شکلات سازی در ایران چقدر سرمایه می خواهد؟

ماهنامه آینده روشن - الهام دانیالی: دانه های کاکائو باید تمیز و شسته شوند، به نحوی یکنواخت بو داده شوند، پوسته شان از دانه جدا شود، پس از آسیاب شدن پودر کاکائو از کره اش جدا شود، بعد مواد اولیه، شامل همان پودر، کره کاکائو، شکر، شیر خشک، مواد معطر و چند ماده دیگر، خوب مخلوط شوند و به اضافه اینها، فرآیندهای تکمیلی درست کردن شکلات تا مراحل قالب گیری و بسته بندی و غیره ادامه پیدا کند که در نهایت یک نفر بتواند از خوردن یک دانه شکلات لذت ببرد.

قطعا طی شدن این فرآیند طولانی و پیچیده و دشوار برای تولید شکلات های متنوع کاری است که بدون وجود دستگاه های تخصصی و پیشرفته امکان پذیر نیست. در واقع استفاده از ماشین آلات به روز و ایجاد خطوط تولید طبق آخرین فناوری اتفاقی است که تولید و طراحی شکلات را که شاید روزگاری در حد یک فعالیت هنری یا تفریح خانگی بود به صنعتی بزرگ تبدیل کرده است که با تقاضای زیادی که برای محصولاتش وجود دارد می تواند گردش سرمایه درخور توجهی به وجود آورد؛ به همین دلیل با نگاهی به ویژگی های منحصر به فرد صنعت تولید شکلات تلاش کردیم میزان سرمایه مورد نیاز برای سرمایه گذاری در صنعت شکلات سازی را برآورد کنیم؛ همچنین نحوه ایجاد خط تولید شکلات را از یک کارگاه تولیدی کوچک گرفته تا خط تولید کارخانه های بزرگ بررسی کردیم.

موفقیت و شکست در صنعت تولید شکلات

باباجانی در زمینه واگذاری و فروش خط تولید، ماشین آلات و دستگاه به کارخانه های تولید مواد غذایی فعال است. گرچه هیچ وقت تولیدکننده شکلات نبوده است و تجربه آن را ندارد. جزییات مهمی درباره میزان سرمایه، تجهیزات، ماشین آلات و کیفیت خط تولید شکلات می داند.

او درباره این که میزان تمایل سرمایه گذاران و تولید کنندگان برای فعالیت در حوزه تولید انواع شیرینی و شکلات چقدر است، می گوید: «تولید محصولات مواد غذایی و مخصوصا شکلات همیشه تقاضا داشته است و دارد؛ به همین دلیل، خیلی وقت ها حتی کسانی هم که تجربه فعالیت در این زمینه نداشته اند تصمیم می گیرند در این زمینه سرمایه گذاری کنند. اینها بسته به این که محصولات شان چه کیفیتی دارد، بسته بندی های شان چقدر جذاب است و به طور کلی چه خلاقیت و نوآوری در تولید محصول دارند، می توانند در رقابت بازار موفق شوند یا برعکس، ممکن است حتی بدون بازگشت سرمایه اولیه، شکست بخورند.»

بعضی وقت ها تولیدکنندگان تصمیم می گیرند زمینه تولید خود را عوض کنند یا کل تجهیزات خود را واگذار کنند. باباجانی در این باره توضیح می دهد که: «این تولیدکنندگان کسانی هستند که اول با نگاهی بلندپروازانه به این فعالیت تولیدی وارد می شوند اما در ادامه متوجه می شوند توان رسیدن به هدفی را که ابتدا در نظر داشته اند ندارند یا ممکن است به این نتیجه برسند به تولید شکلات علاقه ای ندارند و ترجیح می دهند در زمینه تولید محصول دیگری فعالیت کنند. حال این محصول ممکن است از زیرمجموعه های همین صنایع غذایی باشد یا کلا در شاخه و گروه دیگری قرار داشته باشد.»

او می گوید به همان میزان که عده ای تصمیم می گیرند به هر دلیل از فعالیت در این حوزه تولیدی انصراف دهند، افراد دیگری هستند که تصمیم می گیرند در این زمینه سرمایه گذاری کنند و کارخانه تولید شکلات تاسیس کنند؛ بنابراین افرادی که تازه به این حیطه وارد می شوند می توانند تجهیزاتی را که گروه اول واگذار می کنند و معمولا کامل است، خریداری کنند یا دستگاه ها و تجهیزات نو بخرند.

رقابت ماشین آلات ایرانی و خارجی

کف و سقف میزان سرمایه ای که برای تجهیز و راه اندازی یک خط تولید شکلات لازم است، موضوع دیگری است که باباجانی به خوبی از آن خبر دارد. او می گوید: «اگر قرار باشد مرکز تولید در حد یک کارگاه باشد، با سرمایه ۲۰۰ یا ۳۰۰ میلیون تومانی و شاید کمتر هم کار راه بیفتد، اما تجهیز همین خط تولید در کارخانه کمی بیشتر هزینه می برد. در ادامه این نکته را هم اضافه می کند که بعضی ها کارگاه تولید را اجاره می کنند که برای یک چنین فضایی، با همان ۲۰۰ میلیون تومان به راحتی می شود خط تولید کامل شکلات راه انداخت.»

به گفته باباجانی، میزان سرمایه مورد نیاز برای خرید ماشین آلات و تجهیزات تولید شکلات به این بستگی دارد که فرآیند تولید قرار است در یک کارگاه تولید انجام شود یا در یک کارخانه بزرگ.

درباره تجهیز خط تولید یک کارخانه بزرگ باباجانی این طور توضیح می دهد که: «تمامی این ماجرا درباره تجهیز یک خط تولید در سطح یک کارخانه مجهز و بزرگ فرق می کند و قطعا هزینه ها بیشتر است. اگر کسی بتواند یک خط تولید کامل را زیر قیمت پیدا کند برای خرید آن باید حداقل ۷۰۰ میلیون تومان سرمایه داشته باشد؛ به همین ترتیب، ایجاد یک خط تولید شکلات درت کارخانه ای بزرگ و با تجهیزات و ماشین آلات نو اگر ایرانی باشد، بیشتر از یک میلیارد و اگر خارجی باشد حتما تا دو میلیارد تومان هزینه بر می دارد؛ البته اگر بیشتر از اینها تمام نشود.»

هلند و ایتالیا و آلمان کشورهایی هستند که بهترین ماشین آلات خارجی شکلات سازی را تولید می کنند. این را باباجانی می گوید و بعد اضافه می کند: «غیر از این سه کشور، به طور کلی ماشین آلات و تجهیزات اروپایی در این صنعت طرفدارهای زیادی دارد.»

او می گوید: «البته من روی این موضوع تاکید دارم که در سال های اخیر در کشور، به خصوص در تبریز، ماشین آلات با کیفیتی برای شکلات سازی ساخته شده است که با وجود قیمت پایین تر، در مقایسه با دستگاه مشابه غیر ایرانی، از نظر کارایی با نمونه های خارجی به خوبی رقابت می کنند.»

باباجانی معتقد است فناوری و دانش ساخت ماشین آلات تولید مواد غذایی و به خصوص شکلات در ایران تقریبا با فناوری روز دنیا هماهنگ است.

به گفته این فروشنده تجهیزات کارخانه ای، ضرورتی ندارد تمامی ماشین آلاتی که برای تجهیز یک خط تولید شکلات استفاده می شود خارجی یا ایرانی باشد، بلکه تولیدکنندگان می توانند در بعضی از بخش ها از ماشین آلات با برند ایرانی استفاده و اگر در قسمت هایی فکر می کنند حساسیت بیشتر است از نمونه های خارجی استفاده کنند.

او به این موضوع هم اشاره می کند که با وجود بالا بودن کیفیت و فناوری ماشین آلات ساخت داخل، نمی توان انکار کرد بعضی از شرکت های اروپایی دستگاه هایی با کیفیت و کارآیی و عمر بیشتر تولید می کنند که با وجود بالا بودن قیمت، استفاده از آنها می تواند در طولانی مدت به نفع تولید کننده باشد.

تولید حداقل ۲ تن شکلات در روز

«همه می توانند شکلات بخورند، اما تولید شکلاتی که قابل خوردن باشد کار هر کسی نیست.» این جمله را تولیدکننده یکی از برندهای نه چندان معروف شکلات می گوید. باباجانی، مقدم را به عنوان تولیدکننده ای معرفی می کند که تمامی تجهیزات کارخانه تولید شکلات و بیسکویت و کلوچه خود را بعد از مدتی برای فروش و واگذاری گذاشته است.

مقدم از آن کارخانه دارهایی است که سرشان حسابی شلوغ است. او که حدود سه سال قبل یکی از خطوط تولید کامل تولید شکلات کارخانه اش را زیر قیمت و حدود ۷۰۰ میلیون تومان به فروش گذاشته، از مدیران شرکت تولیدی «ایوان» است. او توضیح می دهد: «برای ایجاد یک کارگاه کوچک که شروع کار در آن ارزش داشته باشد حداقل ۴۰۰ تا ۵۰۰ میلیون تومان سرمایه نیاز است.»

به گفته مقدم یک تولیدکننده شکلات با این میزان سرمایه گذاری می تواند روزانه حدود ۲ تن شکلات مایع (شکلات صبحانه) یا حدود ۵۰۰ کیلوگرم شکلات قالبی تولید کند.

در مورد کیفیت ماشین آلات لازم برای تجهیز خط تولید شکلات، مقدم می گوید: «همه فکر می کنند برای تجهیز یک خط تولید خوب باید ماشین آلات خارجی را یا بخرند یا وارد کنند، در حالی که به نظر من، در حال حاضر در ایران ماشین آلات بسیار با کیفیت و به روزی برای تجهیز خط تولید انواع شکلات، آبنبات، تافی، بیسکویت، کلوچه و غیره ساخته می شود.»

بیشتر کارخانه های تولید شکلات کشور در آذربایجان شرقی و تبریز قرار دارند. با این حال مقدم توضیح می دهد: «تعداد کارخانه های شکلات سازی کشور بعد از تبریز در تهران و اصفهان چشمگیر است. در حالی که در استان ها و شهرهای شمالی کشور و به طور کلی در مناطقی که رطوبت بالاست یا هوا خیلی گرم است، معمولا کارخانه شیرینی و شکلات سازی احداث نمی شود.»