کتاب‌هایی به یاد سه بزرگ تئاتر ایران
پنجم دی ماه، پدر نمایشنامهنویسی نوین ایران درگذشت، اما این روز زادروز نمایشنامه‌نویس بزرگ دیگری هم هست، به این بهانه به آثاری در ادبیات نمایشی ایران نگاهی داشته باشیم و یاد سه بزرگ صحنه هنر را گرامی داریم.
ایرنا: مطالعه کتاب به ما کمک می‌کند که ذهنی پربارتر و آزادتر داشته باشیم و راحت‌تر بیندیشیم اما از گونه‌های ادبی که آثار بسیار مهمی در تاریخ ایران و جهان را با خود دارند، نباید غافل شد. نمایشنامه‌ها، یکی از راه‌هایی هستند که زندگی را آسان‌تر می‌کنند و می‌توانند مهارت‌های اجتماعی را به مخاطب بیاموزند. داستان گونه‌ای که بدون توضیحات اضافه، خلاصه و مختصر به شرح رویدادها می‌پردازد و حتی برای کسانی که به رمان‌های بلند علاقه‌ای ندارند، گزینه خوبی است.
اگر شما اهل تماشای تئاتر هستید، بهتر است آثار نمایشی را مطالعه کنید، تا بتوانید بین آنچه نویسنده نوشته و کارگردان هنری ساخته است، تفاوت‌ها را متوجه شوید.
چگونه نمایشنامه مدرن بخوانیم؟
در قدم اول به این فکر کنید که چرا باید نمایشنامه بخوانید؟ این کار چه اهمیت و ضرورتی دارد؟ اما وقتی بدانید در ایران انجمنی به نام دراما تراپی یا تئاتر درمانی وجود دارد، سوال‌تان رنگ جدی خواهد گرفت. کنت پیکرینگ در کتاب چگونه نمایشنامه مدرن بخوانیم به سوال شما پاسخ می‌دهد.
این کتاب در هشت فصل نوشته شده و به مخاطب می‌گوید که چگونه باید با یک اثر مکتوب نمایشی ارتباط برقرار کند، آن را بفهمد و متن را تاویل کند. فصل‌های مختلف کتاب عنوانی چون اولین دورخوانی، صحنه، کوچکترین واحد بررسی نمایشنامه، نگاهی به زبان نمایشنامه، شخصیت و درون‌مایه و مواردی از این دست دارد.
فرهاد ناظرزاده کرمانی در پیش‌درآمدی که بر این کتاب نوشته است، به اهمیت توجه به متونی از این دست اشاره کرده و مطالعه آکادمیک را بخشی از درک هنر دانسته است. این شخصیت مهم هنری، ترجمه آثار در حوزه تئاتر و انتشار پایان‌نامه‌های علمی در حوزه تئاتر در قالب کتاب را مهم دانسته و آن را یکی از راه‌های ارتقای هنر نمایش خوانده است.
فرهاد ناظرزاده کرمانی ، ۱۲ آذر ۱۳۲۶ در تهران متولد شد. او لیسانس ادبیات نمایشی و لیسانس علوم اجتماعی خود را از دانشگاه تهران گرفت و در سال ۱۹۷۷ از دانشگاه ایالتی بولینگ گرین در مقطع دکتری فارغ‌التحصیل شد. او استاد دانشکده هنرهای زیبا، استاد ممتاز دانشگاه تهران در سال ۱۳۷۱، عضو هیئت موسس دانشگاه هنر و گروه هنرهای نمایشی، برنده جایزه بهترین پژوهشگر هنر و بهترین نمایشنامه با مضمون وضعیت زنان در سال ۱۳۷۵، چهره ماندگار عرصه هنرهای نمایشی در سال ۱۳۸۱، بوده و تا کنون بیش از ۲۰ اثر در حوزه ادبیات نمایشی، تالیف و ترجمه کرده است. سالن شماره یک تماشاخانه ایرانشهر به نام ناظرزاده کرمانی ثبت شده است.
کتاب چگونه نمایشنامه مدرن بخوانیم، نوشته کنت پیکرینگ، با ترجمه مریم کبیری، میترا محمدی، داریوش نوید،مهناز عزیزی و آنیتا هایراپطیان، توسط موسسه فرهنگی هنری نوروز هنر منتشر شده است.
دو گنج در ادبیات نمایشی ایران
در ایران دو نمایشنامه‌نویس صاحب نظر و هنرمند، در شکل‌گیری نوع جدیدی از تئاتر تلاش کرده‌اند، آثاری که از این دو نویسنده، کارگردان و پژوهشگر به جا مانده است، عمق جالب توجهی دارد که می‌تواند تا سال‌ها مورد بررسی و پژوهش باشد. خواندن آثار این دو نمایشنامه‌نویس، خالی از لطف نیست.
نگاه به دنیای هنر از روزنه آبی
اکبر رادی در دهم مهرماه سال ۱۳۱۸ در رشت متولد شد. پدر شیرینی‌فروشش، ترکی، فرانسه و روسی می‌دانست و مادرش زنی بدون تحصیلات اما بااحساس و دانا بود. خانواده او در سال ۱۳۲۹به علت افت کسب و کار پدرش، به تهران کوچ کردند. در ۱۳۳۹ در دانشگاه تهران رشته علوم اجتماعی خواند اما فوق‌لیسانس این رشته را پیش از ارائه پایان نامه آن رها کرد.
رادی همزمان، دوره یک ساله تربیت معلم را پشت سر گذاشت و در سال ۴۱ با حکم رسمی وزارت فرهنگ مجوز تدریس گرفت و همزمان دو نمایشنامه روزنه آبی و افول را نوشت و پس از سی و دو سال معلمی در دبیرستان و تدریس دروسی چون ادبیات نمایشی در انستیتو مربیان امور هنری، نمایشنامهنویسی در دانشگاه تهران و دانشگاه هنر، در سال ۱۳۷۳ بازنشسته شد و سرانجام بامداد پنجم دی ماه ۱۳۸۶ در بیمارستان پارس تهران چشم از جهان فرو بست و بیش از ۴۰ اثر نمایشی و پژوهشی از خود به یادگار گذاشت.
اکبر رادی را پدر نمایشنامهنویسی نوین ایران می‌خوانند، آثار او متاثر از آنتوان چخوف و هنریک ایبسن ویژگی‌های منحصربه‌فردی نیز داشت، نمایشنامه‌های او از دهه چهل که روزنه آبی به کارگردانی شاهین سرکیسیان روی صحنه رفت، همچنان در حال اجراست و بسیاری از کارگردانان تئاتر و گروه‌های هنری آن‌ها را اجرا کرده‌اند.
شناختنامه اکبر رادی به کوشش فرامرز طالبی، مجموعه ای از مقالات، نقدها، نظرها و نامه‌ها درباره اکبر رادی است و منتخبی از آثار او در زمینه‌های گوناگون مربوط به نمایش را در خود دارد، در این اثر سعی شده با گردآوری منتخب آثار رادی شناختنامه کاملی از او تهیه شود.
برخی از مقالات این کتاب از از هنرمندانی چون نادر ابراهیمی، صدرالدین شجره، فرزانه کابلی، حسن میرعابدینی و محمد چرمشیر است، در بخش دیگری، نامه‌هایی از هوشنگ گلشیری و رضا براهنی آمده در بخش نقد نیز آثاری از محمدعلی جمالزاده، محمود دولت‌آبادی، جواد مجابی، خسرو گلسرخی، بهرام بیضایی، محمدعلی سپانلو، منصور کوشان، هادی مرزبان، قطب‌الدین صادقی، نغمه ثمینی، عطاالله کوپال گردآوری شده . بخش پایانی این کتاب شناسنامه آثار اکبر رادی، کتابشناسی و اسناد و تصاویر است.
شناختنامه اکبر رادی به کوشش فرامرز طالبی در ۷۸۴ صفحه توسط نشر قطره منتشر شده است.
راوی تاریخ و اسطوره
بهرام بیضایی ، ۵ دی‌ماه ۱۳۱۷ در تهران چشم به جهان گشود اما خانواده‌اش اهل آران و بیدگل بودند. او تحصیلات دانشگاهی خود در رشته ادبیات ناتمام گذاشت و در سال ۱۳۳۸ به استخدام اداره کل ثبت اسناد و املاک دماوند درآمد اما سه سال بعد به اداره هنرهای دراماتیک منتقل شد و مجموعه پژوهش‌های نمایش در ایران را در مجله موسیقی منتشر کرد. او یکی از پایه‌گذاران و اعضای اصلی کانون نویسندگان ایران در سال ۱۳۴۷ بود که درسال ۱۳۵۷ از آن کانون کناره‌گیری کرد.
بیضایی در ۱۳۴۸ به عنوان استاد مدعو با دانشگاه تهران همکاری خود را آغاز کرد و در سال ۱۳۵۲ استادیار تمام وقت در گروه نمایش دانشکده هنرهای زیبا و مدیریت رشته هنرهای نمایشی بود. بیضایی علاوه بر کارگردانی و نمایشنامهنویسی، در سینما عرصه‌های دیگری چون تدوین، ساخت عنوان بندی و تهیه کنندگی را هم تجربه کرده‌است.
بیضایی در دهه‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۸۰، بیش از ۱۰ اثر سینمایی را کارگردانی کرد و در ۱۱ کار، نویسندگی اثر را برعهده داشت.
مجموعه دو جلدی دیوان نمایش کارنامه دوره اول نمایشنامهنویسی بیضایی است. این مجموعه از اژدهاک (۱۳۳۸) آغاز و با راه توفانی فرمان پسر فرمان از میان تاریکی (۱۳۴۹) تمام می شود. جلد اول کتاب شامل نمایشنامه‌های اژدهاک، آرش، کارنامه بندار بیدخش، عروسک‌ها، غروب در دیاری غریب، قصه ماه پنهان، پهلوان اکبر می‌میرد، هشتمین سفر سندباد، دنیای مطبوعاتی آقای اسراری و سلطان مار و جلد دوم شامل نمایشنامه‌های ضیافت، میراث، چهارصندوق، ساحل نجات، دیوان بلخ، در حضور باد، گمشدگان و راه توفانی فرمان پسر فرمان از میان تاریکی است.
این مجموعه در دو جلد، توسط انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شده است.
ارسال نظر