چه می کنه این بازیگر!

هفته نامه همشهری جوان - احمد رنجبر: روایتی مستدل هست که وقتی تهیه کننده ای برای ساخت فیلم دنبال وام دولتی است؛ نباید از رضا عطاران نامی ببرد! چون جواب می شنود فیلم عطاران نیاز به کمک دولتی ندارد. اینکه این بازیگر چه مسیری را طی کرد تا به اینجا رسید، مشخص است اما نه خودش راز این همه خوشبختی را می داند و نه کارشناسان سینمایی پاسخی برایش یافته اند. هرچه هست، طنازی رضا عطاران سال هاست به دل مردم نشسته و خوشبختانه دلزدگی ایجاد نکرده. حتی فیلم های تلخ و نقش های جدی او هم گیشه دارد و گویا شمایلش در همه حال مورد پسند است.

در این میان نگرانی ها به بعضی انتخاب هایش باز می گردد؛ مثل «من سالوادور نیستم» که از نظر فنی و هنری دستاوردی در کارنامه اش محسوب نمی شود و عطاران از طنازی های قبل خرج می کند. در گزارش پیش رو چند فیلم پرفروش و موفق عطاران تحلیل شده که می تواند شمایی خوب از مسیر منتهی به موفقیت افسونگرش در من سالوادور نیستم به دست دهد. ذکر این نکته ضروری است که رقم فروش فیلم ها به روایت سایت بنیاد سینمایی فارابی و متعلق به فروش سینماهای تهران است.

هوو؛ ۱۳۸۵


فضای کلی فیلم: علیرضا داوودنژاد در دهه ۸۰ مسیر فیلمسازی اش را تغییر داد و علاقه مندان به سبک سینمایی اش را شگفت زده کرد. نتیجه یکی از این محصولات «هوو» شد که اتفاق شروع رسمی رضا عطاران به عنوان نقش یک در سینما هم هست. فیلم یک کمدی- اجتماعی به سبک داوودنژاد است؛ قصه ای آشنا دارد و پایه اش بر عشقی قدیمی استوار است.

موقعیت عطاران در فیلم: عطاران در نقش عطا، شخصیتی شیرین و بامزه دارد که ناخواسته با عشق قدیمی اش مواجه می شود و فیلش هوای هندوستان می کند. آنچه بیش از همه از فیلم به یاد داریم، تلاش عطا برای رسیدن به مطلوب است اما تیرش به سنگ می خورد و بعد هم متوجه می شود که در دام افتاده.

سهم عطاران از نقش: فیلم هوو نقش عطا یکی از نزدیک ترین تیپ ها به شمایل رضا عطاران است. این بازیگر به واسطه نقش های تلویزیونی، نزد قاطبه مخاطبان صاحب تصویری جذاب شده بود که محبوبیتش را از اکت ها و نوع منحصر به فرد بیان دیالوگ ها وام می گرفت. عطا آدمی خوش خیال است که در عین دچار بودن به مشکلات، میانه ای با کج خلقی ندارد. سهم عطاران از این نقش بالاست و یک تنه بار خنداندن مخاطبان در سینما را به دوش کشید.

میزان فروش فیلم: آماری دقیق از مرجعی معتبر پیدا نکردیم اما هوو در نوروز ۸۵ اکران شد و فروش نسبتا خوبی هم داشت.

سهم عطاران در فروش: اکران هوو آغاز راه برای رضا عطاران بود و هنوز موقعیتش به عنوان بازیگر بفروش تثبیت نشده بود. در آن سال ها او رقبایی جدی مثل محمدرضا گلزار داشت.

نکته ویژه: در زمان اکران هوو نقدهای منفی درباره آن کم نبود اما فیلم برای رضا عطاران مقدمه ای قابل اتکا برای پرواز در سینما بود.


ورود آقایان ممنوع؛ 1390


فضای کلی فیلم: وقتی رامبد جوان فیلمنامه پیمان قاسم خانی را می خواند، مطمئن بود کاری سخت در تصویری کردن آن ندارد، مگر آنکه بازیگران نامناسبی انتخاب کند. «ورود آقایان ممنوع» جزء معدود کمدی های موقعیت سینمای ماست که «باکلاس» نوشته شده و بدون زور اضافی، موقعیت نامتعارف یک معلم مرد در مدرسه دخترانه که مدیر سختگیر و مردستیز دارد را تشریح می کند و خنده می گیرد.

موقعیت عطاران در فیلم: عطاران در نقش معلم شیمی، موقعیت تلخ جوان هایی را نمایندگی می کند که در عین شایستگی، شرایط ازدواج ندارند. آقامعلم این فیلم به قدری در دنیای خود غرق است که یارای مواجهه با جنس مخالف را ندارد و زمان زیادی طی می شود تا مبادی آداب شود.

سهم عطاران از نقش: تصور حضور بازیگر دیگری به جای عطاران در نقش معلم شیمی ورود آقایان ممنوع تقریبا محال است. خصوصیات ظاهری شخصیت، انطباق فراوانی به ریزه کاری های بازیگر عطاران دارند. از نوع بیان دیالوگ ها بگیرید تا حرکات ظاهری او. به یاد بیاورید وقتی قرار است در جمع جوک تعریف کند یا هنگامی که مشغول بازی والیبال است. لحن و تن صدا و شیوه بیان دیالوگ ها به همراه اکت بدنی همگی متعلق به بخش شیرین شخصیت عطاران است.

میزان فروش فیلم: ورود آقایان ممنوع چند ماه پس از «اخراجی ها ۳» و «جدایی نادر از سیمین» اکران شد و در تهران با ۴۱۰، ۳۰، ۸۳۰ هزار بالاتر از آنها ایستاد. در کل کشور هم با ۵ میلیارد در رده دوم پرفروش های سال قرار گرفت.

سهم عطاران در فروش: فراتر از بازی درخشان رضا عطاران و ویشکا آسایش، آنچه موفقیت فیلم را رقم زد، کیفیت خود ورود آقایان ممنوع است.

نکته ویژه: تا پیش از این، گیشه فیلم های عطاران نوسان داشت اما ورود آقایان ممنوع حکم تضمین فروش آثار بعدی اش را دارد.


بی خود و بی جهت؛ 1391


فضای کلی فیلم: رضا عطاران در تغییر مسیی جاه طلبانه، جنس کمدی هایش را عوض کرد. از قضا بازی اش در «اسب حیوان نجیبی است»، «خوابم می آد» و «بی خود و بی جهت» تحسین شد. عبدالرضا کاهانی در مسیر رسیدن به سینمای موسوم به ابزورد در بی خود و بی جهت همه ترفندهایش را به کار بست که نتیجه اش فیلمی کم ملات از حیث داستان شد و همین خطر پس زدن از سوی مخاطب را به همراه داشت. کل داستان فیلم بر سر چند مسئله خانوادگی است که در یک لوکیشن روایت می شود.

موقعیت عطاران در فیلم: در بی خود و بی جهت یکی زا نقش های چرکش را تجربه می کند. او نقش آدم لاقیدی را دارد که خانواده برایش چندان اهمیتی ندارد. نقش محسن هم از نظر تیپ ظاهری چرک است و هم رفتار بیرونی.

سهم عطاران از نقش: محسن به راحتی می توانست یکی از نقش های منفور عطاران شود اما شیرینی این بازیگر به کمک می آید و حتی در لحظات زیادی محبوب مخاطبان می شود! این هنر عطاران است که نقشی تلخ را شیرین بازی می کند. هرچند دُز آن نسبت به مثلا ورود آقایان ممنوع خیلی کمتر است اما در فواصل مختلف حرکات آشنای ریزی از او سر می زند تا محسن سیاه مطلق نشود؛ مثل نوع ادای دیالوگ ها، نحوه سیگارکشیدن، طرز راه رفتن و...

میزان فروش فیلم: ۷,۳۱۴,۶۹۰,۰۰۰ این رقم فروش برای بی خود و بی جهت کم نیست. آن هم در شرایطی که جزء فیلم های تحریمی حوزه هنری بود و بسیاری از سالن ها را در اختیار نداشت.

سهم عطاران در فروش: عطاران عامل اصلی پرفروش شدن بی خود و بی جهت است. اگر فیلم او را نمی داشت حتما شکست می خورد.

نکته ویژه: عطاران برای این فیلم از انجمن منتقدان جایزه گرفت.


طبقه حساس؛ 1393


فضای کلی فیلم: یکی از ساخته های ضعیف کمال تبریزی است؛ طبقه حساس حتی جزء فیلم نامه های ضعیف کارنامه پیمان قاسم خانی محسوب می شود. فیلم براساس شوخی با یک فرد معتقد باتعصب بنا شده که دوست ندارد فردی غریبه روی قبر همسرش دفن شود. این توضیح یک خطی قرار است جور کل داستان فیلم را بکشد.

موقعیت عطاران در فیلم: برای نخستین بار نقش مردی میانسال و جاافتاده را بازی می کند که پیش خانواده صاحب وجاهت است. در میان دوستان اما منشی بذله گو دارد و با آنها خوش می گذراند. کمالی قرار است به نوعی آدم های متظاهر را هم نمایندگی کند.

سهم عطاران از نقش: کمال تبریزی سعی کرده ابتدا عطاران را کنترل کند و در ادامه جذابیتش را به مدت نقش دربیاورد. این اتفاق خیلی دیر هم رخ نمی دهد. منتها تاکید روی جذابیت های کلام عطاران و قرارگرفتنش در موقعیت دوگانه برای ایجادخنده است. در طبقه حساس دیگر خبری از بازی های ظریف بدنی او نیست.

میزان فروش فیلم: ۳۳,۹۴۱,۴۹۱,۰۰۰ این عدد برای طبقه حساس یک خوشبختی تمام عیار است.

سهم عطاران در فروش: طبقه حساس اگر عطاران را نمی داشت، یک سوم فروش مذکور را هم به دست نمی آورد. کما اینکه فیلم قبلی کمال تبریزی یعنی «طعم شیرین خیال» و فیلم بعدی اش یعنی «از رییس جمهور پاداش نگیرید» در گیشه شکست بدی خوردند. تازه دومی سوژه حساسی داشت و سال ها در محاق بود.

نکته ویژه: عطاران برای بازی در این فیلم سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد را به دست آورد.


نهنگ عنبر؛ 1394


فضای کلی فیلم: برای جوان های دهه ۶۰ نوستالژی «نهنگ عنبر» حکم رویارویی با خاطرات تلخ و شیرین دارد.س امان مقدم با بازنمایی بخشی از تاریخ کشورمان با زبان طنز، موفق شد یکی از کمدی های موفق و پرفروش سال ۹۴ را به نام خود ثبت کند.

موقعیت عطاران در فیلم: رضا عطاران با بازی در نقش ارژنگ صنوبر بخش کمدی کارنامه اش را رونق بخشید. شلوار گشاد پشت مو، فکل، زنجیر چرخاندن، سوت زدن و... مشخصات ظاهری نقش بودند و خیلی زود بیننده ها را با عطارانی متفاوت مواجه ساخت.

سهم عطاران از نقش: با وجود گریم سنگین در بخش ابتدایی فیلم، المان های عطاران در نهنگ عنبر به وفور یافت می شود. اینجا هم ردی از تجاهل رفتاری اش نمود دارد، خنده ها و شوخی هایش آشناست و حتی در چند جا آسمان جل بودنش نمایان می شود. (مثل کش رفتن سیگار پدر دختر مورد علاقه اش)

میزان فروش فیلم: نهنگ عنبر با ۷ میلیارد فروش در کل کشور رتبه دوم پرفروش های سال ۹۴ را به دست آورد.

سهم عطاران در فروش: گریم و بازی به اضافه محبوبیت عطاران عامل اصلی موفقیت نهنگ عنبر در گیشه است.

نکته ویژه: قرار است قسمت دوم فیلم ساخته شود و این نخستین تجربه بازی عطاران در فیلمی دنباله دار است.


من سالوادور نیستم؛ 1395


فضای کلی فیلم: «من سالوادور نیستم» بر موقعیتی تکراری بنا شده. اینجا هم عنصر «اشتباه گرفتن آدم ها محور است و کل داستان و شوخی ها از آن وام می گیرد، البته حجم شوخی ها زیاد نیست و لحن فیلم از نیمه دوم جدی می شود.

موقعیت عطاران در فیلم: ناصر که آدم متعهدی است در موقعیت اشتباهی قرار گرفته و باید خود را از این مهلکه نجات دهد. ظاهر عطاران در این فیلم قرابتی با طنازی های پیشین ندارد و قرار است با ایجاد تضاد، موقعیت خنده دار ایجاد شود.

سهم عطاران از نقش: تمام نقش و فیلم روی کاکل عطاران می چرخد. او هم در بخش کمیک فیلم چیزی از ملاحت بیانی کم نگذاشته است.

میزان فروش فیلم : تا ابتدای هفته جاری، از مرز ۱۰ میلیارد تومان در کل کشور گذشته.

سهم عطاران در فروش: موفقیت من سالوادور نیستم در گیشه را باید به پای رضا عطاران نوشت. اصلا جنس فیلم به گونه ای است که عطاران آن را بازی نکند، شکستش در اکران قابل پیش بینی است.

نکته ویژه: عطاران با من سالوادور نیستم وارد مرحله تازه ای از زندگی حرفه شده و از این به بعد کارش سخت تر است.

• فیلم هایی که در گزارش به آنها اشاره شده و نیز چند فیلم پرفروش دیگر، عطاران- که از این دایره بیرون ماند- یا کمدی اند یا جدی اما هیچ کدام تلخ نیستند. در این میان موفقیت دو فیلم دهلیز و کلاشینکف عجیب است و نشان از سایه بلند رضا عطاران بر سر سینمای ما دارد. اولی سال ۹۲ اکران شد و نزدیک به ۱ میلیارد در تهران فروش داشت. دومی یک سال بعد به نمایش درآمد و به فروش ۱ میلیارد و ۳۰۰ میلیونی در تهران دست یافت.


عطاران در کلاشینکف بامزه بازی کم ندارد؛ در خیلی از صحنه ها به وضوح همان شخصیت طناز و سر به هواست و همین باعث می شود هوادارانش تا حدودی از بازی اش راضی باشند. از آن سو زهر فیلم تلخ سعید سهیلی را کم می کند. در دهلیز اما کاملا جدی است و هیچ ردی از طنازی هایش نیست. موقعیت کاری که به زندان افتاده و منتظر قصاص است، اصلا ایجاب نمی کند که به کمدی تنه بزند. راستی چرا نام عطاران به کمک گیشه این فیلم هم می آید؟