لباس کُردی از گذشته تا امروز

خبرگزاری ایسنا: با توجه به اینکه مادها را برابر مستندات تاریخی "نیای" کُردها می‌دانیم پس می‌توان این تصاویر را قدیمی‌ترین تصاویر از لباس کُردی دانست؛ لباس و مخصوصاً کلاه مادها شباهت زیادی با لباس کردی(قبل از تغییر عمده آن در دوره قاجار ) دارد، کلاهی مشابه این کلاه هنوز در برخی مناطق کردستان استفاده می‌شود و به آن «سه‌ر کلاوه» و یا «کلیته» می‌گویند.

نخستین طرح‌های کشیده شده از لباس کردی مربوط به زمانی است که مستشرقان اروپایی به ایران آمدند، یعنی از دوره صفویه به بعد طرح‌های ارزنده‌ای از لباس مردمان آن زمان توسط این مستشرقان کشیده شده و در سفرنامه‌های آنان موجود است، چند طرح برگرفته از این سفرنامه‌ها در قطعی بزرگ‌تر کپی شده و اکنون در خانه کُرد سنندج در معرض دید علاقه‌مندان قرار دارد.

قدیمی‌ترین عکس‌هایی که لباس کُردی در آنها نشان داده شده، مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار است، که به اسم منطقه و شخص استفاده‌کننده نیز اشاره شده است، مجموعه‌ای از این عکس‌ها در خانه کُرد نیز موجود است.

قطعاً در طول زمان لباس کُردی تکامل یافته و به شکل امروزی در آمده است، عمده‌ی این تکامل پس از دوره قاجار بوده که تنوع در پارچه‌ها بیشتر شده است و در دوره اخیر این تنوع بسیار رو به فزونی گذاشته تا جایی که لباس مورد استفاده به خصوص در لباس‌های زنانه تفاوت بسیاری با لباس ۱۰۰ سال پیش پیدا کرده است.

لباس یکی از مظاهر فرهنگی مردم هر منطقه است

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی کردستان در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنای کردستان، با اشاره به اینکه برای شناسایی فرهنگ هر منطقه‌ای باید به نقوش به جای مانده از دوره‌های تاریخی آن توجه کرد، اظهار کرد: نقوش و طرح‌های لباس و پوشاک در تمام دنیا براساس نقوش به جای مانده روی ظروف فلزی و سفالی و نقوش برجسته دیوارها به دست آمده است.

اسعد ساعدپناه، افزود: قدمت پوشاک را می‌توان به دوره نوسنگی که زندگی به صورت یکجانشینی و گروهی شروع شد تخمین زد، اما آثار به جای مانده از دوره ماد در تپه زیویه و تپه حسن‌لو، از جمله نمونه‌های تاریخی برای سبک زندگی و پوشش مردم کُرد است، هرچند به سبک و سیاق امروزی نیست.

وی عنوان کرد: لباس کُردی یکی از زیباترین، متنوع‌ترین و پوشیده‌ترین لباس‌هاست که قدمت آن در سفرنامه‌های سیاحانی که به این منطقه سفر کرده‌اند، آمده است اما از گذشته در مورد فرم و الگو لباس‌های کُردی به صورت مکتوب چیزی را در دسترس نداریم.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی کردستان ادامه داد: پوشاک شامل تن‌پوش‌ها، سرپوش‌ها و پای پوش‌ها بوده که هرکدام برای فصل خاصی از سال و یا مراسمی خاص مورد استفاده قرار گرفته و حتی لباس کار و مراسمات و جشن‌های مذهبی و آیینی هم با یکدیگر تفاوت داشته است.

تفاوت پوشش با توجه به خواستگاه جغرافیایی و مذهبی هر منطقه

ساعدپناه با بیان اینکه پوشاک در هر منطقه کردستان تنوع خاصی را دارد، تصریح کرد: به عنوان مثال لباس منطقه اورامان، سنندج، سقز، بانه و منطقه گروس هرکدام براساس نوع فرهنگ مردم آن تفاوت‌هایی را داراست که در واقع لباس و پوشاک بسته به خواستگاه جغرافیایی و مذهبی هر منطقه دارای تفاوت‌هایی است که معرف عناصر فرهنگی مردمان آن منطقه هم هست.

وی ذکر کرد: از جمله مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی استان کردستان زبان کُردی، لباس، موسیقی، مراسم‌ها و حتی صنایع دستی آن است که براساس نظریه‌های مختلف، حتی تنوع رنگ و شکل و فرم لباس کُردی هم الگو گرفته از طبیعت هر منطقه است.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی کردستان اضافه کرد: لباس کُردی در مقایسه با گذشته دارای تغییراتی شده است؛ مثلا در گذشته لباس‌ها گشادتر، پوشیده‌تر و بلندتر بوده است و یا امروزه قسمت‌هایی نیز به آن اضافه شده که این تغییرات بیشتر در بخش لباس زنانه بوده است.

اصالت لباس کُردی حفظ شده است

وی با تاکید بر اینکه خوشبختانه اصالت لباس کُردی همچنان حفظ شده است، گفت: لباس کُردی از لحاظ فرم و الگو زیاد تغییر نکرده است.

ساعدپناه با اشاره به اینکه در بخشی از منطقه اورامان و شهر آرمرده بانه به سبک و سیاق قدیم تولید پارچه مَرز انجام می‌شود که از "بز مَرخز" به دست می‌آید و برای تهیه لباس مردان(چوخه رانک) مورد استفاده قرار می‌گیرد، عنوان کرد: متاسفانه در استان کردستان کارخانه تولید پارچه کُردی وجود ندارد و اکثرا پارچه موردنیاز لباس کُردی از کشورهای دبی، چین و ترکیه وارد می‌شود و در اینجا فقط رودوزی‌های الحاقی همچون منجوق دوزی، پولک دوزی، سرمه دوزی و ... روی آن انجام می‌شود.

وی در ادامه تصریح کرد: امروزه پارچه‌های دارای منجوق و پولک در بازار افزایش یافته که در نتیجه قیمت تمام شده آن هم گران شده است و باعث شده بخشی از مردم نتوانند از آنها جز در مراسم عروسی و شادی استفاده کنند.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی کردستان با بیان اینکه لباس کُردی امروزه بیشتر برای مراسم عروسی و یا جشن‌های خاص بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد، گفت: زنان و مردان کُرد دیگر همچون گذشته به صورت همیشگی لباس کُردی را نمی‌پوشند، هرچند هنوز هم در برخی از مناطق، مردان و زنان میانسال، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها هر روز لباس کُردی می‌پوشند.

استفاده از رنگ‌های شاد یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مردم کُرد بوده است

وی همچنین اعلام کرد: استفاده از رنگ‌های شاد یکی از مهمترین ویژگی‌های مردم کُرد بوده است و همچنین به دلیل زندگی در منطقه کوهستانی و دارا بودن روحیه دفاع از مرز و بوم و جنگجویی، اکثر در پوشاک خود از رنگ‌های گرم همچون قرمز و لاکی استفاده کرده‌اند.

ساعدپناه در بخشی دیگر از سخنان خود با عنوان اینکه لباس کُردی جزئی از فرهنگ و آداب و رسوم ماست، بیان کرد: تولید لباس کُردی جزو رشته‌های خاص صنایع دستی است و همچون سایر رشته‌های صنایع دستی مورد حمایت قرار می گیرد که این حمایت‌ها شامل مرحله تولید، فروش، آموزش و توسعه و ترویج می‌شود.

وی ادامه داد: آموزش‌های کوتاه مدت در شهرها و روستاهای استان به صورت رایگان و آموزش شاغلین صنایع دستی به صورت برگزاری کارگاه‌های آموزشی در راستای توسعه و فروش و بازاریابی البسه محلی کُردی سالانه انجام می‌شود.

معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی کردستان با اشاره به اینکه هرسال در سطح استان بالغ بر 700 نفر آموزش‌های کُردی دوزی را به صورت رایگان می‌بینند، اعلام کرد: بنا داریم آموزش‌ها را به بخش خصوصی واگذار کنیم و از طریق یک شرکت که مجوز سازمان فنی و حرفه‌ای را دارد این آموزش‌ها انجام شود.

بیمه شاغلان حوزه کُردی دوزی

وی تصریح کرد: بخش زیادی از فعالان این حوزه، در قالب البسه محلی(کُردی دوزی) بیمه شده‌اند و علاوه بر این تسهیلات کم‌بهره هم در راستای حمایت از مشاغل خانگی به صورت مستقل و پشتیبان برای تجهیز کارگاه به متقاضیان اعطا می‌شود.

ساعدپناه ذکر کرد: تمامی شاغلان رشته‌های صنایع دستی می‌توانند از طریق صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان و روستاییان و عشایر، در صورت دریافت مجوز و معرفی نامه از معاونت صنایع دستی اداره میراث فرهنگی بیمه شوند که ۷۰ درصد هزینه بیمه را دولت تقبل کرده و فقط ۳۰ درصد آن را خود شخص پرداخت می‌کند.

وی در پایان خاطرنشان کرد: در چندین جشنواره و فستیوال ملی و بین المللی تاکنون لباس کُردی از لحاظ تنوع، زیبایی، فرم و رنگ به عنوان لباس برتر شناخته شده است.