پاسخ به تمام سوالات شما درباره طب سوزنی

مجله ایده آل: می‌گویند داستان اولین درمان‌هایی كه با طب سوزنی انجا م شده به 5هزارسال قبل مربوط می‌شود؛ به زمانی كه چینی‌ها برای درمان زخم سربازان‌ از سوزن‌های بسیار ریز یا سنگ‌های صیقلی نازك و تیز در جنگ‌هایشان استفاده می‌كردند. گذشت این همه سال، از اعتبار این روش درمانی در جهان كم نكرده كه حتی باعث رشد و توسعه آن در اروپا و ایالات متحده هم شده است.

زمانی که دکتر امیر هومن کاظمی مدرک دکترای عمومی خود را گرفت با چند استاد و پزشك و همكار مشورت می‌كند به این نتیجه می‌رسد كه سراغ تخصص‌های معمول نرود و دنبال رشته‌ای جدید بگردد. وی با آشنایی هرچه بیشتر با رشته طب سوزنی و تاثیر درمانی داروهای گیاهی كنجكاو می‌شود که درباره‌اش بیشتر بداند. این كنجكاوی تا آنجا پیش می‌رود كه برای تحصیل این رشته، حتی به چین می​رود. وقتی طب سوزنی را باور می‌كند كه موقع كار عملی در بیمارستان، تاثیرش را از نزدیك می‌بیند. وقتی كه می‌بیند بیماری كه بعد از سكته مغزی جز با ویلچر یا عصا قادر به راه رفتن نبوده است بعد از یك دوره درمان با طب سوزنی می‌تواند با پای خودش و بدون نیاز به هر وسیله دیگری راه برود، به كارایی این طب بیشتر واقف می‌شود.


گفت‌وگوی ما با دكتر كاظمی درباره شیوه‌های كاربردی طب سوزنی برای درمان بیماری‌هایی است كه دغدغه بیشتر خانواده‌هاست. دغدغه‌هایی مثل زیبایی و پوست، چاقی و لاغری، درمان دردهای قاعدگی، كاهش درد زایمان و تمام دغدغه‌هایی كه برخی از آنها بیماری نیست ولی مشكل‌زاست. او معتقد است طب سوزنی تنها جنبه درمانی ندارد و می‌تواند در هر شرایطی به بهبود وضعیت آدم‌ها كمك كند. آنچه این مصاحبه را جالب می‌كند، نگاه واقع‌بینانه‌ای است كه دكتر كاظمی به این روش درمانی دارد و می‌گوید:«قرار نیست تاثیرات طب سوزنی را آنقدر بزرگ و باور نكردنی جلوه بدهیم كه بسیاری از آدم ها در مواجهه با این شیوه از درمان، انتظار معجزه داشته باشند و من از تجربه‌های خود و استادانم حرف می‌زنم. تجربه هایی كه گاهی صد درصد موثر و گاهی تا اندازه‌ای موثراست و گاهی حتی خیلی هم موثر نیست.»

سخت‌ترین مرحله برای شما تشخیص است یا درمان؟

نحوه درمان هر بیمار با بیمار دیگر الزاما شبیه نیست. ممكن است با دو بیماری یكسان، برخورد متفاوتی شود که به علائم بیماری در بدن بیمار مربوط می‌شود. تست‌های اولیه مثل نبض، زبان، اجابت مزاج و میزان خواب معلوم می‌كند بیمار در كدام گروه قرار می‌گیرد و چطور باید درمان شود. این خیلی مهم است. این كه مثلا در طب سوزنی نمی‌شود گفت كه برای درمان سردرد فقط این 4 نقطه وجود دارد و باید فقط با همین 4 نقطه بیمار را درمان كرد. بله برای درمان سردرد چهار نقطه مشخص وجود دارد اما موارد دیگری هم هست كه باید با توجه به شرایط هر بیمار تعریف شود. هر بیمار با بیمار دیگر فرق دارد و اینجاست كه تفاوت استاد و شاگرد یا به عبارتی كسی كه تجربه دارد و كسی كه بی‌تجربه است معلوم می‌شود. اینها دیگر فوت‌های كوزه‌گری است كه باید در طول سال‌ها به آن رسید و نمی‌شود در کتاب‌ها پیدا کرد. من سعی می‌كردم اینها را یاد بگیرم. بیماری‌های مختلف، دكترهای مختلف، كلینیك‌های مختلف و حتی بیمارهای مختلف مثلا خارجی یا چینی را امتحان كنم و ببینم كه آیا این روش درمان به همان نسبت كه روی یك چینی اثر دارد روی یك خارجی هم تاثیر دارد؟ برخی از تحقیقاتم هم مربوط به همین تفاوت‌ها می‌شود.

به چه نتیجه‌ای رسیدید؟

من به عنوان یك فرضیه برای خودم مطرح كردم كه ممكن است طب سوزنی روی چینی‌ها تاثیر بیشتری داشته باشد. به دلیل آب و هوا، ژنتیك، نوع تغذیه و فعالیت‌های خاصی كه دارند اما این فرضیه رد شد و اینطور نیست كه مثلا طب ایرانی فقط برای ما ایرانی‌ها خوب باشد. بلكه برای تمام مردم دنیا خوب است. در نتیجه طب سوزنی مرز جغرافیایی ندارد و نتیجه‌اش هم توسعه این طب در ایالات متحده، اروپا و تمام دنیاست. چون اگر نتیجه نمی‌داد این قدر پیشرفت نمی‌كرد و با اقبال جهانی روبه‌رو نمی‌شد.

چرا به ایران برگشتید؟

دلم می‌خواست با علمی كه به دست آورده بودم به بیماران ایرانی هم كمك كنم. چون طب سوزنی و طب گیاهی برای درمان بیماری‌های صعب‌العلاج خیلی می‌تواند موثر باشد. بیماری‌هایی مثل انواع فلج مغزی، ناتوانی‌های بعد از سكته، ام‌اس و خیلی بیماری‌هایی كه طب رایج نمی‌تواند آنها را درمان كند. دلیل دومم این بود كه طب سوزنی توانسته جهانی بشود. هر كجای جهان كه بروید كلینیك‌های طب چینی را می‌بینید. من هم آرزو دارم با استفاده از تجربه چینی‌ها به جهانی كردن طب ایرانی کمک كنم.

چرا طب سوزنی توانست از شرق به غرب برسد؟

طب سوزنی قدمت چند هزار ساله در چین و قدمت چند صد ساله در شرق آسیا داشته و قدمت چند 10 ساله در غرب دارد و در تمام دنیا هم گسترش پیدا كرده است. در نگاه اول ممكن است ترسناك به نظر برسد چون اسم سوزن را یدك می‌كشد. اما طب سوزنی برخلاف اسمش به هیچ وجه تهاجمی نیست.

سوزن‌هایی كه استفاده می‌شود بسیار ظریف و باریك و تقریبا بدون درد است همچنین بیمار با هر شرایطی كه مراجعه می‌كند بعد از درمان، احساس آرا مش خاصی را تجربه می‌كند. بنابراین بیماران ممكن است دفعه اول با ترس بیایند مثل خودم كه بار اول می‌ترسیدم اما بعد از دفعه اول وقتی می‌بینند درمان‌شان دردی نداشت و علاوه بر این، حس آرامش خوبی را تجربه كردند برای دفعات بعد هیچ مشكلی پیدا نمی‌كنند. از فواید دیگر این شیوه از درمان، این است كه اگر درست انجام شود، هیچ نوع عارضه‌ای نخواهد داشت. درست انجام شدن طب سوزنی یعنی سوزن‌هایی كه استفاده می‌شود یكبار مصرف باشد و آن كه طب سوزنی را انجام می‌دهد نقاط مربوط به هر بیماری را دقیق بشناسد و بلد باشد چطور باید این كار را انجام بدهد كه هم بدون درد باشد، هم موثر باشد و هم بدون عارضه.

طب سوزنی در چه مواردی كاربردی‌تر است؟

برای درمان بیماری‌های مغز و اعصاب مثل ام‌اس‌، پاركینسون، فلج‌ها، سردردهای میگرنی و مزمن، بیماری‌های سیستم روان مثل افسردگی، بی‌خوابی، اعتیاد، ترك سیگار و اختلالات جنسی و تمام بیماری‌های عضلانی- اسكلتی مثل التهاب مفاصل، آرتروزها، آرتریدها، دردهای ستون فقراتی، مهره‌های گردن و... طب سوزنی می‌تواند درمان‌كننده خیلی موثری باشد. به جز اینها، به افراد سالمندی هم كه مشكل خاصی ندارند اما به دلیل كهولت سن، خسته می‌شوند و ضعف دارند یا در معرض بیماری‌اند، كمك می‌كند تا سیستم بدنی‌شان را قوی كنند و با این كار از یكسری امراض پیشگیری می‌كند.

پس باید به كمك آدم‌هایی كه خیال می‌كنند سالم هستند هم بیاید!

در كنار اینها چیزی كه مهم است این است كه كسی كه مراجعه می‌كند برای طب سوزنی صرفا نباید بیمار باشد. می‌تواند از این روش برای تنظیم سیستم یا ارگان بدنش استفاده كند. چون هیچ كس نیست كه صد درصد سالم باشد و خیلی وقت‌ها اختلالاتی در بدن وجود دارد كه از آن بی‌خبریم. مثل گزگز كف دست و پا، نفخ شكم یا دردهای قاعدگی، حتی چاقی و لاغری، و مشكلات پوستی كه اینها گاهی بیماری به حساب نمی‌آید اما به اندازه یك بیماری فرد را اذیت می‌كند. طب سوزنی روشی است كه به این دسته از افراد هم كمك می‌كند بدن‌شان را تنظیم كنند و هم می‌تواند به درمان طیف‌ وسیعی از دردها و بیماری​هامختلف با روشی درست كمك كند.

چطور این روش به درمان چاقی كمك می‌كند؟

طب سوزنی یكی از روش‌های محبوب درمان چاقی در دنیاست. به دلایل مختلف. از همه مهم‌تر اینكه بی‌عارضه است. درست است كه به سرعت داروهای لاغری روی فرد اثر نمی‌گذارد اما همان‌طور كه می‌دانید تمام داروهای لاغری عارضه دارند. یعنی هیچ دارویی نیست كه برای لاغری استفاده بشود و عوارض جانبی روی كلیه و كبد و سیستم‌های مختلف بدن، تاثیرزود گذر یا دیرگذر نگذارند. اما طب سوزنی هیچ عارضه‌ای ندارد. درست است كه درمان با این روش در مراحل كندتری اتفاق می‌افتد اما تاثیر ماندگارتری خواهد داشت.



طول درمان مشخصی دارد؟ مثلا به یك آدمی كه می‌خواهد ۱۰كیلو‌ وزن كم كند می‌شود قول داد كه ۶ ماهه به این وزن می‌رسد؟

همان‌طور كه گفتم هر بیمار منحصر به فرد است و شرایط هر بیمار با بیمار دیگر فرق می‌كند، كلا پزشكی همین است. شما وقتی یك دارو را به دو بیمار با بیماری یكسان می‌دهید یك جور عمل نمی‌كند. ممكن است دو خواهر دوقلو یكی با خوردن ایبوپروفن كمردردش بهتر شود و دیگری ۱۰ایبوپروفن هم بخورد اثر نكند. در طب‌های سنتی این قضیه شدیدتر است چون آنها كل گرا هستند. یعنی به بدن انسان به عنوان مجموعه‌ای از علت‌ها نگاه می‌كنند. علت چاقی خیلی زیاد است مثلا به خواب آدم‌ها بستگی دارد به رژیم غذایی فرد، به ژن فرد به نوع غذایش و حتی به اینكه شامش را چه ساعتی می‌خورد، بستگی دارد. ما به بیمار توصیه اكید می‌كنیم شامش را زودتر و مختصرتر بخورد. هیچ وقت از او توقع رژیم سفت و سخت نداریم. خب، طبیعی است كه هرقدر بیشتر مراعات كند، زودتر به نتیجه می‌رسد ولی ما توصیه‌ای برای رژیم‌های سخت نداریم. وقتی اشتهایش كم شد دیگر عذاب نمی‌كشد. وقتی اشتهایش كم شد دیگر دلش نمی‌خواهد زیاد بخورد و بعد كه متابولیسم و گردش خون طبیعی شد در كنار آرامشی كه به بیمار می‌دهد، حتی اگر رژیم هم نگیرد لاغر می‌شود. می‌خواهم بگویم حتی اگر رژیم هم نگیرد باز طب سوزنی تاثیر دارد. انتظار دیگری كه از بیماری كه می‌خواهد لاغر شود داریم این است كه شب زودتر بخوابد چون خواب تا دیروقت، سیستم متابولیسم بدن را به هم می‌ریزد.



روز اول به کسی که می‌خواهد برای درمان چاقی از طب سوزنی استفاده کند چه ‌می‌گویید؟

كسی كه می‌خواهد طب سوزنی را به عنوان درمان قبول كند باید صبر و حوصله داشته باشد. یعنی قرار نیست با چند بار سوزن زدن، سریع نتیجه بگیرد و مشكلش حل شود. كسی نباید انتظار معجزه از طب سوزنی داشته باشد. باید صبور باشد. وقت بگذارد. هفته‌ای 2 تا 3جلسه برای این كار وقت بگذارد. هر جلسه بین 20 تا 30 دقیقه وقت می‌گیرد. باید درمان كُُند و طولانی را انتخاب كند چون افتادگی و چروك پوست زمانی پیش می‌آید که یک نفر یكدفعه می‌خواهد 20 یا حتی 30 كیلو لاغر شود. به دلیل همین پوست یك دفعه جمع می‌شود. وقتی جریان درمان كم‌كم صورت بگیرد آن وقت آن چین و چروك و افتادگی یا ایجاد نمی‌شود یا كمتر ایجاد می‌شود. كلا درمان لاغری باید یك سیر تدریجی و منطقی داشته باشد. مردم باید بدانند لاغری سریع خطر ناك است . هیچ كس نباید بخواهد یك هفته‌ای چند كیلو لاغر شود. این كار خطر ناك است.

می‌شود یك نفر با این شیوه همزمان 2 یا 3 بیماری را با هم درمان كند؟ مثلا لاغری موضعی بخواهد، سیگار را هم بخواهد ترك كند و برای بهتر شدن پوستش هم به طب سوزنی فكر كند؟

بله به شرطی كه این دردها خیلی به هم بی‌ربط نباشند. خیلی خوب نیست زمان طب سوزنی از 30 یا 40 دقیقه بیشتر باشد ممكن است طب سوزنی به دلیل تحلیل انرژی فرد حتی مضر هم باشد. چون سوزن ها كانال انرژی را باز می‌كنند. به دلیل همین بعد از 20 دقیقه احساس طراوت و تازگی می‌كند اما بعد از یك درمان یك ساعته ، انرژی‌اش تحلیل می‌رود و احساس بی‌رمقی و بی‌حالی می‌كند. ترجیح بر این است كه این درمان‌ها، جدا جدا انجام شود.

اگر درمان یكی كامل شود و بعد سراغ دیگری برود تاثیر بیشتری خواهد داشت. گذشته از اینها گاهی جهت درمان‌ها یكی نیست. یعنی اگر این مشكلات با هم تناقض نداشته باشد تا حدودی می‌شود درمان‌ها را با هم انجام داد ولی فرض كنید یك نفر گردن درد دارد، مهره‌های كمرش هم مشكل دارد و زانویش هم درد می‌كند، برای هر درمان باید در جهت مخصوصی بخوابد و این امكان‌پذیر نیست.

این كانال‌های انرژی چه هستند؟

اگر بخواهیم از دریچه علم پزشکی به طب سوزنی نگاه کنیم باید به این درمان، از یك طرف به شكل سلول، ماده و تركیب شیمیایی نگاه كرد كه موجب آزاد شدن اندورفین یا مواد شیمیایی از پایانه‌های عصبی می شود. این طور اگر نگاه كنید طب سوزنی، هم خاصیت درمانی دارد و هم خاصیت آرام‌بخشی. ولی ما اینطور به این شیوه درمانی تعریفش کنید. فلسفه طب سوزنی مسیرهایی است كه به آن مریدین می گویند یا كانال‌هایی كه مسیرهای انرژی حیاتی است كه به آن چی(Qi) گفته می‌شود و ارگان‌های مختلف با هم ارتباط دارند و در نقاطی به اسم نقاط طب سوزنی، این مسیرها یا كانال‌ها سطحی می شوند. مثلا كانالی كه با معده و روده و مری در ارتباط است در یك نقاطی سطحی می‌شود. طب سوزنی تحریك این نقاط است كه می‌تواند با سوزن باشد، می‌تواند با فشار باشد یا می‌تواند با لیزر یا گرما یا نور یا مغناطیس یا الكتریسیته باشد. امروزه طب سوزنی خیلی پیشرفته شده، الكترواكو پانكچر داریم، لیزر اكو پانكچرداریم حتی طب سوزنی گوش، طب سوزنی شکم و طب سوزنی اسكالپ یا كاسه سر داریم كه همه مكاتب مختلف طب سوزنی هستند كه توسط پزشك‌های غربی پایه‌گذاری شده‌اند. یعنی آمیزه‌ای از علم شرق و غرب مثلا اسكالپ اكو پانكچر همان طب سوزنی كف سر است روش خوبی برای درمان بیماری‌های سیستم مغز و اعصاب به شمار می‌رود.

برای درمان بیماری‌های پوست چقدر موثر است؟

در درمان بیماری‌های پوستی، مثل اگزما، جوش و آكنه طب سوزنی می‌تواند در بعضی‌ها بیشتر و در بعضی‌ها كمتر نتیجه​بخش باشد اما به هر صورت در بهتر شدن بیماری‌های پوستی موثر است، البته با مكانیسم‌های خودش. همچنین بحث زیبایی هم هست. یعنی فرد ممکن است بیماری پوستی خاصی ندشته باشد اما برای بهتر شدن، با طراوت شدن و زیباتر شدن پوستش می‌خواهد با طب سوزنی درمان شود. كاری كه می‌شود انجام داد تلفیق طب سوزنی با ماسك‌های گیاهی است. استفاده از همین ماسك‌ها هم به تنهایی موثر است و می‌شود هفته‌ای یك‌بار یا ماهی یك‌بار بسته به شرایط پوست بیمار همراه باطب سوزنی یا بدون آن استفاده شود. چون در این ماسك‌ها از تركیبات گیاهی مثل چای سبز و جینگ سینگ، زنجبیل و گیاهان متنوعی به کار رفته كه با توجه به شرایط پوست بیمار باید ساخته و استفاده شود. چون خود طب سوزنی موجب افزایش گردش خون می‌شود وقتی جریان خون زیاد شد به تحریك كلاژن‌سازی و تغذیه پوست كمك می‌كند این روش همراه با ماسك های گیاهی كمك می‌كند تا تغذیه و آبرسانی و كلاژن‌سازی درست انجام شود. با این تدابیر، پوست به سمت سالم‌تر شدن پیش می‌رود. اینجا فقط بحث زیبایی نیست بحث سلامت پوست هم هست. ممكن است روش‌هایی باشد كه خیلی سریع پوست را زیبا كند اما به سلامت پوست لطمه بزند.



مثل اینكه روی ریختگی دیوار، كاغذ دیواری بچسبانند؟

دقیقا! در طب سنتی سلامت مقدم بر زیبایی است و همین عامل، باعث می‌شود به پوست کمک کند تا دیرتر پیر شود. در عین حال، به صورت خاص، برا ی درمان چروك‌ها می‌شود روش‌هایی انجام داد. مثلا طب سوزنی می‌تواند برای محو شدن خطوط كنار چروك موثر واقع شود. اگر درست نگاه كنید می‌بینید كه آسیای شرقی‌ها به خصوص چینی‌ها، كره‌ای‌ها و ژاپنی‌ها، پوست‌های سالم تری دارندكه قسمتی به ژنتیك و مقدار زیادی به تغذیه برمی‌گردد و همچنین مراقبت‌هایی كه انجام می‌دهند. در چین این بحث «فاشیال ترتمنت» یا درمان پوست، محبوب و رایج است و درصد بالایی از مردم آسیای شرقی به كلینیك‌هایی مراجعه می‌كنند كه در آن صرفا درمان‌هایی برای پوست انجام می‌شود. وقتی درمان انجام شد این پوست بدون هیچ آرایشی بشاش، شفاف، خوشرنگ و زیباست. ممكن است یك چینی بینی زیبایی نداشته باشد اما پوست خوبی دارد.

تصور عام این است كه چون مردم آسیای شرقی پوست خوبی دارند به دلیل ژنتیك یا آب و هوا یا تغذیه خاصی كه در آن منطقه دارند، دنبال درمان نمی‌روند. این نگاه چقدر درست است؟

در همان جا هم كسی كه تغذیه خوبی نداشته، یا دنبال روش‌های درمانی نرفته یا زندگی خاصی داشته، پوستش خراب و پر از چروك و لك شده است. اما چینی‌ها به پوست و تناسب اندام خیلی اهمیت می‌دهند. كلا خیلی به پوست و لاغری اهمیت می‌دهند.

این طب چطور به كم شدن دردهای قاعدگی كمك می‌كند؟

كلا طب سوزنی را می​توان علم درمان درد به دنیا معرفی كرد. با توجه به همان روش شیمیایی كه توضیح دادم. در تمام كلینیك‌ها از این روش برای كاهش درد استفاده می‌كنند. اما طب سوزنی بیشتر به دلیل تنظیم سیستم بدن و تاثیر آرامبخشی كه دارد باعث كاهش دردهای ماهانه می‌شود. البته درمان قطعی و خوبی برای آن وجود ندارد خیلی ها با دارو درد را كاهش می‌دهند و خیلی‌های دیگر حتی دوست ندارند دارو بخورند كه این روش خیلی به آنها كمك می‌كند. نه فقط كاهش درد به صورت مقطعی كه ممكن است حتی درد ریشه‌كن شود. علت دیگر منظم كردن قاعدگی است كه به دلایل روحی روانی یا اختلالاتی كه در بدن وجود دارد یا نوع تغذیه ای که فرد داردخیلی شایع است. در چنین شرایطی طب سوزنی با برطرف كردن علت می‌تواند نظم را به سیستم بدن برگرداند. تحقیقات زیادی هم دارد انجام می شود برای استفاده از این روش در درمان نازایی انجام می​شودكه هم در خانم‌ها و هم در آقایان می‌تواند موثر واقع شود. حتی مشكلات بعد از یائسگی مثل اضطراب، تعریق، مشكلات خواب و... با این روش درمان می‌شود و ثابت شده است.


من معتقد به رژیم آهسته و پیوسته هستم. قرار نیست یك نفر، یك دفعه بیست كیلو از وزنش را كم كند. چون كم كردن ناگهانی وزن می‌تواند مشكلات عمده دیگری مثل مشكلات هورمونی، متابولیكی و حتی برای خانم‌ها مشكلات قاعدگی ایجاد كند. این بیست كیلو باید به تدریج كم شود تا از بروز چنین مشكلاتی جلوگیری شود. دیگر این كه می‌تواند تاثیر پایداری را برای بیمار ایجاد كند. چون در فلسفه چینی، چاقی معلول یك علت است كه آن هم فقط به دلیل خوردن نیست. خیلی وقت‌ها به دلیل عدم تعادل سیستم گوارش است یا اینكه فرد دچار مشكلات هورمونی است. در واقع طب سوزنی می‌آید علت را هم علاوه بر معلولی به نام چاقی درمان می‌كند. در نتیجه كسی كه برای درمان چاقی از طب سوزنی استفاده می‌كند دارد بیماری‌های مربوط به سیستم گوارشش را هم درمان می‌كند. مثل نفخ و ترش كردن یا ناراحتی‌های روانی كه موجب افزایش هورمون‌های گرسنگی می‌شود در عین حال كه با این روش، می‌شود اشتها را كم كرد.


در واقع می‌شود گفت طب سوزنی به نوعی علم هماهنگ كردن بدن انسان است.

همین است. منتها یك جاهایی مثل اینجا اثرش زیاد است اما مثلا در درمان دیابت چندان تاثیری ندارد چون دیگر با این روش نمی‌شود انسولین به بدن بیمار اضافه كرد. اما می‌تواند به درمان عوارض فشار خون، بیماری قلبی یا دیابت كمك كند اما این نوع از بیماری‌ها را درمان نمی‌كند.

شنیده​ایم این روش به زایمان راحت هم کمک می​کند؟

روزگاری استفاده از طب سوزنی برای زایمان آسان، در چین خیلی باب بوده است اما متاسفانه چون آنجا هم آمار سزارین بالا رفته و چون تك فرزند هم هستند و نمی‌خواهند ریسك كنند كمی از این روش دور شده‌اند. اما برای زایمان روش شایعی است چون هم درد را كم می‌كند و هم با انقباض رحم طول مدت زایمان را كم می كند. یعنی باید روند زایمان با روشی كه هست و با حضور تمام تیم پزشكی لازم انجام شود اما كنارشان، یك متخصص طب سوزنی هم باشد.

چرا هنوز این روش درمانی مهجور است و خیلی شناخته شده نیست؟

اصلا مهجور نیست. در این چند سال پیشرفت خوبی داشته اما آگاهی عمومی و پزشكان ما نسبت به این رشته كم است. باید با این روش آشنا شوند و بدانند در چه مواردی باید استفاده شود و در چه دوره‌هایی نباید. البته اطلاع رسانی صحیح هم ضرورت دارد كه مردم بدانند در كجا و در چه شرایطی باید از این روش استفاده كنند. مهم است كه پیشرفتش در کشور علمی و آكادمیك شود. آن وقت حتما به درمان كمك می‌كند. اما اگر از دایره علم خارج شود و وارد فضای تجاری شود، نتیجه بخش نخواهد بود. اگر مردم انتظار معجزه از طب سوزنی نداشته باشند، اما ببینید چقدر در درمان بیماری‌ها موثر است، بیشتر به این رشته ایمان می‌آورند.