آخرین روزِ محمدرضا پهلوی و فرح در ایران، این شکلی بود

روزنامه خراسان امروز در گزارشی درباره خروج شاه از ایران نوشت که بخش‌هایی از آن را برای شما آورده‌ایم:

ساعت ۱۳:۰۸ روز سه‌شنبه، ۲۶ دی ۱۳۵۷، محمدرضا پهلوی به همراه خانواده‌اش، ایران را به مقصد مصر ترک کرد؛ اتفاقی که در تاریخ معاصر ایران، با عنوان «فرار شاه» شناخته می‌شود. محمدرضا پهلوی بعدها و در کتاب «پاسخ به تاریخ» مدعی شد که این فرار و در واقع آن‌چه به ساقط شدن رژیم او انجامید، برنامه‌ای بود که آمریکا و انگلیس برای تقابل با رشد روزافزون ایران و کشیدن ترمز پیشرفت کشور، اجرایی کردند. در واقع مصدر چنین ادعایی خودِ شاه و خانواده او بودند؛ ادعایی که بعدها از سوی سلطنت‌طلبان بارها مطرح شد. این ادعا طی سال‌های اخیر دوباره در صدر ادعاهای مطرح شده در برنامه‌های گوناگون برخی رسانه‌ها قرار گرفت.

اسناد منتشر شده در سال‌های اخیر، تأیید می‌کند که آمریکایی‌ها درباره وضعیت ایران، در ابتدای زمستان سال 1357، کاملاً دغدغه داشتند. برای آن‌ها رژیم پهلوی یک بازوی راهبردی در منطقه غرب آسیا محسوب می‌شد. با این حال، کارتر و برژینسکی در 14 دی 57 و در کنفرانس گوادلوپ، از ایران به عنوان نخستین «نقطه آشوب‌زده» قابل بحث نام بردند. رئیس‌جمهور وقت آمریکا که سال قبل و در دی 1356، مهمان شاه در تهران بود و از ایران به عنوان «جزیره ثبات» یاد کرد، حالا اعتقاد داشت: «اوضاع به مرحله‌ای رسیده که بعید است ماندن شاه در ایران به حل بحران کمک کند». آیا ابراز این مسئله از سوی کارتر، به معنای خالی کردن پشت شاه به دلیل رشد و ترقی ایران در دوره پهلوی دوم و در واقع کشیدن ترمز پیشرفت روزافزون کشور در این دوره بود؟

میان وزارت دفاع و وزارت خارجه آمریکا، بر سر ماندن یا ساقط شدن شاه به دست مردم، اتفاق نظر وجود نداشت. دیدگاه کارتر در گوادلوپ، بر اساس نظرات همکارانش در وزارت خارجه آمریکا شکل گرفته‌بود؛ آن ها ظاهراً معتقد بودند که کار شاه تمام است و باید درباره دوران بعد از او، قاطعانه تصمیم گرفت، اما در مقابل این نظر، دیدگاه دیگری هم وجود داشت که به حفظ شاه، با هر شکل ممکن معتقد بود و به نظر می‌رسید کارتر در عمل، ترجیح می‌دهد به این دیدگاه تکیه کند. هر چند که رئیس‌جمهور وقت آمریکا، هنگام سخن گفتن درباره بحران ایران، این دیدگاه را با دست پس می‌زد و با پا پیش می‌کشید!