حال‌ و‌ هوای شهر در آغاز سال نوی میلادی

روزنامه آسمان آبی - سهیل ابراهیمی: روزهای پایانی اسفند را به خاطر بیاورید؛ سراسر شوق رسیدن و پر از حس تازگی است. بی‌صبرانه منتظر بهار و آغاز سال جدید هستیم. درست همان شور و حال برای مردم آن طرف آب در روزهای ابتدایی دی‌ماه اتفاق می‌افتد که مصادف می‌شود با روزهای پایانی ماه دسامبر. امروز روز اول سال ۲۰۱۸ است!

از آن‌جا که تقویم میلادی یک گاهشمار بین‌المللی است، خواه‌ناخواه زندگی تمام افراد را در جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد و این را در کشور خودمان به‌وضوح می‌توانیم ببینیم که چه شور و هیجانی برای تحویل سال نوی میلادی در میان مردم دیده می‌شود و گاه از یک تأثیرگذاری ساده فراتر می‌رود.

طبیعی است مسیحیان ساکن ایران میلاد حضرت مسیح(ع) را جشن بگیرند و کریسمس را به همدیگر تبریک بگویند، اما تقویم رسمی کشور ایران، تقویم شمسی است و آغاز سال ۲۰۱۸ حتی برای یک مسیحی ساکن ایران هم تحویل سال محسوب نمی‌شود؛ چه برسد به غیرمسیحیان؛ چراکه نه تعطیلات ژانویه در تقویم کشور ما تعریف شده است و نه هیچ اتفاقی براساس آن برنامه‌ریزی خواهد شد. با وجود این در مواردی دیده شده است که مسلمانان ایران، هم کریسمس را به همدیگر تبریک می‌گویند و هم آغاز سال نوی میلادی را. برای این‌که از حال و هوای مردم کشورمان در این روزها باخبر شویم، سری به خیابان میرزای شیرازی، حد فاصل خیابان شهید مطهری تا پل کریمخان زدیم و گپ و گفتی داشتیم با مردم، مغازه‌داران و بابانوئل‌های تزئینی این روزهای آن خیابان.

این خیابان یکی از مناطق مسیحی‌نشین شهر تهران محسوب می‌شود. فقط کافی است به یکی از مغازه‌های خیابان میرزای شیرازی وارد شوید؛‌ مو نمی‌زند با یک مغازه وسط کالیفرنیا! انگار که چشمان‌تان را بسته‌اند و برده‌اند آن‌جا و چشم باز کردید و خود را میان درختان کاج و ریسه‌های چراغانی یافتید. فقط به دلیل هوای گرم این روزهای زمستان، برف نمی‌بارد که با ابتکار مغازه‌داران برف مصنوعی روی درختان چسبانده شده تا شبیه‌سازی به بهترین شکل ممکن صورت بگیرد. از مغازه‌دار پرسیدیم این همه الگوبرداری دقیق به چه دلیل است؟

چند ثانیه تأمل کرد و پاسخ داد: «ما همه‌چیز زندگی‌مان کپی است؛ خیلی هم از این کار راضی هستیم و همه همین راه را ادامه می‌دهند. به نظرم فرهنگ و شکل و شمایل کار آن‌ها قشنگ است؛ به همین دلیل ما هم الگوبرداری کردیم. مردم هم خوشحال‌اند و وقتی سر می‌زنند، کیف می‌کنند از این حالت کریسمسی!» در پاسخ به این‌که بعد از این مدت، مغازه به چه حال درمی‌آید و بازار کارشان در روزهای دیگر سال چگونه است، گفت: «کلا ما وسایل تزئینی می‌فروشیم؛ نان‌مان از همین کار درمی‌آید. کریسمس، درخت کاج و چراغ‌های قرمز می‌فروشیم؛ نوروز، سفره هفت‌سین! خدا بیشترش کند. تا باشد از این مناسبت‌ها!»

از مردمی هم که از مغازه‌ها دیدن می‌کردند، نظرشان را می‌پرسیدیم و از لابه‌لای صحبت‌هایمان متوجه می‌شدیم به‌ندرت مسیحی هستند و مسلمان‌ها بیشتر از آن‌ها از کریسمس استقبال می‌کنند! اکثر قریب ‌به اتفاق مردم می‌گفتند: «تفریح و مناسبت‌هایی که مردم را دور هم جمع کند، کم است و در تقویم به‌جز شب یلدا و نوروز، چیزی نیست که بتوانیم با آن خوش بگذرانیم و شاد باشیم؛ به‌ همین دلیل از تقویم دیگران هم مناسبت‌هایشان را قرض گرفته‌ایم. از شب یلدا تا نوروز سه ماه طول می‌کشد و از قضا کریسمس هم در همین سه ماه است. آن وقت ۹ ماه ابتدایی سال هیچ اتفاق شاد دیگری نمی‌افتد و کسی شور و هیجان ندارد.» مردم خرید هم می‌کردند؛ یک درخت کاج می‌خریدند به بلندی یک و نیم متر. می‌خواستند آن را ببرند یک گوشه خانه‌شان، کنار شومینه بگذارند و خیال کنند این‌جا خارج است. چند صباح بعد همین درخت را برمی‌دارند و جایش سفره هفت‌سین پهن می‌کنند!

البته یک مورد دیگر هم که به‌ دفعات در میان خیل جمعیت دیده می‌شد، سلفی گرفتن و عکاسی مردم با مغازه‌های دکور کریسمسی بود. اصلا ترافیک پیاده‌روهای خیابان میرزای شیرازی به همین دلیل است. باید در هر مغازه که می‌رسید، چند ثانیه صبر کنید تا عکس گرفتن مردم تمام شود و بعد به راه‌تان ادامه دهید تا مبادا در کادر عکس‌شان قرار بگیرید و سلفی‌شان را خراب کنید.

از آن گذشته حتی نوازندگان دوره‌گرد این روزها هم خود را با شیوه‌های نوین غربی وفق داده‌اند و کنار خیابان ویولن اسکاتلندی می‌نوازند تا حس کنید واقعا خارج از ایران هستید. یکی از همین نوازنده‌ها که خیلی به کارش مسلط بود، پای صحبت ما نشست و گفت: «مردم این روزها این ملودی را می‌پسندند. شب عید می‌آییم برای مردم آکاردئون یا دایره و تنبک می‌زنیم. من حتی نی هم بلدم بزنم و موقع غم و عزا که می‌شود، در کوچه و خیابان‌ها نی می‌زنم تا مردم حالت حزن و اندوه به خود بگیرند.»

آن‌جا بود که بیشتر از هر لحظه دیگر متوجه شدیم چه مردم منعطفی هستیم. در همه حال خودمان را با همه شرایط وفق می‌دهیم و به‌صورت پیشرفته در همه حرفه‌ها، سبک‌ها و آداب و رسوم دستی بر آتش داریم.

آریس از رسوم هم‌کیشان خود می‌گوید

نوئلِ با سبزی پلو

جشن سال نویشان را نوئل می‌نامد؛ می‌گوید اول اسمش نوئل بوده بعد کریسمس بین مسیحیان به‌عنوان جشن ۱۲روزه سال نو باب شده است. آریس سارکیس، ۵۵ساله است، صحبت‌هایش را با این عبارت که پیوند ارامنه و ایرانیان به گذشته‌های باستانی برمی‌گردد، شروع می‌کند؛ درست از آغاز تاریخ ایران. «کتاب و ادیان الهی از تورات تا قرآن تمام بشر را به صلح و آرامش در کنار یکدیگر دعوت کرده، اما چیزی که در دنیا شاهدش هستیم جنگ بر سر قدرت است و خبری از صلح نیست. با این حال در ایران به‌خصوص شهرهای اصفهان و تهران زندگی مسالمت‌آمیز به‌طور واقعی به تصویر کشیده شده است؛ زندگی مسالمت‌آمیز ادیان الهی.»

کریسمس در آیین مسیحیت به منظور گرامیداشت زادروز مسیح برگزار می‌شود. بسیاری از اعضای کلیسای کاتولیک روم و پیروان آیین پروتستان، کریسمس را در روز ۲۵ دسامبر جشن می‌گیرند و بسیاری در شامگاه ۲۴ دسامبر. اعضای بیشتر کلیساهای ارتدوکس در سراسر دنیا نیز روز بیست‌وپنجم دسامبر را به‌عنوان میلاد مسیح جشن می‌گیرند. برخی از مسیحیان ارتدوکس در روسیه، اوکراین، سرزمین‌های اشغالی و دیگر مناطق، به سبب پیروی از گاهشماری یولیانی، جشن کریسمس را در روز هفتم ژانویه برپا می‌کنند.

ایام 12روزه کریسمس با سالروز میلاد مسیح در ۲۵ دسامبر آغاز می‌شود و تا جشن خاج‌شویان در روز ۶ ژانویه ادامه دارد. هرچند مهم‌ترین عید مذهبی در گاهشمار مسیحی، روز عید پاک (به‌عنوان روز مصلوب شدن و رستاخیز عیسی) است. عید پاک پیش‌تر یک عید مذهبی شناخته می‌شد، اما از اوایل سده بیستم میلادی به بعد به‌طور گسترده به‌عنوان یک جشن غیر‌مذهبی برگزار می‌شود و برای بیشتر مسیحیان، این ایام فرصتی است برای دور هم جمع شدن اقوام و دوستان و هدیه دادن به هم. آریس که مدیریت یک آژانس خودرو را برعهده دارد، می‌گوید ارامنه در ایران قدمتی بیش از ۵۰۰ سال دارند.

خاندان او در زمان نادرشاه از ارمنستان به ایران آورده شده‌اند. خودش متولد تهران است. از او درباره آداب و رسوم‌شان در شب سال نوی میلادی می‏پرسیم: «شب کریسمس همه خویشاوندان کنار هم جمع می‌شوند و این شب را با هم می‏گذرانند، بعد از آن هم تا چند روز دید و بازدید داریم؛ درست مثل عید نوروز بقیه هموطنان.» او با اشاره به این‌که برنامه‌های جمعی ارامنه تهران و مراسم و جشن‌های این شب در تالارهای مختلف دارای مجوز وزارت ارشاد برگزار می‌شود می‌گوید: «اما همه از این تالارها استقبال نمی‌کنند و ارامنه بیشتر ترجیح می‌دهند جمع‌های خصوصی‌تر داشته باشند.»

آریس به دیگر آداب و رسوم‌شان نیز اشاره می‌کند و می‌گوید: «ما از ۴۰ روز مانده به عید پاک که روز رستأخیر مسیح است روزه می‏گیریم.» شب کریسمس و جشن سال نوی مسیحیان هم در میان ارامنه با شیرینی‌ها، نوشیدنی‌ها و غذاهای مخصوصی جشن گرفته می‌شود. شیرینی پیروک، نان گاتا، کوکو سبزی و قهوه، بخشی از این خوردنی‌هاست. تصور غالب ما این است که ارامنه در شب سال نو یا عید پاک بوقلمون کامل را سر میز شام خود می‌گذارند، ‌اما آریس می‌گوید شام رایج سال نویشان سبزی پلو با ماهی است.

البته شام کریسمس ارامنه یک خوراکی دیگر هم دارد و آن کوکو سبزی است. بعضی‌وقت‌ها شام این شب به شکل برنج، کوکوسبزی و ماهی آماده و... سرو می‌شود. او در توضیح روابطش با مسلمانان، به زندگی مسالمت‌آمیز ارامنه اقلیت در ایران با اکثریت مسلمان اشاره می‌کند و می‌گوید: «ارامنه ایرانی اغلب سعی می‌کنند با همشهریان‌شان صرف‌نظر از دین و مسلک در صلح زندگی کنند؛ به همین دلیل هم سالیان طولانی در این کشور زندگی و نسل‌شان ادامه پیدا کرده است.

از نظر کاری با هم در ارتباطیم و مشکلی نداریم؛ مسافران‌مان هم ارمنی و هم مسلمان هستند. کمتر دیده‌ام ارامنه با مسلمان‌ها‏ ارتباط خانوادگی داشته باشند، اما دوست و همکار هستیم. البته در همه جا تفکرات افراطی وجود دارد؛ چه مسلمانان چه ارامنه. مثلا یکی از کسبه همین محل که فست فود دارد یک‌وقت‌هایی از برخوردهای نامهربانه گلایه می‌کند؛ برخی غریبه‌ها که بیشتر مسلمان هستند وقتی می‌فهمند صاحب مغازه ارمنی است، می‌روند، اما ما ناراحت نمی‌شویم.»