حنا، جوان ترین دیپلمات نشست غیرمتعهدها

همشهری جوان: سرخوش و خندان با دو موبایل و یک بطری آب معدنی نیمه پر در دست. وقتی نیمه شب سه شنبه ۷ شهریور، ربانی ۳۴ ساله با چنین وضعی از هواپیما پایین آمد و وارد سالن انتظار فرودگاه امام خمینی (ره) تهران شد، خیلی ها تعجب کردند و با دیدن بلندپایه ترین مقام وزارت خارجه پاکستان یاد مرحومه بی نظیر بوتو، نخست وزیر فقید این کشور افتادند.

او تا وقتی ماشین اش بیاید، به اس ام اس بازی مشغول بود و به نگاه های معنادر هیات های عربی، لبخندی کشدار روانه می کرد. ربانی که از ۳۰ تیر ۸۹، اولین وزیر خارجه زن پاکستان و جوانترین آنها شد، در نشست تهران هم از جوانترین دیپلمات های حاضر در اجلاس غیرمتعهدها بود.
به گفته شاهدان عینی در نشست تهران، ربانی چندان به اصول دیپلماتیک مقید نبود، با زنان هیات های عربی و به خصوص همسن و سالانش گرم می گرفت و مثل همه خانم ها موضوع داغ هم لباس و مد بوده. حنا با این کارها در چهار روزی که در تهران بود، نشان داد یک دختر جوان سیاستمدار است؛ درست مثل خیلی از همتایان ایرانی اش و بدش نمی آید کم کم جا پای بوتوی فقید بگذارد.

حنا، ۳۴ ساله قبل از اینکه به تهران بیاید، در ۱۹ نوامبر ۱۹۷۷ (۲۹ آبان ۱۳۵۶ شمسی) در منطقه خار غربی در مولتان ایالت پنجاب به دنیا آمد، آن هم در سالی که ژنرال ضیاءالحق کودتا کرد و ذوالفقار علی بوتو، پدر بی نظیر را از نخست وزیری پایین کشید و کشت و بی نظیر ۲۵ ساله را حبس خانگی کرد.

حنا چون در خانواده خار ربانی که خانواده مهمی در پنجاب بود به دنیا آمده بود، طبق سنت خوانده های سیاسی در شبه جزیره هند، مجبور شد وارد سیاست شود. البته ملک غلام نور، پدر حنا و خانواده اش مثل خانواده بوتو، گاندی یا نهرو تیغشان نمی برید اما خرشان در پنجاب، خوب تردد می کرد و دایی حنا هم فرماندار و همه کاره ایالت پنجاب بود.

حنای ۹ ساله داشت تو کوچه های مولتان بازی می کرد که خبر دادن هواپیمای ضیاءالحق در آسمان پکیده و چون خودش داخل هواپیما بوده در نتیجه چیز قابل ذکری از او پایین نیامده. با رفتن ضیاءالحق به دیدار حق، بی نظیر، ناگهان چهره شد تا این زن جوان ۳۳ ساله محبوب تمام دختران پاکستانی و از جمله حنا شود. دو سال بعد، وقتی بی نظیر ۳۵ ساله برای اولین بار در تاریخ پاکستان و جهان اسلام به عنوان اولین زن، نخست وزیر شد، راه برای پیشرفت دخترانی مثل حنا هم باز شد.

خانواده ربانی، حنا را به لاهور فرستادند. شهری که مراکز آموزشی و دانشگاهی اش در پاکستان شناخته شده بود. در سال هایی که بی نظیر بوتو و نواز شریف، یک سال در میان پست نخست وزیری را دست به دست می کردند، حنا هم در دانشگاه لاهور، واحد به واحد در رشته اقتصاد، جلو می رفت. حنای ۲۲ ساله در سال ۱۹۹۹ (۱۳۷۸)، مدرک لیسانس اقتصادش را گرفت؛ درست در سالی که ژنرال مشرف، کودتا کرد. نواز شریف تبعید شد و بی نظیر به انگلستان فرار کرد.

به دنبال کادوی سیاست

در سال های یکه تازی ارتش پاکستان، حنا ربانی برای ادامه تحصیل به دانشگاه امهرست ماساچوست آمریکا رفت. از شانس او، دوران اقامتش در آمریکا مصادف شد با حملات ۱۱ سپتامبر و حمله به افغانستان، ماجرایی که از نزدیک به او نشان داد یک من ماست غربی ها چقدر برای مسلمانان، کره دارد. یک سال بعد از حملات ۱۱ سپتامبر به پاکستان برگشت و به محل تولدش رفت. علاقه ربانی به ارتفاعات که باعث شده بود یک بار قله ۸۶۰۰ متری کادو، دومین قله بلند جهان را فتح کند او را به صعود از ارتفاعات سیاست کشاند.

او در همان سال ۲۰۰۲، در حالی که ۲۵ سالش بود نامزد حزب مسلم لیک (حزب نواز شریف) در ایالت پنجاب شد و رای آورد تا یکی از جوانترین اعضای مجلس عوام پاکستان باشد. او همان سال وزیر امور اقتصاد ایالت پنجاب شد. (کلا هر کدام از هفت ایالت پاکستان برای خودشان دولت و پارلمان محلی دارند.) ربانی که با فیروز گلزار یکی از چهره های سیاسی پاکستان ازدواج کرده بود، در شهر لاهور هم مجموعه رستوران های پولو را راه اندازی و مدیریت کرد تا بیشتر شناخته شود.

وقتی اسطوره منفجر شد

۳۱ سالگی حنا، برایش سال مهمی بود. بی نظیر بوتو، اسطوره دوران نوجوانی اش دوباره برگشته بود تا به عنوان رهبر حزب رقیب یعنی حزب مردم به قدرت برگردد. پرویز مشرف، نواز شریف را هم رها کرده بود تا فضای کشور باز شود. قرار بود انتخابات مجلس، ۸ ژانویه ۲۰۰۸ (۱۸ دی ۱۳۸۶) برگزار شود اما ۱۲ روز قبل از آن، در ظهر پنجشنبه ۲۷ دسامبر ۲۰۰۷ (۶ دی)، انفجاری مهیب، پاکستان و حنا را تکان داد.

بی نظیر بوتو ۵۴ ساله در انفجار ماشینش در راولپندی کشته شد، خبر آن سریعتر از همه جا به لاهور در چند کحلیومتری شرق راولپندی رسید و حنا ربانی و خانواده اش را تکان داد. اسطوره کودکی، دیگر در بین شان نبود.

کشته شدن بی نظیر، موجی از همدردی را با خودش آورد و حزب مردم، فرصتی بی نظیر برای پیروزی در انتخابات داشت. حنا هم که این ماجرا را فهمیده بود، بلافاصله تغییر موضع داد و از حزب مسلم لیک (حزب نواز شریف) جدا شد و به حزب مردم (حزب بوتو) پیوست. البته پیروزی حنا ربانی در پنجاب به واسطه محبوبیت و نفوذ خانواده اش قطعی بود اما این کار برای حزب مردم و خانواده بوتو، آنقدر مهم بود که نمی توانست بی پاداش بماند.

موج مظلومیت بی نظیر، آصف علی زرداری، شوهر بوتو را که در دوران نخست وزیری همسرش وزیر دارایی بود و پرونده فساد مالی داشت، به کاخ ریاست جمهوری برد و بیلاوال ۱۹ ساله، پسر بی نظیر را رهبر حزب کرد و ارکان قدرت را به دست وارثان بوتو رساند. سهم حنا هم اول وزیر اقتصاد پنجاب و بعد معاون وزیر خارجه بود.

دیپلماسی مد و فشن

شش ماه معاونت وزارت خارجه برای حنا ربانی کافی بود تا او از پشت سر محمود قریشی ۵۶ ساله بیرون بیاید و در ۲۱ جولای ۲۰۱۱ (۳۰ تیر ۱۳۸۹) بیست وششمین وزیر خارجه پاکستان شود. حمله بی خبر نیروهای آمریکایی در بهار آن سال به ابیت آباد پاکستان و کشتن بن لادن، چنان فشاری به قریشی وارد کرد که او را وادار به کناره گیری کرد و تا چهار ماه کسی جرات نداشت مقام وزیر خارجه کشوری را که اینجوری ملعبه آمریکا شده، دست بگیرد تا اینکه ربانی پا پیش گذاشت و جوانترین و اولین وزیر خارجه زن پاکستان شد. اولین برخورد جهانی با ربانی، یک هفته بعد در نشست آسه آن در اندونزی بود.

دیپلمات های کارکشته ای مثل هیلاری کلینتون (وزیر خارجه آمریکا) و کریشنا (وزیر خارجه هند) با دختر جوانی روبرو شدند که بی محابا حرف می زد و برخورد خوبش با خبرنگاران، محبوبش کرده بود. چند هفته بعد ربانی در یکی از سخت ترین سفرهایش به هند، همسایه پر دردسر همیشگی رفت. کریشنا ۸۰ ساله که نیم قرن از ربانی بزرگتر بود، عملا در سایه وزیر خارجه ۳۳ ساله قرار گرفت.

عینک آفتابی روبرتو کاوالی، کیف بیرکنز و کفش های پاشنه بلند جیمی چوی حنا نظر هندی های عشق تجملات را جلب کرد. ربانی در مواجهه با چهره های مختلف و بسته به نوع مذاکرات و طرف مذاکره کننده، رنگ و فرم لباسش را عوض می کرد چنانچه برای نمایش شادابی و جوانی پاکستان در برابر فرتوتی هند، لباس روشن کرم به تن کرد تا اختلاف سنی اش با کریشنا، بیشتر معلوم شود.

حنای حنا، رنگ دارد

ربانی مدتی بعد مهمان افغانستان، همسایه دردسرساز دیگر بود، در حالی که رسم بر این است که مقامات فعلی، مقامات قبلی را بکوبند، او از اقدامات پرویز مشرف، رییس جمهور سابق پاکستان دفاع کرد و گفت برعکس حامد کرزای، رییس جمهور افغانستان علاقه ای به مذاکره با طالبان ندارد اما اوج بحران دوران وزارت دو ساله ربانی، حملات موشکی آمریکا به سربازان پاکستانی بود.

پاییز پارسال، جنگنده های آمریکایی، ۲۴ سرباز را کشتند و بعد خنده کنان گفتند: «ببخشید! اشتباه شد.» دولت پاکستان هم مسیر ارتباط ناتو به افغانستان رو شوخی شوخی بست تا سربازان آمریکایی و ناتو در سیاه زمستان، به سرما و غلط کردیم بیفتند. ربانی در سازمان ملل و ملاقات با کلینتون، نشان دادبا اینکه به سوارکاری علاقه دارد اما به کسی سواری نمی دهد. حرف های او بالاخره آمریکایی ها را وادار به عذرخواهی کرد. کل کل ربانی با کلینتون در روزهای ازدواج نوه ملکه انگلیس با کیت میدلتون باعث شد تا خیلی ها حنا را با کیت مقایسه کنند و بگویند ربانی با خرج ۱۰ هزار دلاری که برای ظاهرش می کند چهره خبرسازتری نسبت به میدلتونی است که فقط ۲۵۰ هزار دلار خرج لباس عروسی اش شده است.

بی نظیر دیگری در راه است؟

سفر به تهران، آخرین سفر دیپلماتیک خانم وزیر بود. در کنار او بیلاوال، پسر ۲۳ ساله بی نظیر بوتو و رهبر حزب مردم و آصف علی زرداری، همسر بی نظیر بوتو و رئیس جمهور پاکستان دیده می شدند.

قرار گرفتن این سه نفر در یک قاب برای خیلی از ایرانی ها یادآور شمایل نخست وزیر فقید پاکستان بود؛ به خصوص که بی نظیر برای ما ایرانی ها به واسطه شیعه بودنش، نصرت بیگم مادر اصفهانی اش و به خاطر سفرهایش به ایران و حواشی جالبش، چهره ای نوستالژیک و خاطره انگیز است.

البته حنا ربانی نه مثل بی نظیر بوتو، خانواده ای ریشه دار در کل تاریخ پاکستان دارد و نه مثل او تقیدی به مسائل ادسلامی در ملأ عام، چنانچه بیشتر به یک دیپلمات لیبرال شباهت دارد تا وزیر خارجه جمهوری اسلامی پاکستان اما حنای ۳۴ ساله که مادر دو دختر به نام های دینا و آنایاست، در ابتدای راهیست که بوتو در آن گام گذاشت. سال بعد، سال انتخابات در پاکستان است و شاید ربانی درست در همان سنی که بی نظیر بوتو، نخست وزیر شد به همان صندلی تکیه زند.

ریخت و قیافه حنا ربانی در پاکستان سروصدای زیادی به راه انداخت ه

سیاست کفش گوچی

حنا ربانی پولدار است؛ آنقدر که می تواند با خیال راحت برای خودش بریز و بپاش راه بیندازد و ریخت و قیافه اش را همانطوری درست کند که می خواهد. مال و منال زیبا دست خانم سیاستمدار را باز گذاشته تا هم یک جورهایی به پوشش سنتی خودش وفادار بماند و هم اینکه در همان پوشش سنتی از بهترین برندهای دنیا استفاده کند. ربانی که وزیر امور خارج پاکستان شد، عده زیادی نگاهشان به صورت جوان او بود و نگران از این بابت که بانوی کم سن و سال پاکستانی چطور می خواهد گلیم سیاست آشوب زده کشورش را از آب درآورد اما این وسط یک عده دیگجر نگاه نگرانشان به رخت و لباس خانم وزیر بود.

کیف مدل برکین خانم سیاستمدار با کفش های پاشنه بلند چرمش و لباس تمام حریری که به زیبایی با طرح های هندی و پاکستانی دوخته شده بود، با تصویری که تا امروزمردم خاورمیانه از سیاستمداران زن در ذهن داشتند فرق می کرد. بی نظیر بوتو هم سیاستمدار محبوبی بود با ظاهر و سر و وضعی آراسته اما نه به زرق و برق و گرانی رخت و لباس حنا. می گویند حنا خانم کیف کمتر از ۱۰ تا ۱۵ هزار دلاری دستش نمی گیرد و عینک آفتابی اش بیش از ۵۰۰ دلار قیمت دارد و البته کفش هایش هم چیزی حدود ۹۰۰ دلار. اوج درخشش خانم سیاستمدار زمانی بود که او برای اولین بار می خواست به هندوستان سفر کند.

رنگ و لعاب لباس های حنا مهمترین عاملی شد که او را پیش چشم مردم هند محبوب کند. هر چند که منتقدان خانم ربانی همین مساله را بهانه کرده و همه جا شایعه راه انداخته اند که حنا می خواهد با ظاهرش عوام مردم را تحت تاثیر قرار بدهد و برای خودش محبوبیت بخرد وگرنه او بی تجربه تر از آن است که بخواهد با دانسته هایش سیاست خارجی پاکستانی ها را نجات بدهد اما حنا عدنان طراح لباس های حنا ربانی می گوید او از این رنگ و لعاب قبل از رسیدن به وزارت هم استفاده می کرده: «من حنا را ۱۵ سال است که می شناسم. او از همان اول هم شیک پوش بود و به سر و وضعش می رسید. به نظرم باقی سیاستمدارهای منطقه هم ظاهرشان تا امروز فرق زیادی با حنا نمی کرده.

تنها تفاوت حنا این است که او مثل امروزی ها از خرت و پرت های تزیینی برای خودش استفاده می کند و سعی می کند یک زن امروزی و مطابق مد باشد، کاری که باقی سیاستمدارهای زن منطقه به آن بی توجه بوده اند و هستند. فرق اصلی بوتو و ربانی هم فقط در این است؛ توجه به نگاه روز مردم! این اولین بار است که یک رهبر پاکستانی می خواهد با ظاهرش اعتبار مردم را بخرد، این کجایش مشکل دارد؟!»

اما برای منتقدان حنا ربانی این روزها سر و وضع خانم وزیر اشکال دارد. چند وقت پیش یکی از روزنامه های منتقد دولت پاکستان تصویری از ربانی در کنار کیت میدلتون، عروس تازه وارد خاندان سطنتی انگلستان چاپ کرد و به مقایسه سر و وضع آن دو با هم پرداخت. حنا ربانی دقیقا از همان رخت و لباس هایی استفاده می کند که کیت میدلتون دوشس کمبریج به تن می کند و از همان برندهایی کیف و کفش و زیورآلات تهیه می کند که شاهزاده انگلیسی برای خودش سفارش می دهد.