جنگ با ضعف عمومي در تابستان

احتمال بروز گرمازدگي در افراد سالمند، بيماران قلبي- عروقي و افرادي كه اضافه وزن و چاقي دارند، بيشتر است و با تغيير دماي هوا و افزايش حرارت بدن در برخي از مردم ديده مي‌شود. ابتلا به اين بيماري در روزهاي گرم سال و به‌دليل كاهش ميزان مايعات بدن و از دست رفتن ميزان قابل ملاحظه‌اي از رطوبت بدن در افراد مختلف ديده مي‌شود. آنچه اينجا مي‌خوانيد دلايل ابتلا به گرمازدگي در فصل تابستان و راهكارهاي طب سنتي براي پيشگيري از ابتلا به گرمازدگي و بيماري‌هاي ناشي از گرمازدگي است.



عوامل متعددي چون تحرك و ورزش، رسيدن گرما و حرارت آفتاب به واسطه شرايط كاري، مصرف مواد خوراكي يا دارو‌هايي كه گرمازا هستند همگي از جمله رايج‌ترين دلايل بروز گرمازدگي در افراد هستند. بروز عفونت و انسداد مجاري مربوط به تخليه مواد گرمازا در بدن نيزاز ديگر عواملي است كه موجب بروز گرمازدگي و بيماري‌هاي ناشي از گرمازدگي در فصل‌ها و روزهاي گرم سال مي‌شود.



يكي از ساده‌ترين روش‌ها براي كنترل اين موضوع استفاده از لباس‌هاي متناسب با فصل است. در فصل تابستان بهتر است از لباس‌هاي سبك، نخي و آزادتر استفاده كنيم تا كمتر احساس گرما كنيم. بهتر است در اين فصل ميزان استراحت‌مان را نسبت به فصل‌هاي ديگر كمي افزايش دهيم و مايعات به اندازه كافي بنوشيم. تهويه هواي محل زندگي، اتاق، محيط كار به وسيله كولر يا ديگر دستگاه‌هاي سرد‌كننده و مرطوب‌كننده هوا لازم است. ضمن آن‌كه بهتر است در اين فصل از پرداخت به ورزش‌هاي سنگين و فشرده كه حرارت بدن را افزايش مي‌دهد پرهيز كرده و متناسب با شرايط بدن از ورزش‌هاي سبك و مناسب استفاده كرد.



در طب سنتي براي پيشگيري از گرمازدگي به كاهش حركات و تمرينات بدني و همين‌طور كاهش ميزان غذاي مصرفي اشاره شده است. در فصل تابستان چون ميزان توليد صفرا در بدن بيشتر مي‌شود لازم است، افراد از مواد‌غذايي و خوراكي‌هايي كه موجب تنظيم صفرا در بدن مي‌شود، استفاده كنند. نوشيدن شربت ريواس، شربت تمرهندي، شربت انار و سكنجبين از جمله بهترين نوشيدني‌هاي كنترل‌كننده صفرا در فصل‌هاي گرم سال است. علاوه بر اين، خوردن ميوه‌هاي ترش و شيرين مثل آلو، آلبالو و گيلاس نيز در اين فصل توصيه شده است. درمانگران طب سنتي در كنار اين توصيه‌ها افراد را از انجام عمل فصد در فصل‌هاي گرم سال نيز منع كرده‌اند.



يكي از بهترين روش‌ها براي كاهش حرارت بدن در روزهاي گرم تابستان به‌ويژه در ماه‌هاي گرم خرداد و مرداد استفاده از پاشويه است. پاشويه بيمار با آب، نمك، سبوس و برگ كنار از جمله بهترين پاشويه‌ها براي كاهش ميزان حرارت بدن است. در اين حالت بهتر است مواد ذكر شده را درون تشتي از آب بريزيد و پاها را به‌مدت ۱۵ دقيقه درون ظرف قرار دهيد و اين كار را چند بار در روز تكرار كنيد.


تعريق بدن ۲ وجه دارد؛ در نوع اول آن‌كه به منزله دفع سموم و مواد موذي از بدن است، اين نوع تعريق براي بدن مفيد است. دراين نوع تعريق، مواد زايد از بدن خارج شده و فرد احساس سبك شدن و نشاط بيشتري مي‌كند اما در نوع دوم كه به منزله دفع و خروج مواد مفيد از بدن است، تعريق مضر شناخته مي‌شود. به اين ترتيب فرد پس از تعريق احساس ضعف و سستي در بدن مي‌كند زيرا مواد مفيدي را از دست داده است. به‌طور كلي، عرق كردن يا به‌دليل عوامل خارجي مثل انجام حركت‌ها و تمرين‌هاي ورزشي رخ مي‌دهد يا به‌دليل قرار گرفتن در معرض هواي گرم، تابش نور خورشيد يا حرارت آتش در افراد ديده مي‌شود. گاهي عوامل دروني در ايجاد تعرق شديد موثرند. به اين معنا كه افراد با انباشته كردن مواد‌غذايي در بدن خود و پرخوري يا به‌دليل ضعف نيروي نگاهدارنده مواد مفيد در اندام‌هاي بدن دچار تعريق شديد مي‌شوند. در اين حالت اين ضعف موجب شل شدن پوست و گشاد شدن منافذ پوستي شده و به‌دنبال آن تعريق شديد دارد.



تعريق بدن 2 وجه دارد؛ در نوع اول آن‌كه به منزله دفع سموم و مواد موذي از بدن است، اين نوع تعريق براي بدن مفيد است. دراين نوع تعريق، مواد زايد از بدن خارج شده و فرد احساس سبك شدن و نشاط بيشتري مي‌كند اما در نوع دوم كه به منزله دفع و خروج مواد مفيد از بدن است، تعريق مضر شناخته مي‌شود. به اين ترتيب فرد پس از تعريق احساس ضعف و سستي در بدن مي‌كند زيرا مواد مفيدي را از دست داده است. به‌طور كلي، عرق كردن يا به‌دليل عوامل خارجي مثل انجام حركت‌ها و تمرين‌هاي ورزشي رخ مي‌دهد يا به‌دليل قرار گرفتن در معرض هواي گرم، تابش نور خورشيد يا حرارت آتش در افراد ديده مي‌شود. گاهي عوامل دروني در ايجاد تعرق شديد موثرند. به اين معنا كه افراد با انباشته كردن مواد‌غذايي در بدن خود و پرخوري يا به‌دليل ضعف نيروي نگاهدارنده مواد مفيد در اندام‌هاي بدن دچار تعريق شديد مي‌شوند. در اين حالت اين ضعف موجب شل شدن پوست و گشاد شدن منافذ پوستي شده و به‌دنبال آن تعريق شديد دارد.



افرادي كه در فصل تابستان با علائمي مانند كاهش اشتها، تپش قلب، ضعف و سستي بدن روبه‌رو هستند بايد توجه داشته باشند كه مصرف مواد خوراكي مانند برنج، سماق، گشنيز خشك، عدس يا عناب را در وعده‌هاي غذايي خود بگنجانند. بهترين حالت براي مصرف اين مواد، نوشيدن آبي است كه اين مواد را در آن خيسانده باشند. بنابراين بهتر است به‌مدت يك ساعت هر يك از اين مواد را درون آب بخيسانند و پس از صاف كردن يك ليوان از آن را ميل كنند. علاوه بر اين مواد استفاده از داروهاي گياهي موضعي مانند روغن گل سرخ كه حاوي مازوي نرم باشد نيز براي كنترل تعريق بدن و پيشگيري از بي‌حالي و سستي در فصل‌هاي گرم سال مناسب است. همين‌طور استفاده موضعي از روغن مورد كه با سفيدآب روي يا قلع تركيب شده باشد نيز براي كنترل ميزان تعريق بدن توصيه شده است.


در مواردي كه افراد به‌دليل پرخوري و امتلاي بدن دچار تعريق مي‌شوند بايد حجم غذاي خود را كاهش دهند. به اين ترتيب كه اگر عادت به خوردن غذاهاي حجيم دارند بهتر است در وعده‌هاي غذايي خود از سبزي‌هايي مثل كاهو و خرفه بيشتر استفاده كنند تا به مرور موجب كاهش ميزان تعريق بدن شوند و اما در مواردي كه تعريق به‌دليل گرمي هوا و حرارت آفتاب است بهترين حالت پرهيز از قرار گرفتن در آن محيط است و درصورت لزوم بايد لباسي مناسب و خنك بپوشند كه ميزان گرمي هوا را تشديد نكند.



درمانگران طب سنتي به‌منظور پيشگيري از ابتلا به سردردهاي ناشي از روزهاي گرم و آفتابي مصرف ميوه‌هاي سرد را به بيماران‌شان توصيه مي‌كنند. اين درمانگران مصرف هندوانه، زردآلو، آلبالو، شفتالو و توت شامي را از جمله بهترين راه‌هاي پيشگيري از ابتلا به گرمازدگي و سردردهاي ناشي از گرمازدگي مي‌دانند. بنابراين بهتر است، هر روز در وعده ميان ناهار و شام از اين ميوه‌ها استفاده كنيد. براي دريافت نتيجه بهتر كافي است اين ميوه‌ها را پيش از مصرف به‌مدت يك ساعت درون يخچال قرار دهيد تا به‌خوبي خنك شوند.

• اگر در شرايطي قرار گرفتيد كه يكي از اعضاي خانواده يا دوستان‌تان دچار گرما زدگي و ضعف عمومي شد خيلي سريع با اورژانس تماس بگيريد و اقدامات زير را براي او انجام دهيد.

• تا رسيدن اورژانس تلاش كنيد، محلي كه فرد گرما زده در آنجا قرار دارد را خنك كنيد.

• بيمار را در وضعيتي قرار دهيد كه پاهايش نسبت به ساير اندام‌هاي بدن در سطح بالاتري قرار بگيرد. بهتر است يكي، دو بالش زير پاهاي او قرار دهيد.

• سعي كنيد لباس‌هاي او را كم كنيد و با كمك كمپرس آب سرد حرارت و دماي بدن او را كاهش دهيد.

• با كمك كيسه آب سرد گردن، شانه‌ها و ران او را خنك كنيد و با اسپري يا دست مقداري آب روي سطح بدنش اسپري كنيد.

• از ارائه هر گونه دارو براي كاهش ميزان حرارت بدن به بيمار خودداري كنيد. گاهي مصرف دارو حتي تب برها و مسكن‌هاي ساده مي‌تواند به تشديد بيماري منجر شود و بيمار را در شرايط دشواري قرار دهد.