نگاهی به «ژن خوب» از لحاظ علمی!

سارا گلستانی روانشناس و مشاوره خانواده در خصوص مباحث مطرح شده در خصوص تأثیر ژن در موفقیت افراد گفت: اول از همه باید به تعریف ژن بپردازیم و سپس موفقیت را تعریف کنیم تا در نهایت بتوانیم جمع‌بندی کنیم که تأثیر ژن در موفقیت‌های افراد چگونه می‌تواند باشد.

وی افزود: ژن داده‌های بیولوژیکی هستند که از والدین هر فرد به ارث می‌رسند. اینکه چه ژن‌هایی را هر فرد به ارث ببرد بر پایه احتمالات است که پیش از تولد یک فرد مشخص نیست. به هر ترتیب پایه ویژگی‌های هر فرد بر پایه آن داده‌های ژنی است.

این مشاوره خانوده تصریح کرد: اینکه برای یک فرد چه اتفاقاتی در طول زندگی پیش می‌آید صرفاً بستگی به ژن‌های او ندارد، بلکه چگونگی ابراز ویژگی‌ها در ژن، بستگی به محیطی دارد که هر فرد در آن رشد می‌کند. به عنوان مثال رشد یک دانه گیاه بستگی دارد به اینکه ما آن را در چه وضعیتی می‌کاریم و پرورش می‌دهیم تا با توجه به شرایط محیطی بتواند به بهترین نوع ممکن ثمر دهد، یا خشک شود و یا اینکه به طور معمول رشد کند.

گلستانی افزود: اینکه یک فرد در زندگی چه اتفاقاتی برایش رقم می‌خورد بستگی دارد به ویژگی‌های بولد شده در ژنتیک و به محیطی که در آن پرورش می‌یابد.

وی تصریح کرد: تعریف موفقیت، سبک زندگی و احساس خوشبختی و میزان رضایتمندی در زندگی هر فرد به همان دو عامل ژنتیک و محیط بر می‌گردد؛ ولی تاکنون اثبات نشده که در موفقیت افراد تأثیر ژن می‌تواند بیشتر از یادگیری‌های آنها باشد.

این مشاوره خانواده اذعان کرد: اینکه یک ویژگی ژنتیکی را در چه فضا و محیطی پرورش دهیم باعث می‌شود که یک ژن خاص بارز شود و عملکرد فرد در غالب آن ویژگی چگونه باشد.

وی با بیان اینکه اصولاً ژن خوب و بد نداریم، افزود: اما اگر بخواهیم در این طیف ژن را تعریف کنیم؛ ژن بد به ژنی گفته می‌شود که بقای فرد را تضمین کند و ژن خوب را ژنی می‌گویند که باعث بقا و بودن فرد شود. در نتیجه ژن خوب یا ژن بد را صرفاً می‌توان در جهت بقا و رشد و عدم بقا و رشد تعریف کرد. به عنوان مثال ویژگی‌های رانندگی افراد در محیط‌های مختلف متفاوت است. فرضاً فردی ژنتیک‌اش از کشور خودمان است ولی در کشور دیگری بزرگ شده که قوانین رانندگی را از کودکی به او آموخته‌اند. پس این فرد دارای ژنتیک ایرانی و یادگیری او مخالف رفتارهای رانندگی در جامعه ایرانی است. احتمالاً این فرد احترام بیشتری به قوانین رانندگی می‌گذارد. در نتیجه می‌توان دید تأثیر ژنتیک در رفتار افراد کمتر از یادگیری آنها ست.

گلستانی در پایان گفت: به طور دقیقاً نمی‌توان گفت که تأثیر ژن معین‌کننده موفقیت افراد است یا محیط و لازم است این موضوع باید فرد به فرد و موقعیت به موقعیت بررسی شود تا ابعاد دقیق‌تری از آن روشن شود.