را هم تصاحب کند. اکثر آن نوجوان‌های بی‌علاقه به فیسبوک، الان جذب اینستاگرام، واتس‌اپ یا حتی مسنجر شده‌اند. خوب است بدانید که اینستاگرام و مسنجر به ترتیب ۴۰۰ و ۸۰۰ میلیون کاربر دارند. واتس‌اپ هم مرز یک میلیارد کاربر را رد کرده است. فیسبوک با تصاحب اینستاگرام و واتس‌اپ، نبوغ خود را در انتخاب استارتاپ‌ها ثابت کرد.

فیسبوک بی‌سروصدا به سمت سخت‌افزار خیز برداشته

فیسبوک روی پروژه‌ای به نام Open Compute Project کار می‌کند. فیسبوک می‌خواهد همان کاری که اندروید و لینوکس برای نرم‌افزار انجام دادند را برای سخت‌افزار پیاده کند؛ یعنی سخت‌افزار را به‌صورت «منبع‌باز» در اختیار عموم قرار دهد؛ به‌عبارت‌دیگر، کاری کند که همه بتوانند از طراحی‌های به‌کار رفته در کامپیوترهای گران‌قیمت و عظیم شرکت‌های بزرگ استفاده کرده و در صورت نیاز تغییراتی را هم در آن‌ها اعمال کنند. همین حالا هم تعدادی از استارتاپ‌ها از طراحی‌های سخت‌افزارهای این پروژه استقبال کرده‌اند و کسب‌وکار خود را بر اساس آن‌ها توسعه داده‌اند.

روزگار ناشیگری‌های فیسبوک به‌سر رسیده

شاید بعضی از شما «مارک زاکربرگ» سال ۲۰۱۰ را به یاد داشته باشید. مارک آن روزها اعتماد‌به‌نفس فعلی را نداشت و گه‌گاه هنگام سخنرانی‌هایش ناشیانه عمل می‌کرد.

اما او حالا، از یک جوانک موفق و البته بی‌تجربه به یک نابغه‌ی دوست‌داشتنی تبدیل شده است.

اما رقبا چطور؟ آیا آن‌ها به همین سادگی از گود خارج می‌شوند؟

اپل با نسل اول آیفون موجی جدید را در دنیای موبایل به‌پا کرد. پس از انقلاب کامپیوترهای شخصی، آیفون یکی از بزرگ‌ترین پدیده‌های دنیای تکنولوژی بود. اما از آن زمان بیش از ۸ سال گذشته. «آیپد»، «اپل واچ» و «اپل میوزیک» یکی پس از دیگری آمدند و موفقیت‌هایی را برای اپل به همراه داشتند. بااین‌حال، هنوز هم آیفون جادویی‌ترین محصول اپل است.

می‌رسیم به گوگل. از هر جنبه‌ای که نگاه کنیم، گوگل از فیسبوک بزرگ‌تر است. تعداد کاربران، درامد و سود گوگل همگی در شرایط بهتری نسبت به فیسبوک قرار دارند. برندسازی مجدد (Rebranding) گوگل هم که جای خود را دارد.

«آلفابت» به اندازه‌ی کافی برای رقبا ترسناک است. با این وجود، فیسبوک با تمام قوا وارد قلمروی گوگل شده است. هر دوی این شرکت‌ها مدل کسب‌و‌کار نسبتا مشابهی دارند. به طور حتم گوگل به این زودی‌ها بازی را به فیسبوک واگذار نمی‌کند. اما خب، فیسبوک هم رقیب دست‌وپا بسته‌ای نیست.

مایکروسافت هم پس از این که چند سال در لاک دفاعی فرو رفته بود، دو سه سالی است که به میدان رقابت بازگشته. خیلی‌ها به سال‌های آتی مایکروسافت امیدوارند؛ اما تا این شرکت بتواند جا پای خود را در بازار سخت‌افزار و نرم‌افزار دوباره محکم کند، اندکی طول می‌کشد.

و اما آمازون؛ آمازون روزهای خوبی را می‌گذراند. این شرکت کاربران فراوانی دارد و در دو حوزه‌ی تجارت الکترونیکی (کسب‌و‌کار اصلی‌اش) و سرویس‌های تحت وب (Amazon Web Services) با سرعت رو به جلو حرکت می‌کند. اما با این‌که آمازون یک دهه زمان بیشتری در اختیار داشت، نتوانست به تعداد کاربران فیسبوک دست پیدا کند؛ به نظر هم نمی‌رسد که این شرکت بتواند مثل فیسبوک به‌طور پیوسته و منظم سوددهی داشته باشد.

در دنیای تکنولوژی هر چند صباحی یک قهرمان روی کار می‌آید. عموم مردم، به‌خصوص ما ایرانی‌ها با دیدن وضعیت سوت‌وکور شبکه‌ی اجتماعی فیسبوک، تصور می‌کنیم که شرکت فیسبوک حال‌وروز خوبی ندارد. اما آمار و ارقام چیز دیگری می‌گویند. گویا حال فیسبوک از همه‌ی رقبایش بهتر است! چند سالی است که فیسبوک به سوددهی افتاده است.

به‌سختی می‌توان موفقیت‌های فیسبوک را زیر سوال برد. گویا موتور جوان و پرقدرت این شرکت به این زودی‌ها خاموش نخواهد شد. بااین‌حال، یک قانون نانوشته وجود دارد: پادشاهان دنیای تکنولوژی هم مثل دنیای واقعی، دوران افول‌شان دیر یا زود فرامی‌رسد. ظاهرا فیسبوک هنوز تا آن نقطه فاصله‌ی زیادی دارد.