درمان سنگ کلیه و پروستات با لیزر

دکتر محمد جعفر کیانی - جراح ،متخصص كليه و مجاري ادراري و عقيمي مردان

اطلاعات عمومی در مورد پروستات
پروستات غده‌ای است که بطور طبیعی در زیر مثانه واقع شده و مختص مردان می‌باشد، زنان فاقد پروستات هستند. مجرای ادرار از میان پروستات رد شده و وظیفه پروستات تولید قسمتی از مایع منی می‌باشد. پروستات در توانایی جنسی نقشی نداشته و از روی سطح شکم قابل لمس نمی‌باشد. از سن ۴۵ تا ۵۰ سالگی پروستات در تمام مردان شروع به رشد خویش‌خیم و بزرگ شدن می‌کند.

التهاب پروستات
این بیماری اکثراً در سنین جوانی و زیر ۵۰ سالگی دیده شده و انواع میکروبی و غیرمیکروبی داشته که اکثریت موارد آن نوع غیرمیکروبی می‌باشد. علائم آن مبهم و غیراختصاصی بوده و شامل درد ناحیه زیرشکم و یا بین پاها، درد لگن، سوزش ادرار، کاهش جریان ادرار، تکرر ادرار می‌باشد. این بیماری طولانی مدت بوده و عوامل روحی در تشدید و یا تخفیف بیماری مؤثر بوده، اکثریت بیماران مراجعات مکرر به پزشکان مختلف داشته و از لحاظ روحی تحت فشار هستند.

نکته مهم در درمان این بیماران، اطمینان دادن به بی‌خطری این بیماری و نیز عدم ارتباط آن با سرطان پروستات و بزرگی خوش‌خیم پروستات در سنین بالا می‌باشد.

عوارض بزرگ شدن خوش‌خیم پروستات
گذشته از علائم مزاحمی که این بیماری تولید می‌کند، خطرناک‌ترین و مهم‌ترین عارضه‌ای که می‌تواند تولید کند، انسداد تدریجی در مسیر خروج ادرار از کلیه‌ها و از کار انداختن کلیه‌ها بوده که این مسئله به‌خصوص در بیماران با سطح اجتماعی بالاتر دیده شده که علائم خیلی شدید نبوده و حتی می‌تواند منجر به نارسایی و از کار افتادن دائمی کلیه‌ها گردد.

خون‌ریزی‌های شدید مثانه که با دفع لخته همراه بوده و نیز عفونت های مکرر سیستم ادراری از دیگر عوارض مهم این بیماری است.

بررسی بیماران
اولین نکته شدت علائم و میزان مزاحمتی است که این علائم در مسیر طبیعی زندگی این بیماران تولید می‌نماید. از لحاظ کارهای آزمایشگاهی حتماً انجام آزمایش PSA و نیز سونوگرافی از کلیه‌ها و لگن و نیز تعیین باقیمانده ادراری در آن ضروری است.

نکته دیگر اینکه چون بیماری تنگی برای ادرار، علائم آن مشابه بزرگ شدن پروستات می‌باشد، قبل از شروع درمان باید مجرای ادرار بررسی شود.

درمان
درمان شامل درمان داروئی و درمان غیرداروئی می‌باشد که درمان غیرداروئی خود به دو دسته درمان‌های غیرتهاجمی و تهاجمی تقسیم می‌شود. یک مسئله مهم قبل از شروع درمان (هر نوع آن)، وجود علائم و یا عوارض بیماری در فرد می‌باشد و صرف بزرگ بودن پروستات دلیلی برای شروع درمان حتی درمان داروئی نمی‌باشد.

درمان داروئی شامل استفاده از دو دسته دارو می‌باشد که یک دسته آن مجرای ادرار را بازتر کرده و در نتیجه جریان ادرار بهتر می‌شود و دسته دوم کمک به کوچک‌تر شدن پروستات کرده و البته این دسته دارو (دومی) باید برای مدت طولانی مصرف شود، تا تأثیر آن معلوم گردد. در مورد رژیم غذایی این بیماران یک نکته مهم این است که در این بیماران از مصرف مایعات در ساعات شب باید پرهیز نموده و همینطور باید از مصرف مقدار زیادی مایع بصورت یکباره و ناگهانی و همینطور الکل و داروهای ضد آبریزش بینی و قرص ایمی پیرامین اجتناب نمایند.

درمان غیرداروئی
شامل درمان‌های کمترتهاجمی و تهاجمی بوده و درمان‌های کمتر تهاجمی خود شامل استفاده از امواج رادیوگرافی (R.F) و لیزر، ... می‌باشد.
این درمان‌ها عوارض بسیار کم داشته و اکثراً بصورت سرپائی انجام شده و نیاز به بستری شدن ندارند. به‌خصوص این درمان در افراد مسن با حال عمومی بد که خطرات بیهوشی در آن‌ها زیاد است مناسب‌تر می‌باشد.



سنگ کلیه:
سنگ کلیه بیماری است که باعث درد در پهلوی سمت چپ یا راست بدن می‌شود.سنگ دستگاه ادراری یکی از ناراحت کننده‌ترین بیماری‌ها است. اغلب بیماران مبتلا به سنگهای کلیه معمولاً در سالهای اولیه بلوغ مراجعه می کنند و حد اکثر شیوع سنی آن در حدود ۲۸ سالگی است. یک قله دیگر در ۵۵ سالگی وجود دارد که تقریباً مختص به سنگهای عفونی در خانمها است. بطور کلی سنگهای کلیه در مردان ۴ برابر زنان است ولی اگر تنها سنگهای عفونی را در نظر داشته باشیم نست مرد به زن ۲ به ۳ است.[۱] انواع مختلف سنگ ادراری وجود دارد ولی اغلب سنگها از جنس کربنات کلسیم هستند. سایر انواع : استروایت یا عفونی، اگزالاتی ، سیستئینی، اسیداوریکی . سنگ‌ها در لگنچه، میزنای، مثانه و در پیشابراه دیده می‌شوند. رژیم غنی از کلسیم - سدیم - پروتئین و همچنین عدم تحرک افراد مبتلا به هیپر کلسیوی نوع دو - افراد مبتلا به بیماری‌های گوارشی مثل التهاب روده یا ایلئوستومی، سابقه ابتلا به عفونت ادراری و بیماری‌های متابولیک، نقرس، عدم تحرک در ابتلا به سنگ نقش دارند.

کلیه ها عمل تصفیه خون را با خارج کردن مقدار اضافی سدیم(نمک) و دیگر مواد زاید و محلول در آب انجام می دهد.اشباع و غلیظ شدن ادرار باعث ته نشینی و رسوب ترکیبات آن در کلیه ها می شود و در نتیجه سنگ کلیه به وجود می آید که قابل حل در ادرار نیست.اجزای غیر قابل حل با هم جمع می شوند و تبدیل به سنگ سختی می شود.اسیدی یا قلیایی بودن ادرار نیز باعث تشکیل سنگ می شود.

علائم سنگ کلیه:
درد حاد اغلب ناشی از گیرکردن سنگ در مجاری ادراری است وگرنه خود سنگ اغلب علامتی ندارد. انسداد، عفونت، خیز درد شدید در منطقه دنده‌ای مهره‌ای، تهوع، استفراغ و اسهال است. درد بسیار شدید و شبیه به درد زایمان است، هماچوری یا خون ادراری در این افراد دیده می‌شود.
هدف فوری درمان درد و هدف طولانی جلوگیری از تخریب نفرون است. نفرون نام واحدهای ساختاری کلیه است که لوله پیچیده‌ای متشکل از یک لایه بافت پوششی است و در یک انتها بسته و در انتهای دیگر به درون لگنچه باز می‌شود. سنگ کلیه می‌تواند کشنده باشد.

عوارض سنگ کلیه
ابتلاي به سنگ کليه ممکن است باعث بروز مشکلاتي از این قبیل شود:
افزايش خطر ابتلا به عفونت‌هاي ادراري يا تشديد عفونت‌هاي موجود.
آسيب‌های کليوی، که در موارد خاص ممکن است حتي کار به نارسايي حاد کليه بکشد.
پیشگیری از ابتلا به سنگ‌هاي کليه به ويژه در کساني که تنها يک کليه دارند و بيماران دچار نقص سيستم ايمني و افرادی که کليه‌هاي پيوندي دارند، از اهميت و حساسيت خاصي برخوردار است.

وقتی درد قابل ‌تحمل است

اغلب اوقات براي دفع سنگ به چيزي بيشتر از اقدامات درماني در منزل نياز نخواهد بود. اين اقدامات شامل نوشيدن مقادير فراوان آب، مصرف داروهاي مسکن و حتي‌الامکان گرفتن سنگ دفع‌شده و جمع‌آوري ادرار ۲۴ ساعته برای بررسي سنگ از نظر نوع، ترکيب و علل زمينه‌اي تشکيل سنگ است.
اما گاهی اوقات، این اقدامات درمانی جواب نمی‌دهند و مراجعه به پزشک ضرورت پیدا می‌کند. در این مواقع، اگر پزشک معالج به امکان دفع خودبه‌خودي سنگ اعتقاد داشته و تحمل درد هم براي بیمار امکان‌پذير باشد، باز هم همان اقدامات درماني خانگي پيشنهاد مي‌شود. اما اگر درد خيلي شديد باشد، احتمالاً سنگ، مجراي ادراري بیمار را مسدود کرده يا اين‌که سنگ با يک عفونت ادراري همزمان شده است.
در چنين شرايطي، احتمالاً پزشک گزینه‌‌هاي طبي را برای حل مشکل توصیه می‌کند. این گزينه‌ها عبارتند از:

ضد درد: استفاده از داروهاي ضد دردی که نياز به نسخه پزشک ندارد؛ مانند، داروهاي ضد التهابي غير استریيدي نظیر ايبوپروفن و ديکلوفناک که ممکن است درد را تسکين دهند. در صورت نياز ممکن است پزشک معالج تصميم به تجويز داروهاي ضد درد قوي‌تري بگيرد.

نوشيدن آب فراوان: در ساعات بيداري هر ساعت يک ليوان آب بنوشيد، چراکه شما نيازمند نوشيدن مقاديري بيش از حد معمولِ 8 تا 10 ليوان آب در روز هستيد. اما اگر به بيماري‌هاي کليوي، قلبي يا کبدي مبتلا هستيد یا اگر به هر دليل ديگري با محدوديت مصرف آب مواجهيد، قبل از افزايش مصرف مايعات با پزشکتان مشورت کنيد. از مصرف نوشابه‌هاي گازدار و آب برخي ميوه‌ها (به ویژه گریپ‌فروت) و غذاهاي حاوي اگزالات فراوان پرهيز نماييد.

جمع‌آوري سنگ و ادرار: ممکن است پزشک معالجتان بخواهد برای آزمايش سنگ‌هاي دفعي و تعيين نوع و ترکيب آن‌ها به جمع‌آوري سنگ اقدام کند. شما مي‌توانيد با استفاده از يک صافي، سنگ‌ها و حتي شن‌هاي دفع‌شده از کليه را جمع‌آوري کنید. راه ديگرش، جمع‌آوري ادرار در يک ظرف و جمع‌آوري سنگ‌ها از داخل آن است. بهتر است برای گرفتن سنگ‌ها تا ۳ روز از زمان پايان درد به اين کار ادامه دهيد.

خ ارج کردن يا خرد کردن سنگ از طريق پوست: اگر سنگ‌شکن کارساز نباشد يا سنگ خيلي بزرگ باشد، از اين روش استفاده مي‌شود. در اين روش، لوله نازکي به نام نفروسکوپ از طريق برش کوچکي که در ناحيه پشت بيمار ايجاد شده وارد کليه مي‌شود. سپس با استفاده از آن، سنگ را خارج (لیتوتومی) يا آن را خرد می‌کنند و سپس خارج مي‌سازند (لیتوتریپسی).

يوتروسکوپي: جراح در این روش، لوله تلسکوپ نازکي را به نام يوتروسکوپ از طريق مجراي ادراري به محل استقرار سنگ هدايت مي‌کند و مي‌کوشد تا با بهره‌گيري از این ابزار دقيق، سنگ را به طور کامل خارج سازد يا براي راحتي کار، ابتدا آن را با استفاده از امواج فراصوت، ليزر يا تکنيک الکتروهيدروليک بشکند و سپس خارج کند. گاهي ممکن است بيمار، نيازمند استفاده از لوله‌هاي توخالي کوچکي (موسوم به استنت حالب) باشد که در حالب جاگذاري می‌شود و آن را براي عبور ادرار و خرده‌هاي سنگ باز نگه مي‌دارند. اين کار اغلب براي درمان سنگ‌هايي به کار مي‌رود که از کليه‌ها وارد حالب شده‌اند.

جراحي باز: جراح در این روش، برشي را در پهلوي بيمار ايجاد می‌کند و از اين طريق با دسترسي به کليه‌ها اقدام به خارج ساختن سنگ يا سنگ‌ها مي‌نمايد. اين، آخرين گزينه براي درمان سنگ‌ها است و در موارد معدودی مورد استفاده قرار مي‌گيرد.

اصول پيشگيري
مواجهه مجدد با سنگ کليه در کساني که يک‌بار تجربه سنگ کليه را داشته‌اند، کاملاً محتمل است. تقريباً نيمي از کساني که سنگ کليه داشته‌اند، موارد بيشتري از ابتلا به سنگ را در مدت 5 سال بعد از اولين تجربه‌شان دیده‌اند و تنها استثنا در اين مورد، آن‌هايي هستند که از اقدامات پيشگيرانه بهره برده‌اند. اين اقدامات مي‌تواند شامل ايجاد تغييراتي در شيوه زندگي مانند مصرف مايعات بيشتر و نيز ایجاد تغييراتی در رژيم غذايي باشد. در صورتي که داراي زمينه‌هاي مستعدکننده ابتلا به سنگ کليه مانند سابقه خانوادگي ابتلا به سنگ باشيد یا اين‌که علي‌رغم مراقبت‌هاي فوق، مجدداً دچار سنگ کليه شويد يا سنگ شما به تدريج بزرگ‌تر شود، ممکن است پزشکتان استفاده از تدابير پيشگيري‌کننده دارويي را پيشنهاد کند. او ممکن است از شما بخواهد تا پس از دفع سنگ، ادرار 24 ساعته‌تان را جمع کنيد. با آزمايش ادرار مي‌توان به نوع و علت تشکيل سنگ پي برد و با دانستن اين موارد مي‌توان راه‌هاي پیشگيري از پيدايش مجدد سنگ را مشخص و به آن عمل کرد.

در صورتي که سنگ کليه شما با هر يک از موارد زير همراه باشد، درمان آن نيازمند اقدامات بيشتري خواهد بود:

ابتلاي مکرر به عفونت‌هاي ادراري

کاهش عملکرد کليه

تک‌کليه‌اي بودن

بيماري‌هاي نقص سيستم ايمني

پيوندي بودن کليه

اگر در اولين تجربه بيماري‌تان بيش از يک سنگ داشته‌ايد يا سابقه خانوادگي ابتلا به سنگ کليه داريد، در آن صورت استعداد بیشتری برای ابتلاي مجدد به سنگ خواهيد داشت و لازم است تدابيري براي ممانعت از تکرار اين مشکل بينديشيد. در چنین شرایطی، رعايت موارد ذيل کمک‌کننده خواهند بود:
مايعات بيشتري مصرف کنيد: روزانه حداقل 8 تا 10 ليوان آب بنوشيد و اگر در مناطق گرم و خشک زندگي مي‌کنيد و اگر هوای محيط کارتان گرم است، آب بيشتري بنوشيد. به تدريج بر مقدار مايعات مصرفي خود بيفزاييد و اگر در حال حاضر، روزي 8 تا 10 ليوان آب نمي‌نوشید، سعي کنيد روزانه حداقل يک ليوان به آب مصرفي‌تان بيفزاييد. افزودن تدريجي به مقدار آب مصرفي، به بدنتان اين امکان را خواهد داد تا خود را با مقادير اضافي مايع ورودي وفق بدهد.
مصرف فیبر و ویتامین C را افزایش دهید: فيبر در سبوس گندم و جو، حبوبات، نان تهيه شده از گندم کامل، کلم، هويج، ميوه‌ها و … يافت مي‌شود. افزايش زياد مصرف ويتامين C با اسيدي کردن ادرار موجب حل شدن سنگ‌هاي فسفات کلسيمي که از سنگ‌هاي شايع کليه است و نيز سنگ‌هاي فسفات آمونيم منيزيم مي‌شود که سنگ‌هاي اخير با عفونت‌هاي ادراري همراه هستند و در صورتي که از بين نروند، راهي جز جراحي براي از ميان بردن آن‌ها وجود نخواهد داشت.

مصرف گوشت را کم کنید.

مصرف کلسيم را افزايش دهيد: مصرف مقادير کافي کلسيم همراه با يک رژيم کم‌سديم و کم‌پروتئين ممکن است از خطر ايجاد دوباره سنگ بکاهد. برخي مطالعات نشان داده‌اند که برخلاف برخي تصورات رايج، مصرف مقادير بالاي کلسيم از خطر تشکيل دوباره سنگ مي‌کاهد. احتمالاً اين مسأله به دليل اتصال کلسيم به اگزالات در داخل لوله گوارشي و ممانعت از جذب اگزالات است که بدين ترتيب از ميزان ايجاد سنگ مي‌کاهد.از مصرف غذاهاي حاوي اگزالات فراوان مانند سبزيجات سبز تيره، ريواس، آجيل و شکلات بپرهيزيد.

کمتر نمک بخورید: در زمان طبخ يا خوردن غذا از افزودن نمک به آن خودداري کنيد. ترجیحاً نمکدان را هم از روی ميز غذایتان بردارید.


دکتر محمد جعفر کیانی - جراح ،متخصص كليه و مجاري ادراري و عقيمي مردان

فارغ التحصيل دانشگاه تهران 1373
پزشك عمومي دانشگاه تبريز 1363
معاونت بهداشتي درماني گرگان 1363-1365 طرح لايه نيروي انساني
رزيدنتي بيمارستان سينا 1369-1373
خارج از مركز گرگان، بندر تركمن، كرد كوي و بندر گز1374-1376
مسؤل بخش سنگ شكن كليه كلينيك دكتر موسوي گرگان 1374-1376
مسؤل بخش سنگ شكن كليه بيمارستان پارس اهواز 1376-1379
مسؤل بخش سنگ شكن كليه بيمارستان آتيه 1379-1381
مسؤل بخش سنگ شكن كليه كلينيك سعادت آباد 1381-1388