عبدی: «آتش به اختیار» در فرهنگ، یک قاعده است

روزنامه ایران: مقام معظم رهبری در دیدار جمعی از دانشجویان در تاریخ ۱۷ خرداد ماه از اصطلاح «آتش به اختیار» استفاده‌ کردند که تحلیل‌‌‌ و تفسیرهای بسیاری را به دنبال داشت. در این راستا، روز گذشته، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی میزبان نشستی شد با عنوان «آتش به اختیار؛ مخاطبان و راهبردها»، با سخنرانی مهدی جمشیدی و عباس عبدی که در محل این پژوهشگاه ارائه شد.

عباس عبدی، تحلیلگر سیاسی و فرهنگی، «آتش به اختیار» را اصطلاحی نظامی دانست و گفت که چون این اصطلاح در حوزه فرهنگ به کار گرفته شد، خواه‌ناخواه واکنش‌هایی را در جامعه در پی داشت و تأکید داشت که شاید علت این واکنش‌ها به سابقه ذهنی مردم بازمی‌گردد. او تلقی «ترویج بی‌قانونی» از اصطلاح «آتش به اختیار» در بیانات رهبر معظم انقلاب را بی‌معنی دانست و معتقد است که به هیچ عنوان نمی‌توان از صحبت‌های ایشان چنین برداشتی داشت.

به زعم او، در بررسی این موضوع بیش از آنکه بررسی کنیم «آتش به اختیار» چه چیزی هست باید بررسی کنیم که چه چیزی نیست و اتفاقاً اینجاست که می‌توانیم به یک نقطه مشترک برسیم و آن، نفی تلقی بی‌قانونی از این اصطلاح است.وی در ادامه تصریح کرد، در بیانات رهبر معظم انقلاب موضوع «آتش به اختیار»، به حیطه فرهنگ متمرکز بوده است هر چند برخی این اصطلاح را فراتر از فرهنگ به کار برده‌اند.به زعم عباس عبدی، اساساً فرهنگ «آتش به اختیار» است و نمی‌توان آن را «مهندسی» کرد. این در حالی است که در جنگ و در اقتصاد، مهندسی کردن کاملاً موضوعیت دارد و بر این اساس، گروهی خط مشی تعیین می‌کنند و بقیه آن خط مشی‌‌ها را به اجرا درمی‌آورند اما فرهنگ از اساس مهندسی‌بردار نیست و «آتش به اختیار» در فرهنگ یک قاعده است.

عبدی در ادامه به مقایسه وضعیت فرهنگ دینی قبل و بعد از انقلاب پرداخت و گفت: ما بعد از انقلاب در سه زمینه «قدرت سیاسی»، «اقتصادی» و «آزادی» امکانات بیشتری برای تقویت فرهنگ دینی داشتیم اما در عمل چنین امری رخ نداد و اتفاقاً «آتش به اختیار» از فرهنگ ما حذف شد. او تأکید کرد که درک ما از فرهنگ، باید «آتش به اختیار» باشد و نمی‌توان آن را از بالا سازماندهی کرد. بنابراین، به زعم او، طرح موضوع «آتش به اختیار» در حوزه فرهنگ اساساً امر جدیدی نیست و بهتر است بگوییم چیزی که می‌بایست می‌بود و نبوده، از سوی رهبر معظم انقلاب طرح شده و مورد تأکید قرار گرفته است.

مهدی جمشیدی، عضو هیأت علمی گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سخنران دیگر این نشست، بحث خود را با طرح این پرسش آغاز کرد که چرا رهبر معظم انقلاب همواره در مباحث فرهنگی از تعابیر نظامی همچون «تهاجم فرهنگی»، «شبیخون فرهنگی»، «آتش به اختیار»، «جنگ فرهنگی» و.... استفاده می‌کنند؟ و در این راستا اینگونه توضیح آورد که امروزه در عرصه فرهنگ «جنگ» حاکم است، لذا به کارگیری اصطلاحات نظامی در عرصه فرهنگ، از همین رو توجیه‌پذیر است.

او نیز همچون عبدی بر این باور است که فرهنگ «جوشش از درون» می‌خواهد و اساساً «دستوری» نیست و تأکید کرد که کار فرهنگی را نیروهای غیررسمی در دو صورت انجام می‌دهند؛ نخست آنکه در چارچوبی که نیروهای رسمی تعریف کرده‌اند، حرکت می‌کنند و دوم زمانی است که وزارت ارشاد در مواردی بدرستی به وظیفه‌اش عمل نمی‌کند که در این صورت، دیگر نمی‌توان پیرو چارچوب نیروهای رسمی بود و باید «آتش به اختیار» عمل کرد.

جمشیدی همچنین پرسید اگر آتش به اختیار را آنگونه که عبدی تفسیر کرد، بپذیریم؛ (اینکه دولت دخالتی نکند) به تز دولت بی‌طرف شیفت پیدا می‌کنیم که اصولاً با فرهنگ هیچ کاری ندارد و گویی ما اساساً حق و باطلی نداریم و در ادامه پرسید این امر در خصوص دولتی که صفت دینی دارد چگونه قابل توجیه است؟ و از فرق بین حکومت دینی با سکولار پرسش کرد.