رمزگشایی از پیامک های استامینوفن مرگ آور

روزنامه هفت صبح: «استامینوفن های مرگ آور، بخشیده شدن خلافی خودروها و خمیر دندان های شیمیایی»؛ اینها فقط بخشی از شایعات چند ماه اخیر است که از طریق پیامک و ایمیل دست به دست میان مردم چرخید و به سوژه داغ روز تبدیل شد. اگر تا چند وقت پیش پیامک ها و شایعات فقطی در حد کلاهبرداری های پیامکی و اینترنتی خلاصه می شد اما این روزها شایعات اینچنینی چنان بزرگ و عجیب شده که موج بزرگی را ایجاد می کند و باعث می شود تا مردم در زمان مراجعه به داروخانه ها استامینوفن نخرند، برای پاک شدن خلافی شان چنان هجوم بیاورند که سامانه راهنمایی و رانندگی با اخلال مواجه شودو در زمان خرید خمیردندان به رنگ نوار انتهای آن نگاه کنند تا سبز باشد وگرنه نشاندهنده مواد شیمیایی درون خمیر دندان است!

چه اتفاقاتی رخ داده که شایعه های پیامکی و اینترنتی از شکل کلاهبرداری های مستقیم و کوچک به شایعات نگران کننده تبدیل شده؟ چرا اثرگذاری چنین شایعاتی تا این اندازه بالا رفته و آیا کسانی که چنین شایعاتی را می سازند مجرم هستند؟ هفت صبح به بررسی شایعات منتشر شده در چند وقت اخیر پرداخته و در گفتگو با مسئولان وزارت بهداشت، حقوقدان ها و جامعه شناسان ابعاد آن را بررسی کرده است.

یک پیامک مرگ آور

همانطور که در گزارش روزهای قبل هفت صبح نیز اشاره کردیم، در چند روز اخیر پیامک های بسیاری برای شهروندان درباره قرص مرگ آور سرماخوردگی ارسال شده که متن این پیامک ها اینگونه بود: «بالاش نوشته استامینوفن، پایینش ریز نوشته دگلوفین نخرید و نخورید چند نفر تو کما رفتند، دو نفرم مردن». همین پیامک کوتاه کافی بود تا موجی از واکنش ها در سطح شهر ایجاد شود.

چند روز پس از جدی شدن این شایعات وزارت بهداشت با تکذیب شدید این ماجرا اعلام کرد: «هیچ دارویی مشابه استامینوفن که مصرف آن خطرناک باشد در کشور وجود ندارد و شایعات مبنی بر اینکه مصرف دارویی به نام دگلوفین که مشابه استامینوفن معرفی شده و اعلام شده مصرف آن باعث کما رفتن بیمار شده است به هیچ وجه صحت ندارد، ضمن اینکه اساسا دارویی با این نام در کشور وجود خارجی ندارد.»

این در حالی است که روز گذشته اعلام شد یکی از عوامل ارسال پیامک کذب داروی مرگ آور مشابه استامینوفن، در یکی از استان های کشور دستگیر شده است. البته در این ماجرا خود وزارت بهداشت نیز شکایت کرده است.

در این رابطه دکتر عباس زارع نژاد ضمن تایید این موضوع به هفت صبح می گوید: «پس از انتشار این پیامک وزارت بهداشت شکایتی را تنظیم کرد تا عاملان انتشار این پیامک دستگیر شوند. نیروی انتظامی با پیگیری این موضوع ظاهرا فرد عامل این پیامک را دستگیر کرده است. وزارت بهداشت این موضوع را پیگیری خواهد کرد و همچنین درخواست داده ایم تا با حساسیت بیشتری شایعات از این دست و عوامل آن پیگیری شوند.»


یک ایمیل و خمیردندان های شیمیایی

چند ماه قبل وپیش ازت جنجال استامینوفن ها، نوبت خمیردندان ها بود که به سوژه روز شایعات تبدیل شوند. حتما خبر رابطه نوارهای رنگی ته همیردندان با مواد موجود درون آن را شنیدهاید. خبری که در آن به خریدار توصیه می کرد تنها خمیردندان هایی را تهیه کنند که رنگ نوار انتهای آنهاس بز باشد چون رنگ های دیگر در انتهای تیوپ نشاندهنده محتوای شیمیایی آنهاست.

متن خبر اینگونه بود: «در زمان خیرد خمیردندان، لطفا به این نکته متوجهباشید. زمانیکه شما خمیردندان می خرید، اگر متوجه قوطی یا لوله خمیر شوید، در پایین آن به یکی از چهار رنگ زیر علامتگذاری شده است.

* اگر علامت رنگ سبز باشد: خمیردندان از مواد طبیعی و ادویه جات ساخته شده است.

* اگر علامت رنگ آبی باشد: خمیردندان از مواد طبیعی و مواد کیمیاوی (شیمیایی) ساخته شده است.

* اگر علامت رنگ سیاه باشد: خمیردندان کاملا از مواد کیمیاوی (شیمیایی) ساخته شده است.

* شما فقط آن خمیردندان را خریداری کنید که رنگ سبز یا آبی علامتگذاری شده است.
دکتر سیامک شایان امین در این رابطه به هفت صبح می گوید: «این خبر تنها یک شایعه بودو پیش از آن در سایت های خارجی نیز مطرح شده بود. به این نوارهای رنگارنگ eye mark گفته شده و توسط چشم الکترونیکی دستگاه بسته بندی شناسایی می شود. دستگاه الکترونیکی به کمک eye mark محل دقیق بریدن یا تا کردن و پرس کردن تیوپ های بسته بندی را شمخص می کند. معمولا یک تکنسین اندازه های دقیق را می گیرد. ابتدا روی تیوپ ها این نوارهای رنگی چاپ می شود تا مراحل بریدن و پرس شدن با دقت خیلی بیشتری انجام شود. بنابراین وقتی خرید می روید فقط کافی است قسمت ingredient چاپ شده روی تیوپ را مطالعه کنید.»


خلاف هایی که بخشیده نشد

پیامک بخشیده شدن خلافی های یکی از اولین های جنجال برانگیز در این حوزه بود. در بهمن ماه سال گذشته پیامکی با این متن منتشر شد: «اگر ماشین تان خلافی دارد، شماره سریالی که روی کارت مشخصات ماشین به صورت عمودی نوشته شده را به شماره اعلامی ارسال کنید تا خلافی شما به مناسبت ۲۲ بهمن بخشیده شود.»

نکته جالب آنجا بود که شماره اعلام شده در پیامک شماره استعلام خلافی خودرو بود و هیچ کار خاص دیگری انجام نمی داد.

این پیامک آنچنان جدی شد و رانندگان زیادی شماره کارت خود را به آن پیامک زدند که حتی سامانه راهنمایی و رانندگی در مواقعی با اختلال مواجه شد.

بعد از این ماجراها پلیس فتا وارد عمل شد و سرانجام سه متهم مربوطبه این پرونده شناسایی و در عملیاتی ضربتی دستگیر شدند. در همان زمان منتشر کنندگان این پیامک گفتند که در سطح شهر شایعه شده بود که چنین طرحی از سوی پلیس راهور انجام می شود، بنابراین برای اطلاع رسانی به دوستان، اقدام به ارسال این پیامک کرده بودند ولی هرگز تصور نمی کردند که توسط پلیس دستگیر شوند!

مدتی بعد هم البته سردار احمدی مقدم اعلام کرد به نظر می رسد متهمان پرونده نیت خرابکارانه نداشته بلکه قصد آنها شوخی بوده؛ هر چند که اقدام آنها زحمت برای پلیس به همراه داشت.


ارسال شایعات پیامکی جرم است؟

با افزایش این پیامک ها و دستگیری افراد منتشر کننده شایعات این سوال مطرح می شود که نظر قانون درباره چنین پیامکی چیست وآیا چنین افرادی مجرم شناخته می شوند؟ در این صورت مجازات آنها چیست؟

در همین رابطه پیمان حاج محمود عطار، وکیل دادگستری و مشاور حقوقی به هفت صفح می گوید: «طبق قانون مجازات اسلامی نشر اکاذیب و بیان مطالبی که صحت آنها محل اشکال است جرم محسوب می شود. طبق ماده 698 قانون مجازات اسلامی هر کس به قصد اضرار به غیر یا تشویق اذهان عمومی یا مقامات رسمی به وسیله نامه یا شکواییه یا مراسلات یا عرایض یا گزارش یا توزیع هرگونه اوراق چاپی یا خطی با امضاء یا بدون امضاء اکاذیبی را اظهار نماید یا با همان مقاصد اعمالی را برخلاف حقیقت رأسا یا به عنوان نقل قول به شخص حقیقی یا حقوقی یا مقامات رسمی تصریحا یا تلویحا نسبت دهد اعم از اینکه از طریق مزبور به نحوی از انحاء ضرر مادی یا معنوی به غیر وارد شود یا نه، علاوه بر اعاده حیثیت در صورت امکان، باید به حبس از دو ماه تا دو سال یا شلاق تا 74 ضربه محکوم شود. بنابراین طبق همین ماده افرادی که از طریق پیامک و یا مواردی از این دست اقدام به ساخت چنین شایعاتی می کنند - با وجود آنکه ممکن است قصد شوخی داشته باشند - مجرم شناخته می شوند. در مواردی از این دست هم سازمان هایی که شایعات مربوط به آنها می شده و هم دادستان و مدعی العموم به نمایندگی از جامعه می توانند از این اشخاص شکایت کنند.»


ضعف اطلاع رسانی شفاف موجب ایجاد شایعات می شود

دکتر مجید ابهری رفتارشناس و استاد دانشگاه درباره دلایل ایجاد چنین شایعاتی در جامعه می گوید: «گسترش شایعه در یک جامعه از نگاه رفتارشناسی اجتماعی چند علت می تواند داشته باشد:

۱- غیبت اطلاع رسانی شفاف و هرگونه ضعف در آن

۲- ضعف آموزش های اجتماعی در جهت افزایش سواد رسانه ای افراد جامعه و آگاه سازی از آنها

۳- کم رنگ بودن و ضعیف بودن برخورد قانونی و قضایی با متخلفان و فقدان قوانین بارز در این زمینه

با توجه به این نکات مهمترین علت رفتاری پذیرش و گسترش شایعه وجود زمزمه هایی از اخبار مترادف و مشابه است. مثلا وقتی یک مورد شیمیایی در شیر دیده می شود کافی است یک شایعه ساز وجود وایتکس در شیر را انتشار دهد و پذیرش اجتماعی نسبت به آن وجود دارد. زمانی که هیچ نهاد و سازمان متولی این موضوع را تکذیب نکند یا با آن برخورد قاطع صورت نگیرد شایعه کم کم رشد می کند و فراگیر می شود.»