بنا: از المپیک ممنونم که مرا محبوب کرد

سالنامه شرق: المپیک لندن آوردگاهی شد تا نام محمد بنا را به نامی جاودان در تاریخ ورزش ایران تبدیل کند. فرنگی کاران ایرانی با هدایت بنا در یک دستاورد بی نظیر سه طلا به دست آوردند. همین سه طلا موجب شد تا ایران با چهار طلا یکی از بهترین المپیک های خود را تجربه کند و آقای خاص کشتی ایران لقب «پرافتخارترین مربی ورزش ایران در تاریخ المپیک» را از آن خود کند.

مرد طلایی ورزش ایران، تفاوت ها را رقم می زند. در المپیک پکن بنا نبود و کشتی فرنگی ایران دست خالی برگشت و در لندن او بود و کاری کرد کارستان. این بار هم پس از حدود سه سال جدایی، محمد بنا به کشتی برگشته تا معمار نسل طلایی کشتی فرنگی ایران، امیدها را برای تاریخ سازی در المپیک ریودوژانیرو زنده کند. بنا در گفتگو با «شرق» از تاثیر موفقیت در المپیک در زندگی اش گفته است.


عنوان پرافتخارترین مربی تاریخ ایران در المپیک ۲۰۱۲ لندن چقدر مسئولیت شما را برای این دوره از بازی های المپیک (۲۰۱۶ ریودوژانیرو) سخت تر کرده است؟

- برای من همه مربیان پر افتخار هستند. به طور مثال خیلی از مربیان کشتی که قبلا مربی خود من بودند و الان در میان ما نیستند؛ اما در کل باید بگویم این افتخار بزرگی برای من است و سعی می کنم در المپیک پیش رو به هر شکلی آن را حفظ کنم که البته این موضوع هم به بزرگی و غیرت بچه ها بستگی دارد که من را چقدر دوست دارند تا دوباره در همین جایگاه بمانم چون فکر می کنم همه چیز دست بچه هاست. من که به تنهایی نمی توانم بروم کشتی بگیرم. ما تمام شرایط را برای شان مهیا می کنیم تا ان شاءالله این فضا دوباره به وجود بیاید و یک پیروزی دیگر با یک اسم دیگر به دست بیاید.

پس این طور که مشخص است با وجود اینکه در این مدت مشکلات زیادی داشتید به گرفتن یک نتیجه خوب در المپیک ریو هم امیدوار هستید؟

- من اگر امیدواری نداشتم دوباره برنمی گشتم. البته همیشه افسوس می خورم که چرا بنا به شرایطی، این دو سه سال را از دست دادیم. به هر حال تیم ما در المپیک ۲۰۱۲ لندن سه مدال طلا گرفت، قهرمان شد. مردم همه این توقع را دارند در این المپیک هم حداقل همین نتیجه را بگیریم اما این در حالی است که شرایط الان ما با شرایط چهار سال پیش فرق دارد.

اولا که بازگشت دوباره من طوری شد که شورای فنی کشتی فرنگی این مسئولیت را رسانه ای کردند و آن را گردن من انداختند؛ یعنی جوری شد که من نمی توانستم به آن نه بگویم چون دوباره من را مقابل مردم می گذاشتند و من هم اصلا چنین مسئله ای را دوست نداشتم. من مرتب تمام آن ۱۷ ماه را که نبودم، اخبار و شرایط موجود تیم را مستقیم از تلویزیون و سایت ها می دیدم. واقعا اوضاع خیلی به هم ریخته بود اما روی شناختی که سال ها از بچه هاداشتم به این نتیجه رسیدم اگر این فشار را تحمل کنم می شود در این المپیک هم خوب کار کنیم و باز به موفقیت بریم. به خاطر وجود و پتانسیل بچه ها قبول کردم دوباره برگردم.

قبول دارید خودتان کار خودتان را سخت کردید و با سه مدال طلای لندن کاری کردید توقع ها بالا برود؟

- مگر بد است؟ مثلا من بروم مدال نگیرم که بعد بگویم کارم سخت نشود. اگر قرار است کار، این جوری سخت شود و در نهایت آن طوری آن موفقیت ها به دست آید حاضرم هر روز به من بگویند برو کوه دماوند را بکن و دوباره جمعش کن ولی آن موفقیت حاصل شود.


شما خودتان قبل از المپیک ۲۰۱۲ پیش بینی این را می کردید که بتوانید این قدر خوب نتیجه بگیرید؟

- شما می توانید بروید از کسانی مثل حمید سوریان و امید نوروزی سوال کنید. من شش ماه قبل از المپیک لندن به بچه ها می گفتم ما حداقل سه تا مدال طلا می گیریم. حتی گفته بودم ما می توانیم قهرمان المپیک شویم و شد. این در حالی بود که شانس این را داشتیم هر شش مدال را بگیریم. یعنی بشیر باباجان زاده، حبیب الله اخلاقی و سعید عبدولی هم می توانستند مدال بگیرند. شاید بعضی ها بگویند حالا که این موفقیت ها به دست آمده شما این حرف ها را می زنید و قبل از آن پیش بینی نمی کردید اما من می گویم برای این حرف هایم شاهد دارم، شما می توانید بروید و این موضوع را بپرسید.

الان هم که شاهد دارید. برای المپیک ریو چه پیش بینی می کنید؟

- الان شرایط آن شرایط نیست. خیلی سخت است ولی اگر بگویم تعداد مدال هایمان از لندن هم بیشتر می شود مردم توقع شان بالاتر می رود. کلا من خیلی به کار و بچه ها ایمان دارم. تمرینات خیلی خوب پیش می رود. واقعا سر تمرینات خوشحال هستم. بعضی از بچه ها را آنقدر در تمرینات اذیت می کنم طوری که حتی خودم هم دلم برای شان می سوزد. من اگر در تمرین دادن به آنها سخت می گیرم فقط به خاطر خودشان است. البته چون انتخاب تیم المپیکی باید با فرآیند مسابقه انتخابی باشد. من می خواهم همه بچه ها این انگیزه را داشته باشند که برای المپیک بجنگند. بچه هایی که واقعا خوب هستند؛ هر چند که سخت است.

حمید سوریان، امید نوروزی، قاسم رضایی سه طلایی لندن و بقیه بچه هایی که در تیم المپیک لندن بودند در این المپیک چهار سال سن شان بالاتر رفته است. این موضوع شما را برای المپیک ریو نگران نکرده است که مانع از نتیجه دلخواه تان شود؟

- اولا این افراد زمانی که در المپیک لندن بودند جوان بودند و الان در اوج پختگی هستند. یعنی در مرز ۲۸، ۲۹ سالگی، تمام آنهایی که درگیر تاریخچه المپیک هستند. بعضی موقع ها در سن ۲۷ سالگی کشتی را می گذارند کنار و بعد نزدیک المپیک که می شود دوباره کشتی را شروع می کنند تا دوباره مدال المپیک را بگیرند چون المپیک اوج تجربه است. شما واقعا نمی توانی در جوانی مدال المپیک بگیری مگر اینکه یک جوان واقعا استثنایی باشی. درست است. سن این بچه ها بالا رفته اما بدن آنها اینقدر در اوج پختگی است که شاید بهتر از المپیک لندن هم نتیجه بگیرند. من اصلا این نگرانی را ندارم که این بچه ها پیر شده اند.

شاید از نظر ذهنی هم یک امتیاز مثبت نسبت به رقبای شان داشته باشند. این بچه ها در المپیک قبل، مدال طلا گرفته اند. این موضوع قطعات می تواند به آنها کمک هم کند.

- به نظر من حمید سوریان باید در المپیک ۲۰۰۸ پکن طلا می گرفت که نگرفت. المپیک لندن گرفت. اینجا هم این شانس را دارد که سومین طلایش را بگیرد تا جاودانه شود. سه تا طلا نشده ان شاءالله دوتا طلا می شود.

قهرمان المپیک شدن نقطه عطف هر ورزشکاری است. چه در زندگی شخصی، چه در زندگی ورزشی اش، طوری که به کل، شرایط زندگی او را تغییر می دهد. برای شما هم قبل از المپیک لندن و بعد از آن چنین اتفاقی افتاد؟

- طبیعتا باید بیاییم از ۱۲ سال پیش حساب کنیم. وقتی من به عنوان یک مربی کارم را شروع کردم. شاید کسی اصلا اعتقاد نداشت من بتوانم مربی خوبی شوم. این شناخت یک آدم بزرگی مثل حاج محمدرضا طالقانی بود که من را وارد عرصه مربیگری کرد و من هم از مربیگری جوانان کار را شروع کردم. من شناخته شده نبودم اما کار کردم. بیلان گذاشتم تا به این عرصه رسیدم. طبیعتا اوج این کار المپیک بود که خیلی من را کامل تر کرد و از نگاه مردم هم محبوب تر و بزرگ تر شدم. من ممنونم از المپیک که چنین کاری را با من کرد. اینقدر به من چسبیده که دوست دارم دوباره آن را ادامه بدهم.


می توان برای طلای المپیک یا مدال المپیک از یک بعد دیگر برای ورزشکاران بحث کرد؛ اینکه این مدال بتواند از لحاظ مالی هم برای ورزشکار یک دستاوردی داشته باشد. یعنی قهرمان المپیک نباید زندگی اش با یک ورزشکار معمولی یکی باشد. آیا در کشور ما توجه کافی به چنین کسانی که در المپیک افتخارآفرینی می کنند، می شود؟

- از نظر آن استانداری که مثلا در کشوری مثل روسیه ورزشکاری یک مدال طلا می گیرد، بعد یک میلیون دلار به او پاداش می دهند، نه. ما در این حد نیستیم. فوقش صدتا سکه می دهند. حالا الان برای المپیک ریو گفتند ۳۰۰ تا سکه طلا می دهند. حالا باید در این مسیر تورم و کمبود بودجه را هم در نظر گرفت. مثلا اینکه در چه زمانی این سکه ها را بدهند که می شود همان صدتا اما یک موقع می بینی لطف هایی که بیرون از محیط استاندارد به مدال آوران می شود به آنها کمک می کند.

مدال المپیک خیلی برای قهرمانان حسن دارد. بالاخره ما دیدیم که زندگی هایشان همه تغییر کرده است. از طریق استان های شان و منابعی که دیده نمی شود کمک های زیادی به آنها می شود اما اینکه دولت بخواهد قدردانی ویژه کند چنین شرایطی وجود ندارد.

بدون تعارف واقعا از خود شما بعد از المپیک لندن چطور تقدیر کردند؟

- من اصلا از اول دنبال این چیزها نبودم.

بله شما که نبودید و همه هم شما را می شناسند. حتی در المپیک لندن گفتید جایزه تان را به سعید عبدولی بدهند که با ناداوری از مسابقات حذفش کردند ولی به هر حال مسئولان هم یک وظیفه ای دارند که باید انجام دهند.

- اگر شما کسی را ببینید که بگوید از پول و پاداش بدم می آید، دروغ می گوید. آدم دروغگویی است. همه پول را دوست دارند. من هم دوست دارم به من پاداش بدهند. ماشین فراری بدهند. خانه در ولنجک بدهند. ولی نه، هیچ موقع دنبالش نبودم. اینکه بخواهند به من این امکانات را بدهند، نه نبوده. از طرفی خیلی از این استاندارد استفاده نکردند و پاداش نگرفتند اما از موقعیت اجتماعی شان استفاده کردند. من حتی این کار را هم نکردم. من کارم کشتی بوده و از اول هم که آمدم دنبال هیچ چیز نبودم. یک حقوقی به من دادند که از روزی پنج هزار تومان بوده تا اوجش که نزدیک المپیک بوده شده ۸۰۰ هزار تومان و بعد شش ماه آخر به یکباره شش میلیون تومان شد.


این بالاترین حقوق هایی بوده که من گرفتم. یک موقع هم شده از کشتی رفتم بلافاصله بیمه ام را که پدرم و مادرم تحت پوشش آن بوده اند قطع کردند. من هنوز هم بعد از ۵۷ سال در خانه پدر و مادرم زندگی می کنم و اصلا از این موضوع ناراحت نیستم چون کلا معامله ای که من در این چند سال انجام دادم با خدا بوده. این هم شعار نیست.

هر کس هم هر فکری می خواهد بکند. من عاشق این کار هستم. عشق این کار را هم با هیچ چیزی در دنیا عوض نمی کنم. الان هم بزرگترین عزتی که دارم عشق مردم است که به من دارند. وقتی می روم در یک سوپرمارکت چیزی بخرم نیم ساعت طول می کشد و با مردم حرف می زنم لذت می برم. این بالاترین لذت و پاداشی است که من تا الان گرفتم.

اما برای همین مردم هم یک ناراحتی به وجود آمد که چرا شما در چند مقطع رفتید و دوباره آمدید. روزی که زمزمه این شد که محمد بنا دوباره می خواهد برگردد انگار ما دوباره سه تا مدال طلای المپیک گرفته بودیم. اینقدر مردم خوشحال بودند.

- بله، خودم هم این را حس کردم. روزی که آمدم، همکاران شما اینقدر به خانه کشتی آمده بودند که انگار قرار بود رییس جمهور بیاید.

مردم دوست دارند شما همیشه باشید. برای کشتی فرنگی ما مثل فرگوسن برای منچستر باشید.

- ببینید من بودن را به هر قیمتی دوست ندارم. شما اگر می خواهید محمد بنا باشد از او مدال المپیک می خواهید. وقتی این موضوع هست کسی نمی بیند که یک زمان هایی دست من را می بندند و بعد من را هل می دهند در استخر می گویند حالا شنا کن. این که نمی شود. شما اگر می بینید کشتی گیری مصاحبه نمی کند و از شرایطش گلایه نمی کند به خاطر این است که می بیند یک گردن کلفتی مثل محمد بنا پشتش ایستاده. من که برای خودم حقی قائل نیستم. شما یک جا بروید گیر بیاورید که من حرفی را به خاطر خودم زده باشم ولی برای کشتی من همه چیز را می خواهم.

وقتی شما شش سال زجر می کشی، تلاش می کنی که بیایی قهرمان المپیک شوی توقع تغییر داری. چهار سال از المپیک لندن گذشته اما خوابگاه های بچه ها هیچ تغییری نکرده است. از شدت بوی بد نمی توانی وارد راهروهای آنجا شوی. تازه بعد از این همه مدت این محل توسط خود رسول خادم دارد بازسازی می شود. من حرف می زنم می گویند بیخود حرف می زنی. وزنه برداری و بوکس حرف می زنند می گویند بیخود حرف می زنید. ما مشکلات و تورم داریم ولی من می گویم این طور نیست. ورزش پول دارد. من می گویم همان پول ورزش را به ورزش بدهید. تیمی که الان همه مردم آرزو می کنند در المپیک ریو مدال بگیرد، امکانات هم می خواهد. والله شب هایی هست که من از استرس دو ساعت بیشتر نمی توانم بخوابم. آن دو ساعت هم همش در خواب و بیدارم چون می دانم چه مسئولیتی دارم و چه شرایط بی امکاناتی وجود دارد.


در این مقطع که به المپیک نزدیک می شویم خیلی از کارشناسان و مدیران ورزش با ناامیدی درباره المپیک ریو حرف می زنند. این در حالی است که دوره قبل کاروان ۱۲ مدال گرفته و تاریخی ترین نتیجه حضورش را در ادوار این بازی ها به دست آورده است. تحلیل شما به عنوان کسی که سال ها در این عرصه بوده چیست؟ یعنی ما باید توقع مان را اینقدر پایین بیاوریم و در حد شش مدال از کاروان انتظار داشته باشیم؟

- من اصلا این پیش بینی های کارشناسانه را در ورزش قبول ندارم چون همه چیز ما خارج از استاندارد است. المپیک ۲۰۰۸ پکن هم خیلی ها پیش بینی کردند اما آنی که می خواستیم نشد. در المپیک لندن برای کشتی فرنگی اصلا مدالی نگذاشته بودند. ما داشتیم می رفتیم بازی های آسیایی ۲۰۱۰ گوانگجو، تمام فکرم این بود که بهترین نتیجه را بگیریم. بعد فهرست پیش بینی کمیته ملی المپیک از تیم ملی فرنگی در این بازی ها را دیدم و آقای بهرام افشارزاده دبیر کمیته به من گفت «محمد راستش را بخواهی ما برای شما یک مدال پیش بینی کردیم.»

اما دیدید که ما آنجا چهار مدال گرفتیم و قهرمان تیمی هم شدیم. این است که این پیش بینی ها حدس و گمان است. برای پیش بینی کردن به وضع مدیریت و بودجه نگاه می کنند. من تمام این دادها را می زنم که راحت تر حرکت کنم اما باز هم می گویم بچه های ما آنقدر وجود دارند که اگر نان خشک هم بخورند، در ریو دلاوری خواهند کرد. ما همه چیز را کنار می گذاریم و به بچه های مان می گوییم غیرت کن. همین غیرت که می گویی تمام است باید تا آخر خط بروی. همچین چیزی در سیستم اروپا وجود ندارد که کشتی گیر بخواهد با «غیرت کن» ورزش کند.

از پشتوانه سازی در فرنگی راضی هستید یا باید خیلی کار شود؟

- من یک زمان هایی که از خانه کشتی بیرون می روم یک حرف هایی از اطراف می شنوم که انگار یک سیخ در قلبم فرو می کنند. ما باید بدانیم ۱۰، ۱۳ سال پیش در فرنگی کجا بودیم، بعد یک آدم هایی که خودشان را کارشناس و بزرگ می دانند می گویند محمد بنا سه، چهارتا کشتی گیر را گرفته چند سال با همین ها دارد تیم را می چرخاند و نتیجه می گیرد. من می خواهم بدانم ۱۲ سال پیش سعید عبدولی چند سالش بود؟ سعید آن موقع ۱۰، ۱۳ سالش بوده. آیا آن موقع در اختیار من بوده.

بشیر باباجان زاده آن موقع چند سالش بود؟ من آن موقع که آمدم در یک وزن بیشتر مدال نداشتیم. بعد شد دو وزن، بعد سه وزن، بعد شد تمام اوزان و بعد هم تیم قهرمان المپیک شد. ما سه، چهار بار هم قهرمان جام جهانی شدیم که خواب آن را هم نمی دیدیم، آن هم در خاک روسیه. بعد من انتخابی نگذاشتم. انتصاب کردم. روحیه را از بین بردم. اگر روحیه ها از بین می روند چرا اینقدر مدال و مهره به دست می آید.

تازه ما چند تا مهره هم در این سال ها از دست داده ایم.

- بله، از دست دادیم. در هیچ کجای دنیا نمی توانی در سال قبل از المپیک دوتا از بهترین ۹۸ کیلوگرم های جهان را از دست بدهی، بعد یکی دیگر که در خانه اش خوابیده باشد، بخواهد به عراق برود و بعد بیاری اش و قهرمان المپیک شود. اگر انگیزه و پشتوانه سازی نبود این مدال ها به دست نمی آمد. شما مسابقات جام جهانی را نگاه کنید. هر فصل یک تعدادی هستند. رقابت های قهرمانی آسیا که ما در آن شرکت کردیم هم همین طور بوده. فرشاد علیزاده، امیر علی اکبری، طالب نعمت پور، همه اینها که به میدان رفتند هستند.


اینها آن موقع عضو تیم ملی نبودند (سال ۲۰۰۹). ما همیشه از نفرات دوم، سوم یا جوان استفاده کردیم. من نمی دانم چه کار باید کنم. تیم بزرگسالان را دست من دادید. نوجوانان را دست من ندادید. من تیم را قهرمان جهان و المپیک کنم یا بروم در باشگاه ها پشتوانه بسازم؟ این یک سیستمی است که از رده نونهالان شروع می شود. ضمن اینکه ما استعداد داریم و لازم نیست برویم پیدا کنیم. حفظ و نگهداری این استعدادها مهم است. بعد هم هر رده ای مسئولیت خودش را دارد. باید رده قبلی برای بعدی بسازد. آن هم برای من. وظیفه من پشتوانه سازی نیست. مثل این است که شما به مورینیو یا فرگوسن بگویی فوتبالیست بساز بعد آن را بیاور در منچستر بازی کند. این است که یکسری چیزها واقعا قلب آدم را به درد می آورد. من وقتی می روم جایی، این حرف ها را می شنوم، عادت ندارم جواب بدهم، چون می گویم خدا بالای سر هست و همه چیز را می بیند.

ظاهرا کارگاه های آموزشی برای نوجوانان و جوانان درست کردید؟

- بله، من درست کردم. یک مرحله آن را انجام دادیم اما فعلا حساسیت المپیک است و این بچه ها دارند زیر نظر مربیان شان تمرین می کنند. ان شاءالله بعد از المپیک ریو دیگر نمی روم و می مانم. یک برنامه شش ساله دارم، در این برنامه پشتوانه سازی هم هست.