بازیگران درخشان تاریخ سینما (۳۹): الیویا دی هاویلند

برترین ها: الیویا مری دی هاویلند (Olivia de Havilland) در ۱ ژوئیۀ ۱۹۱۶، در توکیوی ژاپن، از والدین انگلیسی به دنیا آمد؛ مادرش لیلین اُگاستا فونتین، بازیگر سابق و پدرش والتر اُگاستس دی هاویلند، استاد زبان انگلیسی و وکیل انحصاری بود. خواهر او، جون (که بعدها اسم هنری جون فونتین را انتخاب کرد)، یک سال بعد از او به دنیا آمد. زمانی که الیویا فقط سه سال داشت، پدر و مادرش از هم جدا شدند و او به همراه مادر و خواهر کوچکترش به ساراتوگا در کالیفرنیا نقل مکان کردند. بعد از پایان دورۀ دبیرستان، جایی که وسوسۀ بازیگری به سراغش آمد، در کالج میلز در اُکلند ثبت نام کرد.

در همین زمان در نمایش دانشجویی "رویای شب نیمۀ تابستان" بازی کرد و توسط مکس راینهارت، کارگردان و تهیه کنندۀ تئاتر، کشف شد. او به قدری راینهارت را تحت تأثیر قرار داد که وی الیویا را هم برای نسخۀ تئاتری و هم بعد ها برای نسخۀ سینمایی این نمایشنامه، ساخت کمپانی برادران وارنر در سال ۱۹۳۵ انتخاب کرد. او چنان تأثیرگذار بود که کمپانی برادران وارنر با او قراردادی هفت ساله امضا کرد. این کمپانی خیلی زود از او و ارول فلین یک زوج سینمایی موفق ساختند. این زوج برای اولین بار در فیلم اکشن ماجراجویانۀ "کاپیتان بلاد" (۱۹۳۵) در کنار هم ظاهر شدند.

دی هاویلند به کار با ارول فلین ادامه داد و این دو به یکی از محبوب ترین زوج های سینمایی تبدیل شدند. در "ماجرا های رابین هود" (۱۹۳۸) وی در نقش دوشیزه ماریان در مقابل رابین هود با بازی ارول فلین ظاهر شد. زمانی که این فیلم ها ساخته می شدند، فقط گوشه ای از استعداد دی هاویلند به عنوان یک بازیگر جدی نمایان شد.

در سال 1939، تماشاگران با دیدن فیلم "بر باد رفته" برای اولین بار با دی هاویلند در مقام یک بازیگر دراماتیک روبرو شدند. این درام دوران جنگ داخلی، بر اساس رمان مارگارت میچل، به یکی از بهترین فیلم های آن سال تبدیل شد و از آن زمان تا کنون همچنان فیلم محبوب بسیاری از مردم دنیا است. دی هاویلند نقش ملانی همیلتن مهربان و نجیب را در مقابل اسکارلت اُهارای آتشین مزاج با بازی ویوین لی بر عهده داشت.

دی هاویلند برای این نقش نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر نقش مکمل شد، اما این جایزه در نهایت به هتی مک دنیل، هم بازی او در این فیلم رسید. مک دنیل اولین بازیگر آفریقایی آمریکایی بود که برندۀ اسکار شد. دو سال بعد، دی هاویلند یک بار دیگر نامزد دریافت اسکار شد، این بار برای بهترین بازیگر نقش اصلی در درام "جلوی سحر را بگیرید" (۱۹۴۱) که در کنار شارل بوآیه ظاهر شد. این بار نیز جایزه را به خواهر خود، جون فونتین، باخت که برای بازی در فیلم "سوء ظن" برندۀ اسکار شد.

با گذشت زمان، دی هاویلند از وضعیت خود در کمپانی برادران وارنر، بیش از پیش ناامید شد. به نظر می رسید بخش های خوب این همکاری بسیار کم هستند و زمانی که در سال 1943، قرارداد او با این استودیو به پایان خود نزدیک می شد، آرام تر شد. با این حال، این کمپانی زمانی را که وی در حال تعلیق بود از قرارداد وی کم کرد و مدعی شد که وی به آنها مدیون است. دی هاویلند به جای این که زیر بار برود، در دادگاه با آنها مبارزه کرد. این پرونده مسیر قضایی را تا دادگاه عالی کالیفرنیا در سال 1945 طی کرد و در آنجا حکم یک دادگاه پایین تر که به نفع دی هاویلند رأی داده بود، تأیید شد. این پرونده منجر به ایجاد قانون دی هاویلند شد، که طول مدت قرارداد را به حداکثر هفت سال تقویمی کاهش می داد. وی در سال هایی که از پردۀ نقره ای دور بود، در رادیو کار می کرد و از بیمارستان های نظامی دیدار می کرد تا حمایت خود را از سربازان مبارز در جنگ جهانی دوم نشان دهد.

دی هاویلند، پس از این وقفه، با فیلم "هر کس به راه خودش" (۱۹۴۶) به سرعت به اوج خود بازگشت. او برای بازی در این فیلم اسکار بهترین بازیگر زن را دریافت کرد. در سال ۱۹۴۸ نیز در فیلم "گودال مار" بازی تأثیر گذار دیگری از خود نشان داد. این فیلم یکی از اولین فیلم هایی بود که در آن به موضوع سلامت روانی پرداخته می شد و دی هاویلند در آن نقش زن آشفته ای را بازی می کرد که به یک آسایشگاه بیماران روانی فرستاده شد. برای این فیلم نیز او نامزد دریافت اسکار بهترین بازیگر زن شد.

در "وارث" (1949) نقش زن جوان ثروتمندی را داشت که بین پدر (رالف ریچاردسن) و عشقش (مونتگمری کلیفت) گیر افتاده است. این اقتباس از داستان هنری جیمز، او را به دومین اسکار بهترین بازیگر زن و همچنین یک جایزۀ گلدن گلوب رساند. اما در سال های 1950، حرفۀ بازیگری وی دچار افت شد.

" هیس… هیس، شارلوت عزیز " (۱۹۶۵) به یکی از چشمگیر ترین فیلم های دی هاویلند در سال های پایانی بازیگری اش تبدیل شد. در این تریلر روانشناسانه، او با همکار افسانه ای خود بت دیویس همبازی شد. وی در سال های ۱۹۷۰، در فیلم فاجعه ای معروف "فرودگاه ۷۷" (۱۹۷۷) و فیلم ترسناک "حملۀ زنبورها" (۱۹۷۸) ظاهر شد.

او در تلویزیون، در برنامه هایی مانند "ساعتی با دنی تامس" و "قایق عشق" به عنوان هنرپیشۀ مهمان حضور یافت. در برخی سریال های محبوب ، از جمله "ریشه ها: نسل های آینده" (۱۹۷۹) و "شمال و جنوب، کتاب دوم" () نیز نقش هایی بر عهده گرفت. همچنین در سال ۱۹۸۶، نقش مکملی در فیلم تلویزیونی "آناستازیا: معمای آنا" بازی کرد که جایزۀ گلدن گلوب را نصیب وی کرد.

با آغاز قرن جدید، دی هاویلند موج جدیدی از ستایش ها را دریافت کرد. در سال 2006، آکادمی علوم و هنرهای سینمایی مراسم تجلیلی برای وی برگزار کرد. دو سال بعد، رئیس جمهور وقت ایالات متحده، جورج دابلیو. بوش، نشان ملی هنر را به وی اهدا کرد. در سال 2010 نیز نشان لژیون دونور را از رئیس جمهور وقت فرانسه، نیکلا سارکوزی، دریافت کرد.

الیویا دی هاویلند از سال های میانی دهۀ ۱۹۵۰، در پاریس ساکن شده است. وی دو بار ازدواج کرده است، اولین بار با مارکوس گودریچ و بار دوم با ویراستار و روزنامه نگار مجلۀ پاریس مچ، پییر گلانت. هر دو ازدواج به طلاق ختم شدند. او با گودریچ یک پسر به نام بنجامین داشت که در سال ۱۹۹۱ در گذشت. دختر او، ژیزل، از ازدواجش با گلانت، در فرانسه روزنامه نگار است.

او سال ها درگیر یکی از طولانی ترین اختلاف های هالیوود بود. او و خواهرش، جون فونتین، از زمان مرگ مادرشان در سال های 1970 با هم صحبت نکردند. بعد از مرگ جون فونتین در سال 2013، دی هاویلند این بیانیه را صادر کرد: "از شنیدن خبر درگذشت خواهرم، جون فونتین و خواهر زاده ام، دبورا، بهت زده و غمگین شدم و از تمام پیام های همدردی که دریافت کرده ام، قدردانی می کنم."

حقایقی دربارۀ الیویا دی هاویلند که شاید ندانید

1. بعد از طلاق از شوهر دومش پییر گلانت در سال 1979، دوستان نزدیکی باقی ماندند؛ زمانی که گلانت به سرطان مبتلا شد، الیویا تا زمان مرگ وی در سال 1998 از او پرستاری کرد.

۲. پسرش بنجامین گودریچ که یک تحلیلگر آماری بود و از ۱۹ سالگی به بیماری هاجکین مبتلا بود، در سال ۱۹۹۱، سه هفته قبل از مرگ پدرش مارکوس گودریچ، بر اثر مشکلات قلبی که در طی درمان بیماری برایش پیش آمده بود، در پاریس در منزل مادرش درگذشت.

3. در سال 1965، وی اولین زنی بود که به ریاست هیأت داوران جشنوارۀ فیلم کن رسید.

۴. گفته شده است نقش بلانش دوبوآ در "اتوبوسی به نام هوس" (۱۹۵۱) را فقط با گفتن این جمله که "یک خانم روی پردۀ سینما این حرف ها را نمی زند و این کارها را انجام نمی دهد". وی در سال ۲۰۰۶، در یک مصاحبه موضوع را روشن کرد و گفت زمانی که آن نقش به او پیشنهاد شد، به تازگی پسرش را به دنیا آورده بود و نمی توانست با موضوع فیلم رابطه برقرار کند.

5. در هفتاد و پنجمین مراسم جوایز اسکار در سال 2003، حضور افتخاری داشت و شرکت کنندگان او را مدت ها ایستاده تشویق کردند.

۶. او سومین بازیگر برندۀ اسکار است که تولد ۱۰۰ سالگی اش را جشن گرفت. دیگران عبارت بودند از جورج برنز، که کمتر از دو ماه بعد از گذراندن ۱۰۰ سالگی درگذشت، و لوییز رینر که تا ۱۰۴ سالگی عمر کرد.

۷. طول عمر خود را مدیون سه عامل می داند: "عشق، خنده و یادگیری".

8. در سال 1999 در یک مصاحبۀ مطبوعاتی اعلام کرد که او تحسین گر ملکه الیزابت ملکۀ مادر است که در آن زمان 98 سال سن داشت (و الیویا پیش تر در فیلم تلویزیونی "عاشقانۀ سلطنتی چارلز و دایانا" نقش وی را

بازی کرده بود) و امیدوار است که او نیز مانند ملکه سال های طولانی زندگی کند.

۹. دو هفته قبل از زادروز ۱۰۱ سالگی اش، در مراسم افتخارات زادروز سال ۲۰۱۷، از سوی ملکه الیزابت دوم به پاس خدمت به رشتۀ درام رتبۀ بانوی فرماندۀ امپراتوری بریتانیا را دریافت کرد. او مسن ترین زن دریافت کنندۀ این رتبه تاکنون است. وی در بیانیه ای آن را "لذت بخش ترین هدیۀ روز تولد" خود نامید.

10. در ژوئن 2017، از سازندگان و تهیه کنندگان سریال "دشمنی" (2017)، کمپانی های اف ایکس و رایان مورفی پروداکشنز به دلیل آنچه که او تصویرسازی غیر مجاز و نادرست از او در فصل اول این سریال با عنوان "بت و جون" می دانست، شکایت کرد. وکلای او در بیانیه ای ابراز کردند: "کمپانی اف ایکس برای استفاده از نام و هویت خانم دی هاویلند از وی اجازه نگرفته و برای این استفاده غرامتی پرداخت نکردند." "از سوی دیگر، سریال ساخته شده در این کمپانی از جانب خانم دی هاویلند سخنانی گفته که نادرست بوده و بر خلاف اعتباری است که وی در طول بیش از 80 سال زندگی حرفه ای، به ویژه با امتناع از ورود به شایعه پراکنی در مورد سایر بازیگران با هدف جلب توجه رسانه ها به دست آورده است." در این سریال کاترین زیتا جونز نقش وی را بازی کرده است.

نقل قول های شخصی

• [بعد از بردن دومین اسکار در سال 1950] زمانی که در سال 1947، اولین اسکار را گرفتم به شدت هیجان زده بودم. اما این بار احساس می کنم موقر، جدی و ... بهت زده هستم. بله، بهت زده! دو بار برنده شدن مسئولین بزرگی ایجاد می کند.

• بازی در نقش دختر های خوب در سال های دهۀ ۱۹۳۰دشوار بود، چون در آن دوره نقش دختران بد مُد بود. در واقع من فکر می کنم نقش دختر های بد کسل کننده است؛ من همیشه در نقش های دختر های خوب موفق تر بودم چون آنها مستلزم کار بیشتری بودند.

• [دربارۀ جذابیت همیشگی "بر باد رفته" (1939)] این جذابیت تا ابد ادامه خواهد داشت، و چقدر هم هیجان انگیز است. این فیلم یک زندگی جهانی، یک زندگی مداوم دارد. همۀ ملت ها جنگ، شکست و تولد دوباره را تجربه کرده اند. بنابراین همۀ مردم می توانند خود را به جای شخصیت های این فیلم بگذارند. گذشته از این، فیلم به شدت ساختار خوبی دارد. هر سه دقیقه اتفاقی می افتد و این باعث می شود بیننده فیلم را رها نکند و همیشه گوش به زنگ باشد. باید بگویم این یعنی فیلم یک شاهکار است.

• [دربارۀ بت دیویس] همیشه فکر می کردم چقدر خوب می شد اگر می توانستیم با هم کار کنیم. بعد شانس کار کردن با او را در فیلم "هیس... هیس، شارلوت عزیز" (۱۹۶۴) به دست آوردم، چون جون کرافورد از فیلم کناره گیری کرد. می دانستم که بت بد جوری دوست دارد آن نقش را بازی کند. فیلم قبلی اش با کارگردان، "چه بر سر بیبی جین آمد؟" به قدری موفق بود که بت کاملاً مشتاق بود. آنها باید یک جایگزین پیدا می کردند و بت مرا پیشنهاد داده بود.

• [دربارۀ بت دیویس] درسی که من از بت یاد گرفتم تعهد مطلق او به انجام درست کارها بود. او عادت داشت ساعت ها صرف مطالعۀ شخصیتی کند که قرار بود نقشش را بازی کند، و بعد ساعت ها صرف گریم می کرد نا مطمئن شود ظاهرش برای نقش کاملاً مناسب است. من همیشه سعی کرده ام در کارهایم همان میزان دقت داشته باشم.

• [دربارۀ کلارک گیبل] کلارک گیبل فوق العاده حرفه ای بود. او بزرگ تر از آن بود که بتوانیم امروزه کسی مثل او بسازیم. زمانی که "بر باد رفته" را کار می کردیم، من یک مینی ستاره بودم و می ترسیدم با او حرف بزنم. امروزه کسی این را درک نمی کند، اما ما واقعاً به هیبت او احترام می گذاشتیم.

• قرار بود کلارک گیبل در صحنه ای برای مرگ دخترش گریه کند. او چند روز قبل از رسیدن به آن صحنه نگران بود. چون تا قبل از آن در فیلم ها گریه نکرده بود و فکرش مدام مشغول آن بود. به نظرش گریه کردن کار مردانه ای نبود. یک روز به طور محرمانه به من گفت: "الیویا، من نمی توانم این کار را انجام دهم. فکر می کنم مجبور شوم کار را رها کنم." من با او صحبت کردم و متقاعدش کردم که اشک ریختن قوی بودن شخصیت را می رساند نه ضعفش را. آن صحنه یکی از به یاد ماندنی ترین صحنه های فیلم شد. کلارک همیشه خودش را در بازیگری دست کم می گرفت. فکر می کنم نقش رت باتلر تا ابد یکی از بهترین نقش آفرینی های کلاسیک باقی خواهد ماند.

• من فکر می کردم "بر باد رفته" پنج سال دوام داشته باشد، اما بیشتر از 70 سال و تا یک هزارۀ جدید ماندگار شد. آن فیلم و ملانی در قلب من جایگاه ویژه ای دارند. او (ملانی) شخصیت برجسته ای داشت؛ یک فرد با محبت و در نتیجه آدم شادی بود. و البته اسکارلت اصلاً شاد نبود.