همه مکان هایی که داعش نابود کرد

هفته نامه همشهری جوان - محمدتقی حاجی موسی: تروریست های داعش غیر از انسان ها در حال از بین بردن تاریخ جهان هم هستند. آنچه در ادامه می خوانید تنها بخش کوچکی از جنایات این گروه تروریستی است.

تقریبا دو سال پیش بود که اعضای مسلح داعش سوار بر خودروهای پلاک عربستان وارد موصل شدند و این شهر را تسخیر کردند. از همان موقع رفته رفته قلمروی این گروه گسترش یافت و بخش زیادی از شمال و شمال غرب عراق به همراه بخش هایی از سوریه را تصرف کردند. حالا اما بعد از گذشت ۲۳ ماه و کشته، زخمی و آواره شدن هزاران تن، داعش نزدیک به نیمی از قلمروی خود را از دست داده و در ضعیف ترین دوران خود به سر می برد.

از این ۵۰ درصد، تقریبا ۴۰ درصد مربوط به عراق است و ده درصد به سوریه و نیروهای مردمی عراق و سوریه امید زیادی دارند که هرچه زودتر با آزاد کردن موصل و رقه، این گروه تکفیری هم به زباله دان تاریخ بپیوندد اما خاطرات جنایات داعش به این زودی ها از یاد کسی نخواهد رفت؛ جنایاتی که با قتل عام مردم، سر بریدن اسیران و ویران کردن شهرها و مکان های تاریخی گره خورده است و این مورد آخر، موضوعی است که در این مطلب می خواهیم به آن بپردازیم چرا که همین چند روز پیش داعش یکی از دروازه های تاریخی شهر نینوا به نام المسقی را که متعلق به قرن هفتم قبل از میلاد و دوران آشوریان بود.

با بولدوزر ویران کرد تا نشان دهد چه قرابت عجیبی با طالبان دارد؛ طالبانی وقتی که در افغانستان قدرت داشت به بهانه شرکت و خرافات، مجسمه بودا در بامیان را منفجر کرد و حالا این داعش است که راه آنها را در سوریه و عراق ادامه می دهد و این تخریب اماکن تاریخی، نگرانی بسیاری از مردم دنیا را به همراه داشته است؛ نگرانی از نابود شدن آنچه تاریخ تمدن بشری به حساب می آید و البته داعش کجا و این حرف ها کجا؟

سوریه

* پالمیرا

برای قرن ها، پالمیرا در صحرای شرق دمشق واحه و منزلگاهی بود برای کاروان هایی که در جاده ابریشم حرکت می کردند؛ قسمتی پررونق از امپراتوری روم که در حال تبدیل شدن به یک کلانشهر ثروتمند بود. بهترین اوضاع شهر در اواخر قرن سوم بود زمانی که به وسیله ملکه زنوبیا اداره می شد و در برابر روم دست به شورش زد اما ملکه شکست خورد و پالمیرا توسط ارتش روم در سال ۲۷۳ میلادی تسخیر و ویران شد. بعد از آن، ردیف خیابان ها و معابد پرابهتش در شرایط آب و هوایی بیابان حفظ شدند و در قرن بیستم این شهر تبدیل شد به یکی از بزرگ ترین مقاصد توریستی سوریه.

داعش شهر جدید پالمیرا و قسمت باستانی آن را چند ماه بعد از اعلام حضورش در ماه می تصرف کرد. اعضای این گروه ابتدا قول دادند که کاری به معابد و ستون های باستانی این شهر نداشته باشند اما همه این قول ها حرف های توخالی بودند و در ماه آگوست، خالدالاسد، باستان شناس سوری در ملا عام اعدام شد. کسی که سال ها در این منطقه حفاری و کاوش کرده بود و پیکر بدون سرش به یکی از ستون های پالمیرا آویخته شد.

ماه گذشته هم داعش تصاویری را منتشر کرد که نشان می داد اعضای آن معبد هزار و نهصد ساله بعلشمین را با انفجار نابود کردند؛ معبدی که یکی از بناهای بسیار سالم به جا مانده از پالمیرا و محل عبادت خدای توفان برای فنیقی ها بود. حالا اما چیزی جز خاک و خرده سنگ و ویرانه باقی نمانده است. یک روز بعد از این، انفجارهایی در معبد بعل یکی از بزرگ ترین معابد شهر گزارش شد و سازمان ملل اعلام کرد که این بنای تاریخی با خاک یکسان شده است.

* صومعه مارالیان

تصاویر این صومعه متعلق به مسیحیان هم در ماه آگوست منتشر شد؛ زمانی که نیروهای داعش تصاویر شهر القربتین در نزدیکی پالمیرا را منتشر کردند. این بنا متعلق به قرن چهارم میلادی بود و یکی از عبادتگاه ها و پناهگاه های مهم مسیحیان سوریه به حساب می آمد. اما بولدوزرها دیوارهای این صومه را خراب کردند و صومعه برای همیشه از بین رفت.

* آپامه آ

یک شهر ثروتمند و تجاری برای رومی ها. «آپامه آ» در زمان شروع جنگ داخلی در سوریه قبل از اینکه اصلا داعشی پیدا شود، به شدت غارت شد. تصاویر ماهواره ای ده ها محفل حفاری در نزدیکی این محل را نشان می داد. موزاییک ها و سنگ هایی که متعلق به دوره رومی ها بودند از جا کنده می شدند و در بازار سیاه به فروش می رسیدند. گفته می شود داعش از محل فروش همین عتیقه ها ده ها میلیون دلار درآمد کسب کرده و توانسته عملیات هایش را ساماندهی کند.

* دورا- اورپوس

محلی مسکونی در نزدیکی رود فرات که چندان هم از مرز سوریه و عراق دور نیست و بعدا توسط روم تبدیل شد به یکی از شرقی ترین پایگاه های نظامی این امپراتوری. این مکان، خانه قدیمی ترین کلیسای مسیحیان دنیاست. به علاوه یک کنیسه با تزیینات بسیار زیبا و تعداد زیادی معبد و ساختمان های سبک رویم. حالا اما تصاویر ماهواره ای یک منطقه خالی را در میان دیوارهای کاهگلی نشان می دهند و شواهد از محو شدن ساختمان ها و غارت این محوطه حکایت دارند.

* ماری

شکوفایی ماری به عصر برنز بر می گردد؛ یعنی ۳ هزار تا ۱۶۰۰ قبل از میلاد مسیح باستان شناسان خانه ها، معابد و دستنوشته های بسیار زیادی را روی کتیبه های رسی پیدا کرده اند که نشانه هایی از تمدن را در این منطقه در دوران بسیار دور نمایان می سازد. با توجه به گزارش های مردم محلی و تصاویر ماهواره ای، این منطقه و به طور خاص کاخ پادشاهی به طور کاملا هدفمند غارت و ویران شده است.

عراق

* حضر (هترا)

این شهر در قرن سوم قبل از میلاد ساخته شده و پایتخت یک پادشاهی مستقل خارج از محدوده امپراتوری روم بوده است. در این شهر، ترکیبی از معماری رومی یونانی و شرقی وجود دارد و به اهمیت این شهر در مسیر جاده ابریشم گواهی می دهد. هترا که در سال 1985 از طرف یونسکو در زمره میراث جهانی ثبت شد در سال 2014، توسط داعش اشغال شد و به عنوان یک زاغه مهمات و پادگان آموزشی مورد استفاده قرار گرفت.

در آوریل 2015، ویدئویی توسط داعش منتشر شد که نشان می داد جنگجویان این گروه با پتک و استفاده از سلاح های اتوماتیک در حال خراب کردن پیکره هایی که در چندین ساختمان بزرگ این شهر وجود داشتند هستند. همان موقع ایرینا بوکوآ، رییس یونسکو اعلام کرد که تخریب هترا نشان دهنده یک استراتژی ترسناک برای از بین بردن فرهنگ عراق است.

* نینوا

تمدن آشوری ها یکی از اولین امپراتوری های واقعی است که در سراسر منطقه فعلی خاورمیانه گسترده شده بوده و محدوده بسیار وسیعی از دنیای باستان را در سال ها ۹۰۰ تا ۶۰۰ قبل از میلاد در سیطره خود داشت. پادشاه آشور قلمرویش را از طریق چندین پایتخت اداره می کرد که در حال حاضر در شمال عراق فعلی واقع شده اند. نینوا بزرگ ترین شهر در تمام جهان بود. این شهر خارج از محدوده موصل است و قسمتی از شهر موصل جدید روی خرابه های نینوا ساخته شده است و وقتی داعش در سال ۲۰۱۴ موصل را تصرف کرد، همین مسئله نینوا را در نقطه توجه داعش قرار داد.

بسیاری از مجسمه ها و پیکره هایی که در این منطقه وجود داشتند، در موزه موصل نگهداری می شدند که برخی از آنها در جریان وحشیگری هایی که در ویدئوهای موزه معلوم است، خسارت شدید دیدند. افراد داعش مجسمه های سربازان نیمه انسان، نیمه حیوانی را که لاماسوس خوانده می شدند و در دروازه باستانی نینوا یعنی نیرگال ایستاده بودند، خرد کردند و کارشناسان می گویند که در نینوا دیگر چیز زیادی برای تخریب باقی نمانده است.

* نمرود

این شهر اولین پایتخت آشوریان است که ۳۲۰۰ سال قبل تاسیس شده و معماری و تزیینات زیاد آن نشان دهنده قدرت و ثروت پادشاه آن بوده است. کاوش ها در مناطق باستانی از سال ۱۸۴۰توسط باستان شناسان انگلیسی شروع شد و طی آن پیکره ها و سنگ نبشته های بسیاری به موزه های سراسر دنیا از قبیل موزه متروپلیتن نیویورک و موزه بریتیش در لندن فرستاده شد و البته بسیاری از آنها هم در عراق ماند.

خود منطقه کاوش بسیار عظیم است، یک زمین دیوارکشی شده ۸۹۰ هکتاری! وزیر گردشگری و میراث باستانی عراقی گفته که داعش با بولدوزر بخشی از این شهر را ویران کرده اما میزان خسارات هنوز معلوم نیست. تنها امیدی که وجود دارد، این است که قسمتی از شهر که هرگز از زیر خاک بیرون نیامده، احتمالا آسیبی نخواهددید.

* خرساباد

خرساباد، دیگر پایتخت باستانی آشوری هاست و تنها چند کیلومتر با موصل فاصله دارد. کاخی که در این منطقه واقع شده در فاصله سال های ۷۱۷ تا ۷۰۶ پیش از میلاد توسط پادشاه آشوری، سارگون دوم ساخته شده است. مجسمه ها و تندیس های این شهر بسیار سالم مانده اند و روی آنها رنگ های اصلی شان به چشم می خورد که نشان دهنده پیروزی های آشوری ها و دسته های نیروهای پادشاهی است.

بیشتر این تندیس ها و مجسمه ها طی کاوش های فرانسوی ها در حدود سال ۱۸۰۰ میلادی از این شهر برده شد. همچنین در دهه های ۲۰ و ۳۰ قرن گذشته تیمی از موسسه شرق شناسی شیکاگو هم این کار را کرد و حالا این آثار در موزه های بغداد، لوور و شیکاگو دیده می شوند و البته معلوم نیست داعش کدام قسمت از این منطقه را ویران کرده است.

صومعه مار بهنام

این صومعه در قرن چهارم بنا شده و به خاطر یکی از قدیس های مسیحی آن زمان معروف بوده است. این مکان مقدس از حدود سال ۱۸۰۰توسط راهبان کاتولیک نگهداری می شد و قبلا از حمله مغول ها در قرن ۱۳ جان سالم به در برده بود اما در ماه مارس به دست داعش افتاد. تکفیری ها با مواد منفجره گنبد آن را منفجر کردند و تزیینات و کنده کاری های استادانه آن را هم از بین بردند.

مقبره حضرت یونس (ع)

مسجد و مقبره حضرت یونس (ع) در موصل تقریبا برای همه ادیان جایگاه مقدسی است اما از نظر داعش، زیارت پیامبران شرکت و ممنوع است. به همین خاطر در ۲۴ جولای سال گذشته تروریست های داعش تمام مقبره و مسجد را منفجر کردند؛ مثل بسیاری از اماکن عراق، این مسجد هم مثل یک کیک لایه ای بود که روی یک کلیسای قدیمی و قبل از آن روی معابد آشوری بنا شده بود.