خداحافظی تلخ با خانه هنرمندان

روزنامه شهروند: در چند ماه اخیر نام «خانه هنرمندان» در رسانه‌ها با مشکلات مالی گره خورده. مجموعه‌ای فرهنگی و هنری که در روز‌های تعطیلی فعالیت‌های فرهنگی و هنری در اثر شیوع بیماری کرونا اوضاع اسفناکی از نظر مالی دارد و پس از ٢١‌سال که خودش را به‌عنوان میعادگاه هنرمندان و علاقه‌مندان هنر تثبیت کرده، به نظر می‌رسد در آستانه تعطیلی و ورشکستگی قرار گرفته است...

در چند روز گذشته در رسانه‌ها شاهد گفتگو‌های پرشماری از مدیران و مسئولان این خانه در رسانه‌ها بودیم که از تنگنا‌های مالی خانه هنرمندان گفتند و خواستار حمایت نهاد‌های دولتی از این خانه بودند. از نگاه مدیران خانه هنرمندان حمایت‌هایی که باید از این خانه صورت می‌گرفت، کافی نبوده و باعث شده نه‌تن‌ها تک‌تک ۱۲رشته مختلف هنری که تشکل‌های خود را دارند با مشکل مواجه شوند، که خود خانه هنرمندان هم با مشکلات عظیم مالی درگیر باشد، تا آن حد که حتی قادر به پرداخت حقوق کارکنانش نباشد...

حالا «مجید رجبی معمار» مدیرعامل خانه هنرمندان اعلام خطر می‌کند که خانه هنرمندان در آستانه تعطیلی قرار گرفته و اگر مدیران و مسئولان سازمان‌ها و نهاد‌های دولتی نمی‌خواهند این مجموعه که می‌توان آن را آبروی ایران در بین کشور‌های همسایه و حتی در سطحی وسیع‌تر نامید، تعطیل شود، باید آستین بالا بزنند و به کمک خانه هنرمندان بیایند و گرنه «چاره‌ای جز تعطیلی جایی که اصلی‌ترین مکان تعامل و ارتباط رشته‌های گوناگون هنری است، باقی نمی‌ماند و بعد از ٢١‌سال فعالیت چشم‌گیر و مورد توجه شاهد تعطیلی خانه‌ای خواهیم بود که حتی در اروپا نیز بسیاری از کشور‌ها مشابه آن را ندارند» ...

مجید رجبی‌معمار سخنانش را از اوضاع خراب تمام هنرمندان و مجامع هنری آغاز می‌کند: «گله‌های زیادی وجود دارد از سوی هنرمندان، درباره اوضاع دشواری که بعد از شیوع کرونا، این گروه با آن مواجه شده‌اند. به جرأت می‌گویم که هیچ شغلی، هیچ قشری، هیچ طبقه‌ای و هیچ گروهی به اندازه مشکلاتی که جامعه هنری کشور از زمان شیوع کرونا به این سو درگیرش بوده‌اند، با دشواری‌های کرونایی مواجه نبوده است. این درحالی است که بخش عمده‌ای از هنرمندان ما فاقد بیمه‌های لازم هستند یا بیمه بیکاری برایشان تعریف نشده و به عبارت بهتر کمترین حمایتی را احساس نمی‌کنند و همین امر هم باعث شده جامعه هنری با مشکلات بزرگی دست‌وپنجه نرم کند.»

مدیرعامل خانه هنرمندان در ادامه اصل ماجرا را روایت می‌کند. اینکه چرا اوضاع خانه هنرمندان خراب است و چرا امسال تا این حد به مشکل مالی خورده: «در میانه اوضاع کرونایی فرهنگ و هنر، برخی از نهاد‌های عمومی مانند شهرداری که همواره در سال‌های گذشته از خانه هنرمندان و انجمن‌های هنری حمایت‌می‌کردند و بودجه‌های کمکی در اختیار این انجمن‌ها قرار می‌دادند یا حتی خود وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که بودجه مشخصی برای فرهنگ و فعالیت‌های فرهنگی در آن تعریف شده؛ متاسفانه از ابتدای امسال کمترین کمکی به انجمن‌های هنری و به‌خصوص خانه هنرمندان نکردند. این موجب دشواری‌های زیادی برای مجموعه‌های هنری ازجمله خانه هنرمندان شد.»

به گفته رجبی‌معمار اگر اوضاع عادی بر جامعه حاکم بود، شاید خانه هنرمندان می‌توانست تا حد زیادی خودش از پس اوضاع برآید، اما تعطیلی‌های کرونایی کار را خراب کرده است: «ما خودمان یک‌سری منابع درآمدی داریم که متاسفانه به دلیل شروع کرونا و تعطیل‌شدن گالری‌ها و سالن‌های نمایش (سالن استاد انتظامی، تماشاخانه ایرانشهر و...) امکان فعالیت و بلیت‌فروشی، فروش آثار و جذب درآمد برایشان وجود نداشته و حتی -مثلا- رستورانی هم که در اختیار داشتیم، به علت شیوع کرونا تعطیل شده و منابع درآمدی‌مان از بین رفته است.» مدیرعامل خانه هنرمندان می‌گوید که «این مشکلات را، هم مشکلات خانه هنرمندان و هم سایر انجمن‌های هنری را به طرق مختلف به مسئولان مختلف، وزارت ارشاد، سازمان برنامه و بودجه، شهرداری و... منعکس کرده‌ایم، اما شاهد چیزی جز وعده و وعید نبوده‌ایم» ...

رجبی‌معمار می‌گوید: «در کل اوضاع بسیار دشوار است و اگر به این صورت ادامه پیدا کند، متاسفانه چاره‌ای جز تعطیلی جایی که اصلی‌ترین مکان تعامل و ارتباط رشته‌های گوناگون هنری است، باقی نمی‌ماند و بعد از ٢١‌سال فعالیت چشم‌گیر و مورد توجه شاهد تعطیلی خانه‌ای خواهیم بود که حتی در اروپا نیز بسیاری از کشور‌ها مشابه آن را ندارند. جایی که سالانه حداقل صد نمایشگاه اصلی و بزرگ را میزبانی می‌کند و حداقل ٢٠٠ نمایش در سالن‌هایش اجرا می‌شود و حداقل ١٥٠ نمایش سینماتک و نقد و تحلیل فیلم‌های مهم در آن برگزار می‌شود. جایی که تقریبا تمام انجمن‌های هنری کشور مجامع و جلسات خود را در آن برگزارمی‌کنند و تقریبا روزی نیست که جشنواره‌ای را میزبانی نکند. حالا چنین جایی در اثر بی‌توجهی مسئولان در آستانه تعطیلی است و این غم‌انگیز است» ...

خانه هنرمندان در شرایطی با ورشکستگی و خطر تعطیلی دست‌وپنجه نرم می‌کند که در تمام دنیا یک‌سری نهاد‌ها و سازمان‌های دولتی و شهری وظیفه ذاتی حمایت از مجموعه‌های فرهنگی و هنری را برعهده دارند. مجید رجبی‌معمار می‌گوید: «در همه کشور‌های دنیا خصوصا کشور‌هایی مانند اروپای غربی و آمریکای شمالی که سابقه فعالیت‌های هنری در آن‌ها سامان یافته است، سازمان‌ها و نهاد‌ها و دولت‌ها به‌خصوص شهرداری‌ها ضمن اینکه کمک می‌کنند اقتصاد هنر فعال شود، این را هم به خوبی می‌دانند که فعالیت‌های فرهنگی و به‌ویژه هنری بدون حمایت‌های دولتی و سازمانی امکان‌پذیر نیست. به‌هرحال این را دیگر همه می‌دانند که بسیاری از موزه‌های دنیا تحت حمایت شهرداری‌هاست. بسیاری از گالری‌های دنیا تحت حمایت شهرداری‌هاست. موسسات فیلمسازی غالبا مورد حمایت دولت‌ها و نهاد‌های عمومی هستند. جشنواره‌ها که علاوه بر اسپانسر‌های شخصی عمده بار مالی‌شان بر دوش شهرداری‌هاست.»

رجبی‌معمار می‌گوید که «البته در تمام ٢١ سالی که از تأسیس خانه هنرمندان می‌گذرد، اصلی‌ترین نهاد حامی ما شهرداری بوده»: «از همان ابتدای تأسیس تا همین سال گذشته. اصلا خود شهرداری بود که همت کرد و پادگان را به پارک و سپس خانه هنرمندان تبدیل کرد و بعد از چند‌سال هم تماشاخانه ایرانشهر را ساخت. ولی متاسفانه امسال کمترین حمایتی از ما نشده و هر زمان به شهرداری مراجعه کرده‌ایم، گفته‌اند که امسال خود شهرداری هم با مشکلات بی‌شماری روبه‌رو شده و بنابراین از عهده کمک به خانه هنرمندان برنیامده که با توجه به ارقام و مبالغی که در نهاد‌های دولتی درباره‌شان صحبت می‌شود، بودجه و هزینه خانه هنرمندان شبیه یک شوخی است تا بودجه و هزینه نهادی به این گستردگی و عظمت. اما به‌هرحال حتی ریالی هم به ما کمک نشده است. البته قول حمایت زیاد داده شده، اما تا عملی‌شدن این وعده‌ها راه زیادی باقی است» ...

حالا به گفته مدیرعامل خانه هنرمندان «عدم‌حمایت نهاد‌هایی که باید دست خانه هنرمندان را می‌گرفتند، باعث شده حتی در هزینه‌های جاری خانه هنرمندان و پرداخت حقوق و حتی حق بیمه همکاران خانه هنرمندان هم ناتوان بمانیم و البته در هزینه‌هایی مانند نگهداری و انشعابات. جالب این است که حتی بخش‌هایی هم که حمایت برایشان کار چندان دشواری هم نیست، دست به این کار نمی‌زنند. مثلا سازمان آب، برق، امور مالیاتی و... با قدرت معوقات خودشان را مطالبه می‌کنند! یا سازمان تأمین اجتماعی به وظیفه خودش برای پرداخت حق بیکاری و... کمک نکرده؛ بنابراین هم پرسنل و همکاران‌مان با دشواری مواجهند، هم کل جامعه هنری با معضل بیکاری مفرط درگیرند و هم اینکه کلیت خانه هنرمندان با خطر تعطیلی مواجه است.»، اما خواسته مدیرعامل خانه هنرمندان چیست؟

او می‌گوید: «سازمان برنامه و بودجه حتما و حتما باید یک بودجه کمکی جدی را برای خانه هنرمندان در نظر بگیرد. وزارت ارشاد به صورت علیحده باید کمک کند. اما فقط و فقط شاهد یک‌سری فرمایشات متین و کلی و از نظر ما بی‌خاصیت بوده‌ایم که دردی از ما دوا نکرده و باری از دوش ما برنداشته که با نهایت سختی چراغ‌های اینجا را روشن نگه داشته‌ایم.»

«وضعیت واقعا بحرانی است. این تعارف نیست، نازکردن و این مسائل نیست. ما سال‌های قبل هم با مشکل مواجه بودیم، ولی به‌هرحال به نوعی اوضاع را رفع و رجوع می‌کردیم. امسال، اما اصلا شرایط قابل مقایسه با سال‌های قبل نیست. تقریبا می‌شود گفت که کل کسب‌وکار‌های هنری تعطیل شده. کل درآمدزایی‌های مستقیم و غیرمستقیم ما از بین رفته. حتی حواشی فعالیت‌هایمان نیز با مشکل مواجه شده. مثلا رستوران گیاهی خانه هنرمندان همان‌طور که می‌دانید معروف‌ترین رستوران گیاهی ایران است. ولی امسال نمی‌تواند کار کند. چرا؟ چون حداقل یک‌چهارم مراجعان آن رستوران توریست‌های خارجی بودند که امسال دیگر توریستی در کار نیست که بیاید رستوران یا از فروشگاه‌ها و گالری‌های ما کار‌های هنری بخرد.

مردم خودمان هم صبح تا شب بهشان می‌گوییم از خانه بیرون نیایند.» رجبی‌معمار می‌گوید که «اگر اوضاع به این‌گونه پیش برود، چشم‌انداز آینده بسیار تاریک است»: «چند ماه است نتوانسته‌ایم حقوق حداقلی همکاران را هم پرداخت کنیم و از ابتدای سال فقط یک‌سوم حقوق کارکنان را پرداخته‌ایم و برای بیمه آنان نیز دچار مشکل هستیم، درحالی‌که کارکنان اینجا بسیار کم‌شمار هستند. معوقات دیگر هم هست که اگر پرداخت نشوند، ادامه فعالیت ناممکن می‌شود. البته باید این را هم بگویم که وقتی صحبت از هزینه‌های خانه هنرمندان می‌کنیم، در قیاس با هزینه‌های دولتی و... بسیار جزئی است. اما مسأله این است که انگار همتی برای حل و رفع این معضلات وجود ندارد و ابدا کسی دلش با ما نیست.»