وقتی نمی‌دانید معتاد شده‌اید...

روزنامه آرمان امروز - آرزو ضیایی: موادمخدر سنتی جای خود را به صنعتی دادند و اکنون شاهد وجود گونه‌های دیگر از موادمخدر صنعتی مانند دستمال یا شامپو تریاک در جامعه هستیم! قاچاقچیان موادمخدر هر روز فکر بهتری برای استتار جرم خود می‌کنند و چهره دیگری به موادمخدر داده و امکان شناسایی آن را دشوارتر می‌کنند.

با شرایط موجود چگونه می‌توان دو قدم جلوتر از قاچاقچیان گام برداشت؟ زیرا شکل‌های نوین عرضه موادمخدر صنعتی سبب ایجاد مشکلات برای مردم و نیروهای انتظامی در شناسایی آنها شده است. قاچاقچیان قادرند نوجوانان یا جوانان را با ظاهر فریبنده و غیرقابل شناسایی موادمخدر جدید، به دام اعتیاد بکشانند، زیرا در این صورت آنها نمی‌دانند ماده مصرف شده در واقع ماده مخدر است!

اغلب مردم هنگام یادآوری اسامی موادمخدر سنتی و صنعتی ابتدا شکل خاص آنها را در ذهن می‌آورند. در واقع آنها اغلب تصور می‌کنند موادمخدر را به راحتی می‌توان از شکل آن تشخیص داد و از مصرف آن خودداری کرد، اما متاسفانه موادمخدر کنونی هیچ‌شکل و فرم خاصی ندارند. بنابراین تصور آن دور از ذهن نیست که یک قرص، شربت، شامپو، عکس‌برگردان، دستمال و... در اصل ماده مخدر است. نکته حائزاهمیت نحوه شناسایی و خودداری افراد از مصرف آنهاست. هر ازگاهی ستاد مبارزه با موادمخدر به منظور افزایش آگاهی و اطلاع‌رسانی به مردم اخباری در این زمینه منتشر می‌کند، اما این نوع اطلاع‌رسانی تا چه میزان می‌تواند پاسخگوی سرعت عمل قاچاقچیان و ساقیان موادمخدر در استتار و تغییرظاهر موادمخدر باشد و آیا زمان آن نرسیده که در مورد نوع و شیوه آگاهی‌رسانی به مردم تجدیدنظر کنیم؟

چندی قبل خبر موسوم به توزیع عکس‌برگردان‌های اعتیادآور در مدارس نقل شبکه‌های اجتماعی مجازی شده بود. خبری که ستاد مبارزه با موادمخدر آن را تایید یا تکذیب نکرد، اما هشدارهایی در ارتباط با آن‌ به مردم داد. این عکس‌ برگردان‌ها در قطع مربع‌هایی ریز و از قوی‌ترین مواد مخدر توهم زا، بسیار کشنده و با نام علمی ال‌اس‌دی (نه ال‌دی) هستند که از طریق خوردن یا پوست جذب بدن می‌شوند. دستمال‌ها گونه دیگری از موادمخدر صنعتی جدید هستند که به گفته سخنگوی ستاد مبارزه با موادمخدر به تازگی توسط برخی از فروشندگان زن مترو و ساقیان موادمخدر در معابر عمومی شهرهای مختلف به فروش می‌رسند. آنها قابل شناسایی نیستند و در قالب دستمال مرطوب برای پاک کردن مواد آرایشی به فروش می‌رسند. پرویز افشار تصریح کرد: «آینده تغییر الگوی مصرف در دنیا بیشتر به سمت و سوی این مواد است و مردم باید در جریان باشند مواد مخدر در قالب دستمال، قرص، اسپری عرضه می‌شود و حتی ممکن است این مواد در آینده، بیشتر در غالب عطریات و بخور مصرف شود که باید مراقب اینها باشیم.» بنابراین تغییر شکل و ظاهر موادمخدر خطری جدی و در کمین افراد جامعه است.

وقتی نمی‌دانید معتاد شده‌اید!

تعجب نکنید، دیری نمی‌گذرد که بسیاری از افراد بی‌اطلاع از آن‌اند که به دام اعتیاد کشیده شده‌اند. شامپو تریاک نمونه بارز این بی‌اطلاعی است. این شامپوها به راحتی در جنوب ایران و همچنین برخی از داروخانه‌ها به فروش می‌رسند و بیش از آنکه راه‌حل درمان ریزش مو باشند برای مصرف‌کننده اعتیاد به همراه می‌آورند. شیوه عرضه قاچاقچیان در مورد تمام موادمخدرهای جدید یکسان است و مصرف‌کننده هرگز گمان نمی‌کند شامپو یا دستمال مرطوب را به منظور اعتیاد تهیه می‌کند، اما در نهایت اتفاق شوم اعتیاد مصرف‌کننده رخ می‌دهد. دنیایی که در آن به هرچیز خوردنی، بوییدنی و... باید شک کرد تا اعتیادآور نباشد بسیار ترسناک است و شیوه رهایی از این ترس اطلاع‌رسانی بموقع و سریع نهادهای نظارتی است. متاسفانه در برخی موارد آنها تا زمان ابلاغ گسترده رسانه‌ها، دست به افشاگری اطلاعات درباره این موادمخدر نمی‌زنند. متاسفانه استفاده از این مواد‌مخدر که ما در این نوشتار آنها را «شبه مخدرها» می‌نامیم تا حدود زیادی در جامعه فراگیر شده است. موادمخدری که نمی‌دانیم آنها را مصرف می‌کنیم یا درکی از مضرات استفاده از آنها برای سلامت جسم و روان خود نداریم.

مدارس و دانشگاه‌ها را دریابید!

اطلاع‌رسانی دقیق و بهنگام به مدارس در ارتباط با شبه مخدرها به دانش‌آموزان یا دانشجویان به چه میزان است؟ آیا برگزاری چند همایش سراسری برای دانش‌آموزان به آگاهی‌رسانی به آنها درباره موادمخدر جدید کمک می‌کند؟ نباید نوجوانان و جوانان را با قاچاقچیان تنها بگذاریم، بله درست خواندید عدم اطلاع‌رسانی کافی تفاوت چندانی با تنها گذاشتن آنها با قاچاقچیان موادمخدر ندارد. مشاوران مدارس قادرند نقش بسیار مهمی را در اطلاع‌رسانی دقیق به دانش‌آموزان در زمینه معرفی و شناسایی موادمخدر صنعتی جدید ایفا کنند، اما سهم این شیوه آگاهی‌رسانی‌ به نوجوانان در مدارس چقدر است و آیا جوابگوی نیاز فعلی جامعه است یا خیر؟

البته ستاد مبارزه با موادمخدر برای شناسایی مواد صنعتی جدید تلاش‌های زیادی می‌کند و در هر صورت تلاش فزاینده‌ای برای مقابله با قاچاقچیان موادمخدر داشته است، اما زمان آن رسیده که شیوه اطلاع‌رسانی به مردم را به شیوه‌های نوین تغییر بدهیم و در مدارس نیز از روش مشاوره‌های انفرادی برای تک تک دانش‌آموزان بهره ببریم. بسیاری از دانشجویان نیز از چنگال اعتیاد در امان نیستند، آنها نیز به‌هزار و یک دلیل غیر از اعتیاد تن به استفاده از موادمخدر می‌دهند بی آنکه شناخت چندانی از مشکلاتی داشته باشند که بعدها دچار آن می‌شوند. نمونه بارز استفاده از مواد روانگردان در شب‌های امتحان توسط دانشجویان پسر و دختر است.

قرص‌ ریتالین که به قرص «شب امتحانی» در میان دانشجویان شهرت دارد، سبب شب بیداری‌ دانشجویان می‌شود تا به سبب آن بتوانند به راحتی درس بخوانند. این قرص‌ها که اغلب در موقعیت‌های خاص توسط دانشجویان مصرف می‌شوند به مرور زمان آنها را دچار اعتیاد می‌کنند. دانش‌آموزان و دانشجویان قشرهای تاثیرگذار جامعه در حل‌ بحران‌های اجتماعی هستند. بنابراین ناخودآگاه و با اطلاع‌رسانی دقیق به آنها می‌توانیم میزان استفاده افراد جامعه را از موادمخدر صنعتی که اغلب خطرناک‌تر از مواد سنتی هستند، کاهش دهیم. حتی در این صورت هنوز خطر شبه مخدرها وجود دارد و به منظور مقابله با آنها مسئولان باید اطلاعات خودشان را از شگردهای قاچاقچیان همواره به روز نگه دارند.

لزوم تغییر شیوه اطلاع‌رسانی در زمینه موادمخدر صنعتی

یک کارشناس اعتیاد در گفت‌و‌گو با «آرمان» با اشاره به خطرات مواد مخدر نسل سومی برای عموم افراد جامعه می‌گوید: مواد روانگردان جدید یا NPS‌ها حدود 30 سال است که در دنیا مطرح اند، اما سرعت رشد و تنوع آنها در دو، سه سال گذشته بسیار زیاد شده و تعداد آنها به 700 گونه رسیده است. سعید صفاتیان می‌افزاید: نیاز به بررسی علل علاقه مندی جوانان به استفاده از این مواد و تولید آنها توسط قاچاقچیان داریم. تصمیم تولید این مواد از سوی قاچاقچیان آماتور و خرده‌پا نیست و یک گروه متخصص از آنها در اتاق‌های فکر درباره نیازهای جوانان در جامعه تصمیم‌گیری می‌کنند. او تاکید می‌کند: برای مثال آنها به نیاز یک جوان در صورت حضور در یک مهمانی فکر و مواد مخدری با اثرات کوتاه‌مدت تولید می‌کنند. بنابراین در نهایت موادمخدر یا روانگردانی تولید می‌شود که جوان از مصرف آن شاد شده، از نظر جنسی تقویت و دچار توهم و هیجان شده و از فشار زندگی روزمره رها می‌شود.

صفاتیان می‌افزاید: متخصصان حاضر در اتاق فکر دارو و موادمخدر را تولید و وارد بازار می‌کنند. او می‌گوید: قیمت دارو نکته بعدی در زمان تولید آن است؛

قاچاقچیان قادر به تولید دارویی با قیمت هر قرص 200‌هزار تومان نیستند، زیرا مصرف هر دارویی با این قیمت حتی با بالاترین میزان اثرگذاری روحی و روانی در جامعه رواج نمی‌یابد. بنابراین قیمت دارو را متعادل نگه می‌دارند تا همه افراد جامعه قادر به خرید آن باشند. صفاتیان خاطرنشان می‌کند: شکل و شمایل دارو و ماده مخدر باید غلط انداز باشد تا به راحتی حمل شود و دود و بوی زیادی در زمان مصرف نداشته باشد، زیرا موادمخدر صنعتی اغلب به دور از چشم خانواده و اطرافیان مصرف می‌شوند. او تاکید می‌کند: بنابراین قاچاقچیان و تولیدکنندگان به سوی عرضه و تولید نوعی از ماده مخدر مانند قرص‌های خاص، اسپری، دستمال می‌روند که ظاهر فریبند‌ه‌ای داشته باشند و شیوه حمل و نقل آنها نیز آسان‌ باشد. صفاتیان می‌افزاید: راه‌های خرید و فروش این مواد به دلیل دسترسی آسان به آنها راحت‌تر است. به‌طور کلی همواره سیستم عرضه و قاچاق مواد مخدر از ستاد مقابله در حوزه کاهش تقاضا جلوتر است.

در واقع مواد مخدر با اسامی جدید کار متخصصان را در تشخیص و درمان مواد مخدر دچار مشکل می‌کند. او خاطرنشان می‌کند: ستاد مبارزه با موادمخدر باید سریعا نوع مواد و اثرات آن را تشخیص داده و دستورات لازم در زمینه مقابله با آنها را بدهند. از سوی دیگر تا وقتی ماده اولیه یک ماده مخدر مشخص نباشد در زمینه درمان نمی‌توان اقدام درخوری انجام داد. در حال‌ حاضر مراجعی مانند شهرداری یا نیروی‌انتظامی به دلیل تنوع زیاد آنها قادر به شناسایی این مواد نیستند. صفاتیان می‌افزاید: سیستم آموزش در دنیا به روز شده و تنها درباره موادمخدر سنتی صحبت نمی‌کنند. در واقع در ارتباط با هر ماده مصرفی توسط یک نوجوان حتی یک دستمال که احتمال وجود مواد روانگردان در آن است، باید به نوجوان توضیح داد، زیرا در غیراین صورت جای مضرات عوارض مثبت مصرف را از سیستم قاچاق و فضای ‌مجازی می‌گیرد و در این صورت توضیحات نهادهای نظارتی و نیروی ‌انتظامی برای او قابل قبول نیست.