قدم بعدی در روابط میان ایران و روسیه
موضوع همکاری های استراتژیک و عملیاتی روسیه با ایران اکنون مدتی است که مساله ای جدی در میان تحلیلگران و پژوهشکده های داخلی و خارجی است و حساسیت های موجود در روابط دو کشور که گاهی نیز با فراز و نشیب هایی بعضا جدی همراه بوده است، همواره این سوال را پیش روی قرار داده است که آینده روابط میان ایران و روسیه به کدام سمت و جهت است و تا کجا به پیش خواهد رفت؟
این موضوع از آن روی اهمیت پیدا کرده است که سوابق روابط میان دو کشور تشکیک هایی را در مورد میزان انسجام و قوت همکاری های ایران و روسیه در موضوعات مختلف به وجود آورده است. بسیاری از پژوهشگران و تحلیلگران داخلی و همچنین بخش اعظمی از افکار عمومی به لحاظ تاریخی خاطرات چندان خوشی از این روابط نداشته و در نتیجه شرایط و همکاری های فعلی میان روسیه و ایران را نیز در همان بستر تاریخی مورد ارزیابی قرار میدهند.
موضوع سوریه و جنگ داخلی این کشور نیز بر این نگرانی های افزوده است. همکاری های ایران و روسیه در مساله سوریه هرچند تا به امروز بسیار قوی و صریح بوده است، اما همچنان تردید جدی را در ذهن و فکر بسیاری نگاه داشته است که انتظار «خنجر زدن روسیه در پشت ایران» در سوریه چندان بعید نیست.
شعیب بهمن تحلیلگر روابط روسیه و ایران اما بر این باور است که مسیر همکاری های ایران و روسیهبه ویژه در موضوع تسلیحاتی- دفاعی بعد از تحویل سامانه دفاعی اس ۳۰۰ بسیار هموار و آینده این روابط روشن است. به عقیده وی این دو کشور همچنان مسیر همکاری های تاکتیکی - نظامی را ادامه خواهند داد و در سایر زمینه ها نیز مسیر توسعه همکاری ها میان دو کشور هموار است.
وی بر این باور است که ایران و روسیه منافع امنیتی و استراتژیک مشترکی در منطقه خاورمیانه دارند و در نتیجه این امر تحویل سامانه اس ۳۰۰ منجر به آن شده است که زمینه ای بسیار مناسب برای توسعه همکاری های تاکتیکی و نظامی میان این دو فراهم شود. وی بیان کرده: طی شش ماه گذشته مذاکارت جدی و مهمی میان دو کشور در رابطه با خرید سایر تسلیحات روسی از سوی ایران همچون جنگنده چند منظوره سوخو ۳۰ و تانک های مدرن T-۹۰ در جریان بوده است. در این میان رفت و آمد زیادی بین هیات های مذاکره کننده ایران و شرکت های روسی مربوط ه در جریان بوده.
از سوی دیگر مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه چندی پیش بیان کرده بود که تحویل سامانه اس ۳۰۰ نشان دهنده میزان و سطح اعتماد میان دو کشور است. به گفته وی از زمان تحویل این سامانه قدم های مهم دیگری برای تقویت روابط دوجانبه میان ایران و روسیه در زمینه دفاعی برداشته شده است.
در همین رابطه حسین ملائک معاون سیاست خارجی مرکز تحقیقات استراتژیک، طی یادداشتی در وب سایت اینترنشنال و تحت عنوان ؟«اندر ضرورت همکاری های استراتژیک میان ایران و روسیه» به این مساله پرداخته است. بر اساس دیدگاه حسین ملائک آنچه در حال حاضر روابط میان ایران و روسیه را جدی و پر اهمیت میسازد، مجموعه تحولات و تغییرات ساختاری در منطقه خاورمیانه بوده که ناچار ایران و روسیه را علیرغم تفاوت در اهداف و نیات به سمت یک ائتلاف جدی تر سوق داده.
وی با اشاره به سوابق تاریخی متعدد روابط دو کشور از جمله دوران جنگ هشت ساله و همچنین فراز و نشیب های روابط میان روسیه و ایران در دوران قاجار، و از سوی دیگر روابط روسیه و چین با ایران در جریان مذاکرات هسته ای و روابط فعلی ایران با روسیه در صحنه جنگ سوریه، سوال خود را بر این اساس مطرح میکند که «آیا باید در شرایط فعلی بی‌اعتمادی به روسیه را برجسته کرد؟ حاصل آن چیست؟»
وی در اولین پاسخ خود به این سوال میگوید: «همکاری نظامی ایران و روسیه اولین تجربه همکاری نظامی - امنیتی ایران با یک کشور دیگر بعد از انقلاب است. این همکاری می‌تواند بسیاری از کاستی های سیاست خارجی ایران را برطرف کرده و در دستۀ منافع حیاتی و یا استراتژیک ایران قرار بگیرد. آیا در ماهیت نتایج مثبت این همکاری در میان مدت شبهه‌ای وجود دارد؟ بعید می‌دانم سیاست‌گذاری در این مورد نظر منفی داشته باشد. البته زیاده خواهی جزئی از ذات ایرانی است و همه اقشار از نظامی و سیاسی گرفته تا روشنفکران و دانشگاهیان از همه چک سفید می‌خواهد: از روسیه سوخو مجانی، از عربستان تسلیم، از چین پول مفت، از آمریکا حمایت از انقلاب اسلامی و موارد دیگری از این دست.»
حسین ملائک در بخش دیگری از یادداشت خود، با برجسته ساازی ماهیت روابط خارجی ایران بعد از انقلاب اسلامی بیان کرده است: «فکر می کنم کسی وجود ندارد که در این موضوع شک داشته باشد که بازیگران نظام بین‌الملل در همکاری با ایران در کمتر موضوعی حتی مبارزه با «تروریسم» احساس آرامش داشته باشد. بعید است کسی دست اندر کار سیاست خارجی ایران باشد و درک نکند که با این وضعیت، روسیه و سپس چین، جزء مهمترین منابع سیاست خارجی ایران هستند و باید تلاش کرد که رابطه ایران با روسیه و چین هرچه بیشتر عمیق، مردمی و گسترده شود. رابطه هیچ کشوری با ما به تعبیر وزیر محترم دفاع تابع «معرفت» نیست. مگر خود ما غیر از این عمل کرده‌ایم؟ نمی‌دانم چرا در جریان لیبی از معمر قذافی به پاسِ بخشی از کمک‌های بی‌بدلیش به ایران در جنگ با عراق حمایت نکردیم؟ متوجه نمی‌شوم چرا وقتی آمریکا به افغانستان حمله کرد علیرغم منع شرعی در کمک به کفار علیه مسلمانان با آمریکا همسو بودیم ؟»
وی در نهایت با برشمردن برخی از نشانه های عمیق کژ رفتاری و بد عهدی، نه تنها از سمت روسها بلکه از سوی سایر بازیگران روابط بین الملل در قبال ایران، به ویژه در جریان جنگ هشت ساله تحمیلی بیان میکند: اما از آن زمان به بعد به دلیل ماهیت متغیر نظام بین الملل، روسها و چینی‌ها به ما نزدیک‌تر شدند، در حالی که اروپایی‌ها و کلا غربی‌ها بر مواضع قبلی خود باقی ماندند. البته ماهیتِ کاسبکارانۀ هیچ‌کدام، نه شرق و نه غرب، عوض نشد و صرفاً بر مبنای روابط تجاری در زمینه‌های مختلفی با ایران همکاری کردند؛ هرچند واقعیت‌ها میگوید روسها و چینی‌ها امکانات بیشتری در اختیار ما قرار داند. حاصل اینکه شخصیت های مطرح کشور و افراد مرجع این مملکت اگر مسئولانه بیاندیشند نبایستی با به کارگیری ادبیات رومانتیک در موضوعات سیاسی آشفتگی روانی و عمومی ایجاد کنند.
ارسال نظر