دور ریختن غذای ۱۵ ‌میلیون نفر در سال

روزنامه آرمان- شهناز دیواندری: امنیت غذایی یكی از موضوعاتی است كه بشر همواره با آن مواجه بوده است. این مساله به عوامل مهمی بستگی دارد كه یكی از این موارد فرهنگ و ثبات جامعه است. شاخص جهانی امنیت غذایی دارای سه زیرمجموعه است؛ كیفیت غذا، توان خرید غذا و در دسترس‌بودن غذا.

ایرانیان دارای سرانه بالایی در مصرف غذا هستند و هزینه بیشتری را در این زمینه می‌پردازند. مردم در ایران دارای ذائقه خوشی هستند و تنوع غذایی بسیار بالایی دارند. ایرانی‌ها در مصرف مواد غذایی مغذی ركورد بسیار پایینی را در دنیا دارند و در اسراف غذا پیشتاز هستند. فرهنگ مهمان‌نوازی در ایران و نیز وجود تشریفات غذایی بسیار بالا در كشور باعث شده غذای زیادی از مردم ایران در بزم‌های شادی و نیز مراسم عزاداری و همچنین مهمانی‌های خانگی دور ریخته شود. آمار نشان می‌دهد كه سالانه غذای ۱۵‌میلیون ایرانی در كشور دور ریخته می‌شود.

نقش الگوی صحیح مصرف غذایی در حفظ سلامت انسان و پیشگیری از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت، افزایش فشارخون، افزایش چربی خون و انواع سرطان‌ها به اثبات رسیده است. اطلاعات موجود حاکی از آن است که به‌دلیل تغییرات الگوی مصرف غذا این بیماری‌ها در کشورمان روند رو به گسترشی را طی می‌کند. بررسی وضعیت موجود غذا و تغذیه در کشور حاکی از آن است که از یک طرف، سوء‌تغذیه پروتئین انرژی در کودکان زیر پنج سال و کمبود ریزمغذی‌ها به‌ویژه آهن، روی، کلسیم، ویتامین‌های Aو Dسلامت جامعه را به مخاطره انداخته است.

از سوی دیگر، بیماری‌های مزمن و متابولیک از جمله چاقی، دیابت، بیماری‌های قلبی-عروقی و انواع سرطان‌ها روند رو به گسترش را طی می‌کند. آمار حاكی از آن است كه مصرف سرانه چربی بیشتر از مقدار توصیه‌شده است. مصرف نمک در ایران بیش از دو برابر میزان مجاز است. حدود دوسوم نمک دریافتی مردم ایران در نتیجه مصرف غذاهای آماده و کنسروی و تنقلات شور مانند پفک، چیپس و... است. نوشابه‌های گازدار یکی از عوامل مصرف زیاد مواد قندی است. هر بطری معمولی ۳۰۰میلی‌لیتری نوشابه حدود ۲۸ گرم قند دارد. مصرف بی‌رویه نوشابه‌ها یکی از عوامل عمده در بروز چاقی است و چاقی زمینه‌ساز دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و افزایش چربی خون، افزایش فشارخون و انواع سرطان‌هاست. مصرف سرانه شیر و لبنیات در کشور ما در مقایسه با مقادیر توصیه‌شده کمتر است.

ایرانی‌ها ۶برابر آمار جهانی نان می‌خورند

میزان مصرف نان در ایران رقم خیره‌کننده‌ای دارد. سرانه مصرف نان هر ایرانی در سال در حالی ۱۶۰کیلوگرم است که این آمار در جهان تنها ۲۵کیلوگرم است. در واقع ایرانی‌ها شش برابر آمار جهانی نان می‌خورند و از این لحاظ در صدر جهان قرار دارند. سرانه مصرف برنج در کشور ما ۴۰کیلوگرم اعلام شده و این درحالی است که در سه دهه گذشته، این میزان ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم بوده است. لازم به ذكر است این مقدار نسبت به میانگین جهانی ۲۵کیلوگرم هم پایین‌تر است. سازمان جهانی خوار‌وبار و کشاورزی (فائو) در دسامبر ۲۰۱۲ سرانه مصرف گوشت قرمز و سفید در جهان را ۴۱کیلوگرم اعلام کرد.

این در حالی است که ایرانی‌ها سالانه حدود ۳۶کیلوگرم گوشت مصرف می‌کنند. این میزان از آمار جهانی کمتر و از میانگین آسیا بالاتر است. همچنین ایران از لحاظ مصرف گوشت بین ۱۹۶کشور جهان در رتبه ۹۸ قرار دارد. سرانه مصرف شکر ایرانی‌ها بین ۲۱ تا ۲۴کیلوگرم است، درحالی که میانگین جهانی آن فقط پنج کیلوگرم است؛ یعنی ایرانی‌ها پنج برابر مردم جهان از شکر استفاده می‌کنند. سرانه مصرف روغن در کشور ۲۱ کیلوگرم است و سالانه سه کیلوگرم روغن به سرانه مصرف ایرانی‌ها اضافه می‌شود. سرانه مصرف تخم‌مرغ در ایران ۱۹۰ عدد است. این درحالی است که میانگین جهانی، ۲۵۰ عدد تخم‌مرغ است و ایرانی‌ها سالانه ۶۰ تخم‌مرغ کمتر از میانگین جهانی می‌خورند.

ایرانی‌ها در نوشیدن مضرترین نوشیدنی جهان نیز با اقتدار در صدر ایستاده‌اند. مصرف سرانه نوشابه در کشور ما ۴۲ لیتر است، درحالی که مردم جهان به زور ۱۰ لیتر نوشابه در سال می‌خورند. سرانه مصرف شیر در ایران ۷۰ کیلوگرم اعلام شده است، اما طبق آمار جهانی متوسط مصرف شیر در جهان ۱۹۰ کیلوگرم و در کشورهای اروپایی بین ۳۰۰ تا ۴۵۰ کیلوگرم اعلام شده است. این آمار در کشورهای توسعه‌یافته جهان به ۵۰۰ کیلوگرم هم می‌رسد.

غذا به سمت صنعتی‌شدن پیش رفت

به موازات صنعتی‌شدن جوامع بشری و تحولاتی که رخ داد آرام آرام کشورها و جوامع به سمت صنعتی‌شدن رفتند و بیماری‌هایی نیز در کشورها گسترش یافت که از جمله آنها بیماری‌های عفونی، فشار خون، چربی خون و قند است. به‌مرور و با گذشت زمان بشر از کار کشاورزی خارج شد و به سمت صنعتی‌شدن آمد و راهکارهای تطبیق الگوی تغذیه با عصر جدید را فراگرفت. بشر از غذاهایی که دارای روغن، نمک و شکر است، بیشتر استفاده کرده و به سمت استفاده از غذاهای فراوری‌شده رفت. این گذر اپیدمی‌لوژیک و تغذیه‌ای با شتاب بالایی رخ داد و آرام‌آرام الگوی زندگی و سبک زندگی کشورها تغییر کرد و مشکلی مانند بیماری‌ها در عصر صنعتی‌شدن نیز به وجود آمد.

هزینه غذای ایرانی ها بیشتر از آمریکایی ها

در محاسبه شاخص امنیت غذایی، متوسط میزان مصرف غذا در نظر گرفته شده است. از این‌رو بالا‌بودن سهم خوراکی در هزینه کل خانوار، تنها به‌دلیل بالا‌بودن قیمت کالاهای غذایی است. درست است که ایرانیان سرانه مصرف غذایی بالایی دارند، اما به‌طور میانگین هزینه بیشتری نیز برای خوراکی می‌پردازند. این آمار در آمریکا ۶/۶‌درصد است. در واقع ایرانی‌ها چهاربرابر آمریکایی‌ها برای مواد خوراکی‌شان هزینه می‌کنند. به هر حال سهم مواد غذایی در هزینه خانواده‌های ایرانی نسبت به میانگین خاورمیانه و کشورهای منطقه عدد بالایی است که نشان‌دهنده گران‌بودن مواد غذایی در کشور ماست. از حیث شاخص‌هایی که فائو بررسی می‌کند نیز امنیت غذایی کشور در خطر است. می‌توان گفت اگر امنیت غذایی کشور را به‌صورت منطقی و با شاخص‌های بین‌المللی بررسی کنیم، شرایط مناسبی ندارد.

اسراف غذا در ایران ركورددار است

طبق آمار فائو به ازای هر فرد در ایران سالانه ۳۷۵کیلوگرم غذا به هدر می‌رود. بر اساس گزارش فائو ۸۷۰‌میلیون نفر معادل یک‌هشتم جمعیت جهان غذای کافی برای خوردن ندارند. بر اساس گزارش همین سازمان هر سال در خاورمیانه ۲۹۰کیلوگرم مواد غذایی به ازای هر نفر به هدر می‌رود. این آمار در ایران به ازای هر نفر معادل ۳۷۵کیلوگرم مواد غذایی در سال است. البته مسئولان فعال در حوزه تغذیه و مواد غذایی آمار دقیقی از دورریز غذا در کشور ندارند. در این حوزه تنها می‌توان به آمارهای سازمان‌های جهانی تکیه کرد. اگرچه آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، بخش عمده‌ای از دورریز غذا در کشور در زنجیره تولید تا مصرف، یعنی مزرعه تا سفره، به هدر می‌رود.

شکل تولید، شیوه برداشت و مکانیسم توزیع و حمل مواد غذایی در میزان دورریز غذا در کشور موثر است. نمی‌توان از فرهنگ نادرست حاکم بر خانواده در خصوص شیوه مصرف مواد غذایی نیز غافل شد؛ مصرف نادرست و اسراف‌گرایانه‌ای که از فرهنگ اشتباه حاکم بر خانواده‌ها و جامعه نشات گرفته و سبب شده است تا تجمل‌گرایی‌هایی ناشی از چشم و همچشمی نیز سهم ‌بسزایی در دورریز و هدررفت غذا در جامعه داشته باشد. کارشناسان علوم کشاورزی و تغذیه، چرخه غیرعلمی تولید محصولات کشاورزی، توزیع و حمل‌و‌نقل سنتی و غیراصولی و همچنین قیمت‌های غیرواقعی مواد غذایی در کشور را از عواملی می‌دانند که دست‌به‌دست هم داده‌اند تا بیش از یک‌سوم مواد غذایی تولیدی در کشور دور ریخته شوند.