حریری و آچمز سیاسی در تحولات لبنان
سازگاری و تحمل یکدیگر در جوامعی با تفاوت‌های مذهبی، زبانی و قومی می‌تواند موجب دوستی، تعامل و احترام میان جوامع متکثر باشد؛ اما امان از وقتی که منابع ملی و حاصل کار و مالیات عمومی و خزانه جامعه در فراگردی فساد‌آفرین به گروه خاص اختصاص یابد و موجب محرومیت فرودستان از مواهب آن جامعه شود.
فریدون مجلسی در روزنامه شرق نوشت: سازگاری و تحمل یکدیگر در جوامعی با تفاوت‌های مذهبی، زبانی و قومی می‌تواند موجب دوستی، تعامل و احترام میان جوامع متکثر باشد؛ اما امان از وقتی که منابع ملی و حاصل کار و مالیات عمومی و خزانه جامعه در فراگردی فساد‌آفرین به گروه خاص اختصاص یابد و موجب محرومیت فرودستان از مواهب آن جامعه شود.
در آنجاست که تکثر فرهنگی و تفاوت‌های دوستی‌آفرین تبدیل به اختلاف‌ها و تبعیض‌های قومی، مذهبی و زبانی می‌شود. وضعیت لبنان در خاورمیانه جنگ‌زده و اسیر انواع نزاع‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای، اکنون از آن تفاهم و همزیستی مسالمت‌آمیز تاریخی به این مرحله رقابتی تحت تأثیر رفتارهای مداخله‌گر قرار گرفته است.
اکنون مسیحیان لبنانی که از حمایت‌های تاریخی اروپایی و خصوصا فرانسه برخوردار بوده‌اند، ضمن احساس تنهایی در جامعه بزرگ اسلامی منطقه، برخلاف گذشته در میان خود نیز انسجام عقیدتی ندارند و برخی از گروه‌های رادیکال‌تر حمایت می‌کنند و توانسته‌اند ریاست‌جمهوری را که در تقسیم قوا سهم مسیحیان است، در اختیار گروه‌های رادیکال‌تر قرار دهند.
مسلمانان سنی که اکثریت نسبی هم دارند، از طرفی خودشان را از همه همگنانشان در خاورمیانه، مدرن‌تر و جهانی‌تر می‌بینند و می‌دانند و از طرفی دیگر نگران بهره‌مندی از حمایت عربستان در جایگاه برادر بزرگ‌تر هستند؛ زیرا نمی‌خواهند زیر نفوذ و تابع کسانی قرار گیرند که با وجود اصلاحات مصلحت‌آمیز و در واقع سطحی محمد بن‌سلمان، خودشان را از لحاظ مدنی و فرهنگی نسبت به آنها برتر احساس می‌کنند.
از سوی دیگر، گروه بزرگ شیعیان در نیم‌قرن گذشته به فرصت‌های تازه‌ای دست یافته‌اند، از تجربه جنگی و قدرتی حتی بیش از ارتش کوچک لبنان برخوردار هستند و شرایط اقتضا می‌کند مایل به رهاکردن ابزار نظامی خود نباشند که مبادا به روزگار پیشین بازگردند.
در چنین وضعی است که هر اقدامی تعبیر و تفسیر می‌شود. انفجارهای ویرانگر بندرگاه لبنان و حوادث مشابه آن را با دید توطئه گروهی، با دیدی خصمانه می‌نگرند. مهاجرت میلیونی اتباع مستأصل سوریه که بر امکانات پشتیبانی کشور کوچک لبنان فشار می‌آورد، موجب فشارهای متضاد دیگری از سوی حامیان و مخالفان بشار اسد شده است.
وضعیت اقتصادی رکود تورمی در ایران گرفتار کرونا و تحریم ترامپی، موجب شده است عربستان و شرکای منطقه‌ای احساس کنند هزینه‌های حزب‌الله قابل تأمین نیست؛ چه اینکه سید‌حسن نصرالله بارها در سخنرانی رسمی و حتی با لحن طنز گفته غذا، پوشاک، مسکن و تجهیزات خود را مدیون جمهوری اسلامی ایران است.
بنابراین عربستان با این تصور که شاید بتواند در موضع ضعف از نصرالله امتیاز بیشتری بگیرد یا با نشان‌دادن درِ باغ سبز و همچنین با توجه به تهدید آمریکا و اسرائیل علیه حزب‌الله، می‌کوشد آنان را برای حفظ موقعیت خود، به خودش نزدیک کند.
در چنین شرایطی است که مصطفی ادیب هم با همه مقدمات امید‌بخش نتوانست دولت خود را تشکیل دهد. حریری گرچه ممکن بود از حمایت عربستان برخوردار شود، اما با توجه تجربه رفتار موهنی که در عربستان با او شد، اعلام کرده مایل به نخست‌وزیری نیست و در واقع بهره‌مندی از ثروت بیکران خودش را که تهدید کمتری در پی دارد، ترجیح می‌دهد.
اقدام برای تشکیل دولت نظامی با توجه به وجود عملا دو ارتش، موجب آغاز دوباره جنگ و دخالت صریح‌تر نیروهای بیگانه می‌شود. اسرائیل احتمالا مترصد چنان برخوردی است که هم با حزب‌الله تسویه‌حساب کند و هم به‌عنوان حامی بقیه گروه‌ها، جای پای محکمی در آینده آن کشور بیابد؛ اما همه چیز هم حتی با پشتوانه ترامپ، در اختیار جاه‌طلبی اسرائیل نیست؛ روسیه، ترکیه، فرانسه و سایر کشورها هم هستند که به دلیل ارتباط با گروه‌های لبنانی، یا در جنگ یا برای شراکت اقتصادی می‌توانند با بازنگری در سیاست‌های پیشین، بقای کشور و ملتی کوچک را در شرایط ائتلافی جدید، با تکثری صلح‌آمیز رقم زنند.
ارسال نظر