کیتارو؛ افسانه‌ای از مشرق زمین

ماهنامه تجربه - بهمن بابازاده: خبر هیجان انگیز است: «کنسرت افسانه موسیقی ژاپن در ایران» ضربِ اول این غافلگیری به سال ۹۳ برمیگردد. آنجا که «کیتارو» برای اولین بار به تهران آمد و همه بلیت های کنسرتش در کمترین زمان ممکن تمام شد و اجرا در دو مرحله تمدید شد. خیلی ها هنوز نمی دانند که این موزیسین جهانی یکبار در تهران به اجرای برنامه پرداخته و کلی هم خبرساز شده است.

حتی جدی ترین روزنامه های آن سال هم با تردید درباره این کنسرت می نوشتند و فضای آن سال ها و ممنوعیت نانوشته کنسرت های خارجی در ایران، بارها و بارها باعث شایعه لغو این برنامه شد ولی این کنسرت با تمام حواشی و اتفاقات تلخ و شیرین اش در ایران روی صحنه رفت و حالا ۴ سال پس از آن کنسرت که جاده صاف کن بسیاری از کنسرت های خارجی در ایران بوده، بار دیگر قرار است در تاریخ ۱۶، ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت در تهران روی صحنه برود.

درباره کیتارو

متولد چهارم فوریه 1953 در شهر نویوهاشنی ژاپن است و در ایران طرفداران زیادی دارد. نام او اولین بار با آلبوم «جاده ابریشم» سر زبان ها افتاد. این آلبوم در سال 1986 با استقبال جهانی روبرو شد. جاده ابریشم برای مجموعه مستندی ژاپنی ساخته شده بود که در تلویزیون ایران هم به نمایش در آمد. کیتارو در سال 87 میلادی به دنبال استقبال از آلبوم جاده ابریشم با همکاری موسیقی دانانی چون جان اندرسون و می کی هارت، آلبوم «نور روح» را عرضه کرد که حدود 10 میلیون کاست از آن فروخته و در ایران هم با استقبال زیادی روبرو شد. از دیگر آلبوم های کیتارو که در ایران با استقبال مواجه شده می توان از «ماندلا» یاد کرد. کیتارو کنار محبوبیت جهانی، جایزه معتبر گرمی (Grammy) را که به اسکار موسیقی شهرت دارد از آن خود کرده است.

افسانه ای از مشرق زمین

«کیتارو» که ازت او به عنوان «افسانه موسیقی ژاپن» یاد می شود، بارها و بارها در گفتگوهای مختلف گفته که هرگز آموزش آکادمیک موسیقی را تجربه نکرده و موسیقی خلق شده از سوی او آواهایی از درون اوست؛ آواهایی که به او الهام می شود و او تنها آنها را اجرا می کند: «من هیچ آموزشی در موسیقی ندیدم. فقط یاد گرفته ام به گوش و احساسم اعتماد کنم. این موسیقی از ذهن من نمی آید، از بهشت می آید، وارد بدنم می شود و پس از عبور از انگشتانم نوشته می شود. گاهی خودم هم شگفت زده می شوم. من هرگز تمرین نکرده ام و برای نوشتن ملودی مطالعه نمی کنم. تنها انگشتانم را حرکت می دهم. نمی دانم این ترانه ها از که هستند؟

من آهنگ های خودم را می نویسم اما آنها از آن من نیستند. منبع الهام و تولید آثارم صداهای طبیعت هستند و در واقع سعی کرده ام هر آنچه که شنیده ام را به گوش مخاطبان موسیقی ام در اقصی نقاط جهان برسانم. این ایده سال ها در من جاری بوده و به این فکر می کردم ولی همیشه موانعی کنار من بودند که اجازه نمی دادند به آنچه خواسته ام برسم ولی سرانجام به کمک برخی دوستانم توانستم این فکر را به عمل تبدیل کنم و به خوبی هم جواب گرفتم. شیاد یکی از خاصیت های موسیقی من این است که مخاطب و شنونده را با خود به اقصی نقاط جهان می برد. این برای من خوشایند است و به شدت پرهیجان. شنونده این آثار به خاطر این سفر پر هیجان است که تا انتها با من همراه می شود و همین برای من بهترین لذت ها را در پی داشته است.»

موسیقی «کیتارو» در جهان پیام آورد صلح، یکی بودن مردم سراسر جهان در هنر و موسیقی و عرفان است. او بین سال ها ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹ تور جهانی تور عشق و صلح جهانی را اجرا کرد تا پیام صلح خود را از طریق موسیقی به گوش جهانیان برساند. کشورهای جنوب شرق آسیا، یونان، هنگ کنگ و ژاپن از جمله مقاصد وی در این سفر بین المللی بودند. این هنرمند به عنوان یک شمایل موسیقی در سراسر جهان به عنوان بنیانگذار موسیقی «نیو ایج» (عصر جدید) به رسمیت شناخته شده است و همه اینها باعث می شود هرگونه تحسینی که از کیتارو می کنیم، مبالغه به نظر نرسد.

و در طول بیش از سه دهه فعالیتش مجموعه ای وسیع از موسیقی سازی محبوب میلیون ها نفر از مردم سراسر دنیا را خلق کرده است و یکی از اصول اساسی زندگی هنری اش باور یک واقعیت درونی در اوست که معتقد است جهان سرانجام روزی به صلح ابدی خواهد رسید: «معتقدم که موسیقی دارای یک قدرت معجزه آمیز برای نفوذ در ذهن و روح مخاطبان است، بنابراین من من، بلکه اغلب موسیقدان ها در تلاش هستند تا ذهن ها را به سمت هر چه صلح آمیزتر شدن سوق بدهند و از این قدرت اعجاز بهترین استفاده ها را ببرند. موسیقی از اتفاقات مهلک و آسمانی این جهان است که می تواند هر اتفاقی را باعث شود. موسیقی انسان ها را نجات خواهد داد و سرانجام جهان را به صلح ابدی خواهد رساند.»

هشداری از جنس ترامپ

کیتارو سال هاست که در آمریکا ساکن است و موسیقی خود را که برگرفته از اصوات طبیعت است، عمدتا در استودیوی شخصی اش در کوه های ژاپن ساخته، نواخته و ضبط کرده است. کیتارو اکنون در خانه ۷۳ هکتاری خود در کلورادو به همراه همسرش که از نوازندگان باسابقه گروهش بوده و پسری که از همسر اولش دارد، زندگی می کند. وی استودیی ۲۵۰۰ متر مکعبی به نام خانه موچی دارد که برای اجرای ارکستری ۷۰ نفره گنجایش کافی دارد.

او قرار است اردیبهشت در تهران روی صحنه برود و از بین نوازندگان گروهش ۷ نفر پاسپورت آمریکایی دارند. لزومی به توضیح مصائب سفر به ایران و بازگشت به آمریکا با توجه به شرایط سخت و قوانین دست و پاگیر دولت ترامپ نیست و با این شرایط بدون شک هر اتفاقی ممکن است رخ دهد. از صدور ویزا تا لحظه بازگشت به آمریکا. یکی از بزرگترین دغدغه های اعضای گروه و خود کیتارو ماجرای بازگشت به آمریکا و دردسرهای احتمالی حضور در ایران برای اوست ولی او بارها از عشق و علاقه اش به ایران گفته است و همین عشق باعث شد پس از فاجعه پلاسکو در ایمیلی که در اختیار اکثر رسانه ها قرار گرفت، همدردی جالب توجهی را با مردم ایران داشته باشد.

متنی که به شدت مورد توجه رسانه های داخلی و خارجی قرار گرفت: «لطفا این پیام را به همه برسانید، به دوستان و آشنایان و خانواده تمامی کسانی که در فاجعه غم انگیز ۱۹ ژانویه۲۰۱۷ در تهران جان خود را از دست دادند ؛ ما مایلیم مراتب تسلیت و همدردی قلبی مان را به خاطر جان باختگان رویداد غم انگیز ۱۹ ژانویه ساختمان ۱۷ طبقه پلاسکو تهران اعلام نماییم؛ مبه خانواده محترم تمامی آتش نشان های شجاع و قهرمانانی که جان خود را از دست دادند. برای شان بهترین آرزوها را داشته و در این موقعیت غم انگیز به فکرشان هستیم / کیتارو»

حواشی کنسرت قبلی

اولین کنسرت کیتارو در ایران برگزار شد و مورد استقبال قرار گرفت که حواشی روزهای بعد از اجرای زنده به قدری عجیب و باورنکردنی بود که تا مدت ها در رأس اخبار رسانه ها قرار داشت. دستمزد نوازندگان ارکستر سمفونیک که کنار کیتارو ساز می زنند، تا مدت ها پس از این اجرا پرداخت نشد و همین باعث شد برگزار کنندگان این کنسرت به شدت مورد حمله و هجمه رسانه ها قرار بگیرند. سالن برگزاری برنامه نیز به دلیل برخی معوقات مالی مانع خروج سازهای نوازندگان ارکستر از سالن شد و این گروکشی سر از رسانه ها در آورد.

ماجرا هم از این قرار بود که هزینه ارکستر و سایر مبالغ برنامه به حساب یکی از مدیران اصلی آن زمان دفتر موسیقی وزارت ارشاد واریز شده بود و او نیز به واسطه درگیری های مدیریتی حاضر نشده بود این مبلغ را به حساب سالن و نوازنده ها واریز کند. با رسانه ای شدن این ماجرا اوضاع از کنترل خارج شد و موجب تبعات بدی برای آن مدیر سرشناس شد. البته که آن مدیر عزل و جای خود را به یکی دیگر از مدیران فرهنگی داد ولی تا مدت ها از او به عنوان یکی از اصلی ترین دلایل حواشی پس از اجرای کیتارو در ایران نام می بردند.

اردیبهشت پرهیجان

کنسرت کیتارو در ایران در تاریخ 16، 17 و 18 اردیبهشت در تالار وزارت کشور برگزار خواهد شد و تبلیغات گسترده ای برای این کنسرت آغاز شده است. صفحات مجازی به شدت به این موضوع پرداخته اند و رسانه ها هر روز در این باره سعی در اطلاع رسانی دارند. کیتارو اعلام کرده که در اجراهای سال 2018 خود کنداکتوری جدید و متفاوت با آنچه در سال های گذشته روی صحنه می برده را اجرا خواهد کردو همین موضوع نشان از اجرای کنسرتی متفاوت در این برنامه دارد.

پلاسکو سخت غمگینم کرد

گفتگو با کیتارو از موسیقی تا همدردی اش با ایرانیانم

او افسانه موسیقی ژاپن است، با بیش از ۱۷ بار نامزد شدن در جایزه «گرمی». مهمترین موزیسین و هنرمند ژاپن که سال هاست در عرصه های بین المللی می درخشد. «کیتارو» اردیبهشت امسال برای دومین بار به ایران سفر خواهد کرد تا بار دیگر در حضور دوستداران موسیقی به اجرای برنامه بپردازد. این هنرمند این بار با رپراتواری جدید و متفاوت با اجرای قبلی در ایران روی صحنه خواهد رفت و در تاریخ ۱۶، ۴۱۷ و ۱۸ اردیبهشت تاریخ اجرای این هنرمند در سالن وزارت کشور تهران تعیین شده است. گپ و گفتی به همین بهانه با «کیتارو» از طریق وکیل و مدیر برنامه اش «ایچی نایتو» انجام داده ایم که در ادامه می خوانید.

کنسرت اول شما در ایران چهار سال پیش برگزار شد و بازتاب های داخلی و خارجی زیادی را به خود دید. اگر قرار باشد درباره آن اجرا و خاطراتی که از آن کنسرت در ایران در ذهن تان مانده صحبت کنید، مشخصا بیشتر از همه به کدام وجه از آن می پردازید؟

- اجرا در ایران برایم لذتبخش بود. من اولین بار بود که برابر مخاطبان ایران اجرای برنامه داشتم و همین من را هیجان زده کرده بود. نکته مهمی هم که وجود داشت، میزان علاقه مندی و انرژی مثبتی بود که در سالن وجود داشت. از آن گذشته از همکاری و اجرا با ارکستر ایرانی لذت بردم. متاسفانه وقت کافی برای معاشرت و گفتگو با اعضای ارکستر بعد از اجرا نداشتم ولی به هر حال امیدوارم که اعضای ارکستر و مخاطبین از اجراها لذت برده باشند.

بهترین نکته درباره اجرای قبلی تان در ایران چه بود؟ نکته ای که خیلی از آن انرژی خوب گرفتید؟

- بهترین قسمت، ترکیب و هماهنگ شدن اعضای گروهم با ارکستر ایرانی بود. نوازنده های ایرانی بسیار قوی و تکنیکی ساز می زدند و خیلی زود با هم هماهنگ شدیم. تمرین آنچنانی نداشتیم و همان لحظه اول که ساز زدند به کارشان ایمان آوردم. آنها بدون هیچ تذکر و توصیه ای در بهترین حالت کارشان را انجام دادند و این بخش از برنامه برای من واقعا لذتبخش بود.

نظرتان درباره مخاطبان موسیقی در ایران چیست؟ به هر حال شما در بزرگترین سالن ایران روی صحنه رفته اید و با مخاطب ایرانی مواجهه داشته اید.

- من عاشق اجرا در ایران هستم. آنها همواره آرام و باوقار و عمیقا در حین اجرا در حال گوش کردن هستند. تصویری که از مخاطب موسیقی ایران در ذهن من مانده، در همین واژه ها خلاصه می شود. البته که مشخص بود دوستداران موسیقی سبک نیو ایچ در ایران از جمله مخاطبانی هستند که همیشه برای سبک مورد علاقه شان انرژی و توان زیادی صرف می کنند و با حوصله و ریزبینی نسبت به آن در حال کشف و کنکاش ذهنی هستند.

نظرتان درباره موسیقی ایران و هنرمندان محبوب و معروفی مثل محمدرضا شجریان و کیهان کلهر چیست؟ آیا موسیقی ایران را پیگیر هستید؟

- من موزیک خیلی از هنرمندان و موزیسین های ایرانی را گوش داده ام. هنگام ساخت سری جاده ابریشم علاقه زیادی به نواهای موسیقی سنتی ایران در من به وجود آمد و در کل علاقه مند به فرهنگ سرزمین ایران هستم. موسیقی نواحی ایران را بارها گوش کرده ام و از آنها چیزهای زیادی آموخته و کشف کرده ام. مشخصا ایران دارای گنجینه های زیادی از موسیقی در بخش های مختلف آن است و کشف همه این گنجینه ها بسیار زمان بر و طولانی خواهد بود.

حتما به یک ذهنیتی به ایران آمدید و برنامه برگزار کردید. ذهنیت شما قبل و بعد از اجرا در ایران در چهار سال گذشته تغییری کرده است؟

- اجرا با ارکستر ایرانی، تجربه خیلی خوبی بود. این شانس را داشتم که چند روزی در تهران باشم ولی متاسفانه وقت کافی برای دیدن مکان ها و شهرهای دیگر و طبیعت و گذران اوقات با مردم را نداشتم. امیدوارم این بار وقت بیشتری برای این منظور و آشنایی هر چه بیشتر با فرهنگ ایرانی داشته باشم. در تاریخ ایران جستجویی داشتم و مطالعاتی انجام دادم. بخش هایی از تاریخ ایران واقعا شگفت انگیز بود و من برای آن واقعا کنجکاو شدم ولی کاش زمان بیشتری داشتم و می توانستم بیشتر درباره آن تجربه کسب کنم.

پیام تسلیت و همدردی شما با خانواده های آتش نشانان شجاع ایرانی بسیار تاثیرگذار بود و مورد استقبال مردم و رسانه های ایرانی قرار گرفت. لطفا کمی بیشتر درباره این موضوع صحبت کنید.

- آن حادثه خیلی غم انگیز بود. به خاطر می آورم که در کالیفرنیا مشغول اجرا بودم که تصمیم گرفتم برای ابراز همدردی با خانواده های آتش نشانان و احترام به آن مردان دلیر و قربانیان حادثه یک اجرای فوق العاده برگزار کنم. آن خبر همه را در کل دنیا تحت تاثیر قرار داد و واقعا عکس های تاسف باری از آن منتشر شد. هر بیننده ای با دیدن این عکس ها ناراحت می شد و من از این که کاری از دستم بر نمی آمد ناراحت بودم، به همین دلیل تصمیم گرفتم حتما با ایرانی ها ابراز همدردی کنم و بگویم که کنارشان هستم.

درباره کنسرت بزرگ ماه می 2018 در ایران صحبت کنید. چه برنامه ریزی هایی برای آن در نظر گرفته اید؟

- اجرای این بار من در ایران Kojiki and Universe است. حدود ۲۸ سال پیش آهنگی ساختم به نام کوجیکی که تصویری بسیار زیبا از سیاره و جهان عالم بود. برای ساخت این قطعه آقای پروفسور Kazunari Shibata که از اساتید برجسته و معروف در زمینه منظومه شمسی هستند، کمک شایانی به من کردند. این اجرا مفاهیمی در خود دارد که فقط با غرق شدن در نت به نت این موسیقی می شود آن را درک کرد. مدت ها بود که این موضوع ذهن من را درگیر خود کرده بود که بالاخره توانستم در تور سال ۲۰۱۸ آن را برگزار کنم و به آن بپردازم.

مخاطبین و طرفداران ایرانی شما خاطرات بسیار خوبی از قطعه جادویی جاده ابریشم دارند. لطفا درباره این قطعه بیشتر برای ما و آنها صحبت کنید.

- خیلی خوشحالم که مردم این قطعه را دوست دارند. مایلم مراتب تشکر و قدردانی خودم را از تاثیر فرهنگ فارسی و ایرانی بابت ساخت این قطعه و فیلم مستند جاده ابریشم که برگرفته از فرهنگ غنی منطقه شماست اعلام کنم. موقعیت این اثر در همه دنیا را تاثیری از هنر ایرانی ها می دانم و قطعا آن را در کنسرت پیش رو اجرا خواهم کرد.

ارتباط بین طبیعت و موسیقی شما از مهمترین مباحثی است که همیشه درباره آن صحبت شده، این موضوع آیا هنوز هم در شما جاری است و هنوز هم منبع الهام شما اصوات طبیعی است؟

- من دریک منطقه کوهستانی زندگی می کردم. حتی حالا هم خیلی نزدیک به طبیعت زندگی می کنم و با الهام گرفتن از طبیعت راه موسیقی ام را پیدا می کنم. این ماجرا از مدت ها قبل در من بود و در دوره کنونی به کشف های جدیدی در این باره رسیده ام. گویی طبیعت با من سخن می گوید و انتظار دارد من سخنانش را به همه انتقال بدهم.

شما نامزد کسب جایزه گرمی سال 2017 بودید که این خود دلالت بر حضور شما در پهنه بام و موسیقی دنیاست، درباره این موضوع صحبت کنید.

- این هفدهمین نامزدی من برای کسب این جایزه از سال ۱۹۸۷ بود. البته مهمتر از کسب جایزه تمرکز روی کارها و برنامه هایم است. من به درک جدیدی از اصوات طبیعت رسیده ام و سعی دارم هر روز تجربه های جدیدی را داشته باشم. در زندگی باید به سمت تجربه های جدید و نو رفت. این مهمترین هدف من از زندگی است.

مردم ایران با سابقه فرهنگ و تمدنی بیش از دو هزار سال و به عنوان یکی از مهمان نوازترین مردم دنیا به شما پیش از آمدن به ایران سلام می کنند. آیا پیامی برای آنها دارید؟

- خیلی خوشحالم که ماه آینده دوباره به ایران سفر می کنم. تجربه جدیدی برای ایرانیان عزیز خواهم آورد.