فیلترینگ کلاب‌هاوس، فضای مجازی و پدیده انتخابات

روزنامه اعتماد: تبلیغات در فضای مجازی انگیزه حضور مردم پای صندوق‌های رای را افزایش داده و همچنین شناخت کافی از کاندیدا‌ها را در اختیار شهروندان قرار می‌دهد.

دسترسی کاربران همراه اول و ایرانسل به «کلاب هاوس» با اخلال روبه رو شد.

طیبه سیاوشی:

فضای مجازی برای کاندیدا‌ها مدخلی است برای رصد فضای واقعی جامعه

یک بحث بسیار مهم این است که کاندیدا‌های انتخابات از فضای مجازی برای ورود به فضای حقوقی و واقعی استفاده کنند.

نکته قابل توجه اینجاست که توییتر، شبکه اجتماعی فیلتر شده است؛ فضایی غیرقانونی است که کاندیدا‌های قانونی مملکت -در صورت تایید صلاحیت- در این فضا برای فعالیت‌های انتخاباتی خود تبلیغ می‌کنند.

مسوولان و همین‌طور کاندیدا‌های انتخابات می‌توانند با استفاده از فضای توییتر، به نوعی فضای واقعی جامعه را رصد کنند.

در توییتر هنوز می‌توان نظراتی را دید که بسیار آگاهانه است و حتی با اظهارنظر‌هایی مواجهیم که می‌تواند برای کاندیدا‌ها سیاستگذاری کرده و نقشه راه را در اختیارشان قرار دهد

طبقه متوسطی که بسیار تحت فشارشان قرار دادیم، اما هنوز زنده است، به دلیل اینکه طبقه‌ای آگاه است، مسائل مهمی را در فضای توییتر مطرح می‌کند.

پروانه سلحشوری:

جلوگیری از تاثیرگذاری توییتر و تلگرام فقط با قطع اینترنت ممکن است.

فضای مجازی حداقل در ایران توانسته نه‌تن‌ها با صداوسیمای رسمی کشور برابری کند، بلکه از سایر رسانه‌های رسمی نیز در پاره‌ای از موارد پیشی بگیرد.

تلگرام و توییتر فیلتر هستند ولی مسوولان حضور پررنگی در این شبکه‌ها دارند و روزانه یا توییت می‌کنند یا پست می‌گذارند.

جو غالب در فضای توییتر و تلگرام سیاسی‌تر، آگاهی‌بخش‌تر و البته روشنگرانه‌تر است.

بعید می‌دانم که بخواهند اینستاگرام را فیلتر کنند؛ چراکه بالاخره مشغولیت خاص خود را برای مردم دارد و هرچه آن مشغولیت‌ها بیشتر باشد، مردم کمتر درگیر امور جدی سیاسی می‌شوند.

«به نظر می‌رسد» در حال حاضر گزینه بخشی از جامعه که به اصلاح‌طلبان رای می‌داد، رای به اصلاح‌طلبی نیست.

اصلاح‌طلبان، اما علاوه بر اینکه ارتباط‌شان با مردم قطع شده، حتی دوست ندارند ندا‌های دلسوزانه‌ای را هم که بعضا عده‌ای سر می‌دهند، بشنوند.

«هر شهروندی از حق آزادی بیان برخوردار است. این حق باید در چارچوب حدود مقرر در قانون اعمال شود. شهروندان حق دارند نظرات و اطلاعات راجع به موضوعات مختلف را با استفاده از وسایل ارتباطی، آزادانه جست‌وجو، دریافت و منتشر کنند. دولت باید آزادی بیان را به طور خاص در عرصه‌های ارتباطات گروهی و اجتماعی و فضای مجازی طبق قوانین تضمین کند» این نه نوشته یک نویسنده ایده‌آل‌گرا است و نه قانونی برگرفته از یکی از کشور‌های اروپایی، بلکه ماده ۲۶ منشور حقوق شهروندی است. منشوری که در ماده ۳۳ آن هم آمده است: «حق شهروندان است که آزادانه و بدون تبعیض از امکان دسترسی و برقراری ارتباط و کسب اطلاعات و دانش در فضای مجازی بهره‌مند شوند... ایجاد هرگونه محدودیت (مانند فیلترینگ، پارازیت، کاهش سرعت یا قطعی شبکه) بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.»

این مواد هم، اما مانند بسیاری از قوانین، از قرار معلوم مهجور مانده‌اند. فضای مجازی، آزادی دسترسی همگانی به آن و آزادی بیان در این فضا موضوعاتی هستند که سال‌هاست درباره آن‌ها میان مردم و مسوولان حاکمیت چالش وجود دارد. موافقان و مخالفان فیلترینگ فضای مجازی در ایران حالا ۱۲ سال است که به طور جدی مشغول جدال با یکدیگرند. داستان فیلترینگ از انتخابات ۸۸ به بعد ادامه داشت و حالا کمتر شبکه اجتماعی است که از تیغ فیلترینگ جان سالم به در برده باشد.

فعالیت انتخاباتی در فضای فیلترشده

امروز علاوه بر مردم، مسوولان عالیرتبه نظام از رهبری گرفته تا رییس‌جمهور‌ی، سپاهیان و... در این فضا فعالیت دارند. خصوصا توییتر و تلگرام که حالا تریبون این افراد است برای اعلام نظرهای‌شان و حتی اخباری که می‌خواهند مورد توجه افکار عمومی قرار گیرد. ماجرا به همین‌جا هم ختم نشد.

هر کدام از کسانی که می‌خواستند خودشان را به عنوان کاندیدا‌های انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ معرفی و به مردم بشناسانند، فضای مجازی را محفل مناسبی برای این کار دیدند. سعید محمد و حسین دهقان ازجمله این افرادند. فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم هم نقش مهم و پررنگی را بازی کردند تا جایی که حسن روحانی در سخنرانی خود از فعالان فضای مجازی که توانستند عظمت حضور را بیافرینند، تقدیر کرد، اما حالا شرایط نسبت به آن روز متفاوت است. علاوه‌بر اینکه دسترسی مردم به فضای مجازی حتی با وجود فیلترینگ، گسترده‌تر از قبل شده، تاثیرگذاری آن هم به همان نسبت بسیار بیشتر شده است و البته شیوع گسترده کرونا در ایران و جهان هم محدودیت‌هایی پیش آورده که به نقش، اثرگذاری و اهمیت فضای مجازی در داغ کردن تنور انتخابات و انجام فعالیت‌های انتخاباتی دامن زده است. با این وجود، اما هنوز هم سیاست‌های گروهی بر فیلترینگ استوار است.

کلاب‌هاوس و معجزه گفتگو

همین چند وقت پیش (حدودا اواسط اسفند) بود که برخی کاربران ایرانی توییتر خبر از روی کار آمدن یک شبکه اجتماعی جدید دادند. در «کلاب هاوس» (Club House) افراد می‌توانند به طور زنده با یکدیگر صحبت کنند و نظرات خود را به اشتراک بگذارند. «کلاب‌هاوس» با استقبال چشمگیر کاربران ایرانی مواجه شد. این استقبال تا حدی بالا بود که در کمتر از یک ماه، پای وزرا و سیاسیون را به این اپلیکیشن باز کرد. هر شب اتاقی با موضوعی خاص مطرح می‌شود که یکی از چهره‌های سرشناس در آن حاضر می‌شوند و به پرسش‌های مردم و خبرنگاران جواب می‌دهند. «کلاب‌هاوس» هم، اما مانند بسیاری از شبکه‌های اجتماعی دیگر همین که با اقبال عمومی گسترده مواجه شد، مورد انتقاد گروهی خاص قرار گرفت که ظاهرا نگران آنند که آزادی بیان و شکل‌گیری گفتگو میان گروه‌های مختلف با عقاید متفاوت آن‌ها را از اهداف‌شان دور کند.

شعله فیلترینگ این بار به جان

«کلاب‌هاوس» افتاد

کم‌کم زمزمه‌های فیلترینگ این شبکه‌های اجتماعی آغاز شد. در روز‌هایی که انتخابات ریاست‌جمهوری یکی از سردترین فصول خود در طول دهه‌های گذشته را می‌گذراند، «کلاب‌هاوس» سبب شد بازار داغ‌تری پیدا کند که احتمالا همین هم یکی دیگر از دلایل نگرانی «دلواپسان» بوده است.

با این وجود، اما دادستان کل کشور هفته گذشته در واکنش به احتمال فیلترینگ «کلاب هاوس» گفته بود که هنوز راجع به فیلترینگ این شبکه اجتماعی تصمیم‌گیری نشده است. اختلال در استفاده از «کلاب‌هاوس»، اما باعث شد کاربران این شبکه اجتماعی احتمال فیلتر آن را مدنظر قرار دهند که با واکنش وزیر جوان ارتباطات و فناوری اطلاعات مواجه شد که تاکید کرده بود که «کلاب‌هاوس فیلتر نیست و مشکلاتی که برای کاربران ایجاد شده ممکن است ناشی از مسائل فنی باشد.»

این اظهارنظر محمدجواد آذری‌جهرمی، اما حتی یک روز هم دوام نیاورد. ساعاتی بعد از این گفته وزیر ارتباطات دولت روحانی، «کلاب هاوس» روی خطوط اینترنت همراه اول قطع شد و صبح فردای آن (دیروز) درحالی برای ایرانسلی‌ها هم فیلتر شد که ساعاتی بعد امکان استفاده برای کاربران ایرانسل فراهم شد تا آن‌ها نیز همچون کاربران اینترنت‌های خانگی قادر به استفاده از این شبکه اجتماعی بدون فیلترشکن باشند.

موضوعی که موجب شادی گروهی شده که نگرانند آزادی استفاده از فضای مجازی و ارتباطات جهانی، در وضعیت مطلوب‌شان خللی ایجاد کند. بر همین اساس هم امان‌الله حسین‌پور، نماینده مجلس از فیلترینگ «کلاب هاوس» دفاع کرد و ضمن تاکید بر عنوان تکراری «شرایط حساس کنونی» فیلتر کردن این شبکه اجتماعی را تصمیمی «درست» و «منطقی» خواند. تصمیمی که اگرچه پیش از این بار‌ها درباره شبکه‌های اجتماعی دیگر اتخاذ شده، اما نتوانسته نظارت موردنظر این مسوولان را فراهم کند و جالب آنکه حسین‌پور تاکید بر لزوم فیلتر شدن «کلاب‌هاوس» و اظهارنظر خود در این باره را در شبکه اجتماعی توییتر مطرح کرده که حالا سال‌هاست فیلتر است، اما نه مردم دست از استفاده از آن کشیده‌اند و نه البته مسوولان با فیلتر آن توانسته‌اند میزان تاثیرگذاری و اقبال عمومی به آن را کاهش دهند؛ نکته‌ای که نشان از اهمیت غیرقابل انکار فضای مجازی دارد.

«اعتماد» در شماره روز چهارشنبه هفته‌ای که گذشت، در بخش نخست پرونده‌ای به‌منظور بررسی نحوه فعالیت کمپین‌های انتخاباتی و تبلیغات کاندیدا بامحمد‌صادق جوادی‌حصار، روزنامه‌نگار اصلاح‌طلب و محمد مهاجری، روزنامه‌نگار اصولگرا به گفتگو پرداخت و آن‌چه در ادامه می‌خوانید بخش دوم این پرونده است که در آن با تمرکز بر کمپین‌های انتخاباتی و تبلیغات کاندیدا‌ها در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی با پروانه سلحشوری و طیبه سیاوشی، دو نماینده اصلاح‌طلب مجلس دهم به‌گفتگو نشستیم.