جاباما
۱۱۲۴۲۸۴
۲۶ نظر
۸۰۹۴
۲۶ نظر
۸۰۹۴
پ

چگونه نام طهران، تهران شد؟

«تهران» یا «طهران» نامی است که از گذشته برای پایتخت امروزی کشور به‌کار می‌بردند درباره وجه تسمیه آن چه می‌دانید؟

روزنامه همشهری: «تهران» یا «طهران» نامی است که از گذشته برای پایتخت امروزی کشور به‌کار می‌بردند درباره وجه تسمیه آن چه می‌دانید؟

آن روز‌ها که تهران از هر طرف کِش نیامده بود و در حصار خندق و دروازه‌ها قرار داشت، حتی قبل‌تر از آن، زمانی که هنوز به پایتختی ایران انتخاب نشده بود و دهی از توابع شهرری به‌حساب می‌آمد، نامش تهران بود؛ نامی که به‌نظر می‌رسد از گذشته‌های دور روی این روستای قدیمی قرار داشت و هنوز هم پایتخت را با همین نام می‌شناسند.

چگونه نام طهران، تهران شد؟

اما احتمالا کمتر کسی از ما اطلاع چندانی درباره وجه تسمیه این نام دارد. اینکه چطور این کلانشهر چند میلیون نفری امروز که از ۲۳۶ سال پیش پایتخت ایران بوده، تهران نام گرفت، سؤالی است که در این گزارش کوتاه به‌دنبال پاسخی برای آن می‌گردیم.

تاریخ تهران

همین چند سال پیش بود که پیدا‌شدن اسکلت یک انسان ۷ هزار ساله در محدوده میدان مولوی، باعث تحول در گمانه‌زنی‌های تاریخ تهران شد. اینکه تهران دست‌کم ۷ هزار سال عمر دارد، موضوع جذابی است که از همان زمان سوژه تحقیقات و پژوهش‌های باستان‌شناسان و تهران‌پژوهان شد. البته با توجه به قدمت طولانی شهرری، همیشه این موضوع درنظر گرفته می‌شد که تهران هم پا به پای شهرری از پیش از اسلام تا به امروز عمر کرده، اما پیداشدن این اسکلت ۷ هزار ساله مهر تأییدی بر قدمت پایتخت است.

چگونه نام طهران، تهران شد؟

واقعیت این است که تهران از گذشته‌های دور، حتی شاید از پیش از اسلام از توابع شهرری بوده است. اما نخستین باری که نام تهران را در متون قدیمی می‌بینیم، زمانی است که از محمد بن ابوعبدالله حافظ تهرانی، یکی از محدثان نامدار سده سوم هجری قمری یاد می‌شود. در کتاب «تاریخ بغداد» نوشته ابوبکر خطیب بغدادی که حدود هزار و ۱۶۰ سال پیش نگاشته شده، به نام این محدث نامور اهل تهران اشاره شده که همین نام درواقع قدیمی‌ترین سند تاریخی است که نشان می‌دهد بیش از هزار سال پیش تهرانی با همین نام وجود داشته و از آبادی‌های حومه شهرری به‌حساب می‌آمده.

ی ک شهر و هزار معنی

حالا که متوجه شدیم نام تهران دست‌کم از هزار و ۲۰۰ سال پیش تهران بوده، بهتر است به وجه تسمیه آن بپردازیم؛ اینکه چرا نام تهران، تهران شده. درباره وجه تسمیه تهران روایت‌ها و نظرات مختلفی وجود دارد. بسیاری از تهران‌پژوهان و زبان‌شناسان آن را به‌معنای «پایین دامنه» درنظر گرفته‌اند، برخی آن را به‌معنای «جای گرمسیر» و «مکان گرم» می‌دانند و بعضی دیگر معتقدند که از گذشته‌های دور تیره‌ای از خاندان طاهری خراسان در این منطقه ساکن بودند و به همین دلیل نام طاهران روی تهران قرار گرفت و بعد‌ها تهران شد. جز این‌ها هم چندین و چند معنی دیگر برای تهران درنظر گرفته شده که در ادامه به هر کدام از آن‌ها خواهیم پرداخت.

چگونه نام طهران، تهران شد؟

جای گرم

یکی دیگر از معانی تهران که بیشتر از سایرین مورد پذیرش و قبول تهران‌پژوهان و زبان‌شناسان است، این است که تهران از دو بخش «ته» و «ران» تشکیل شده که ته در زبان‌های بسیار کهن به‌معنای گرم بوده و ران نیز به‌معنای مکان است. اینطور که مرحوم احمد کسروی، زبان‌شناس و پژوهشگر نام‌آشنا این نظریه را درباره وجه تسمیه تهران ارائه داده، مجموعا می‌توان تهران را به‌معنای مکان گرمسیر و جای گرم درنظر گرفت. جالب اینکه افرادی که به این وجه تسمیه درباره نام پایتخت عقیده دارند، مثل گروه قبل از واژه شمیران مدد گرفته‌اند. این افراد معتقدند که «شمی» به‌معنای سرد است و شمیران یعنی جای سرد و خنک؛ بنابراین تهران هم معنی جای گرم می‌دهد. مرحوم دکتر حسین کریمان، ادیب، لغت‌شناس و مورخ هم این نظریه را قبول دارد. اما می‌گوید نام پایتخت در اصل «گِهران» بوده و بعد با معرب‌شدن، به تهران تبدیل شده است.

تهران، ته دامنه، پایین دامنه

یکی از اصلی‌ترین وجه تسمیه‌های تهران که بیشتر پژوهشگران تهران قدیم بر آن اتفاق نظر دارند، این است که نام تهران از دو کلمه «ته» به‌معنای پایین و «ران» به‌معنای پایین دامنه تشکیل شده است. مرحوم جعفر شهری در کتاب «تهران قدیم» هم از همین وجه تسمیه صحبت کرده و گفته از آنجا که این شهر در پایین دامنه کوه‌های البرز قرار دارد، معنای پایین دامنه می‌دهد. تهران‌پژوهانی که این نظریه را درباره وجه تسمیه تهران قبول دارند، از نام «شمران» هم کمک گرفته و گفته‌اند که شمران به‌معنای بالای دامنه است و به همین دلیل این اعتقاد که تهران هم به‌معنای پایین دامنه است، قوت می‌گیرد.

چگونه نام طهران، تهران شد؟

رانندگان به انتهای زمین

اینکه تهران از ترکیب دو واژه ته و ران تشکیل شده، باور بیشتر لغت‌شناسان، پژوهشگران و زبان‌شناسان است. اما همانطور که در دو مورد قبلی اشاره شد، هر کدام از این لغت‌شناسان این دو واژه را به معانی مختلف می‌گیرند و به همین دلیل مجموعا معنی‌ای که برای تهران درنظر می‌گیرند، متفاوت می‌شود. یکی از این افراد، سعید نفیسی است؛ زبان‌شناس و پژوهشگر ادبیات فارسی که سال ۱۳۴۵ درگذشته است. مرحوم نفیسی معتقد بود که «ته» در نام تهران به معنی «زیر» است و «ران» از بن مضارع راندن تشکیل شده؛ مجموعا هم «به ته راندن» یا «زیرزمین» معنا می‌دهد. این ادیب معاصر معتقد بود که مردم این ناحیه برای پناه‌بردن از جنگ و حمله متجاوزان به زیر‌زمین پناه می‌بردند و به‌اصطلاح به ته می‌راندند! برای همین به این خطه تهران گفته می‌شد.

تیر، عطارد، تیرداد

در برخی از منابع از جمله «فرهنگ نظام»، تهران را به سیاره عطارد یا تیر منسوب کرده‌اند. درباره اینکه چرا تهران را به نام سیاره عطارد منسوب کرده‌اند، توضیحی وجود ندارد، اما این نظریه وجود دارد که شخصی به نام «تیرداد» این سرزمین را آباد کرده و به همین دلیل نام این منطقه را «تیران» گذاشته‌اند. بعد‌ها به مرور زمان تیران به تهران تبدیل شده. اما تیران به چه معناست؟ این واژه از دو واژه کوچک‌تر «تیر» و «ان» تشکیل شده که این الف و نون آخر کلمه را معادل کلمه آباد کنونی گرفته‌اند؛ یعنی اگر می‌خواستیم آن را به فارسی امروزی برگردانیم، می‌شد تیرآباد. مثل بسیاری از محله‌های این روز‌های پایتخت که با همین روش ساخته شده‌اند؛ علی‌آباد، امیرآباد و....

چگونه نام طهران، تهران شد؟

طهیران یا طاهران

و درنهایت به دو نظریه دیگر درباره وجه تسمیه تهران می‌رسیم که اگرچه مانند سایر نظریه‌ها قوی و معتبر نیست، اما به هر حال درباره تهران و دلیل نامگذاری‌اش مطرح شده و بد نیست به آن‌ها هم بپردازیم. حسین قلی خان ایلخانی از رجال دوره قاجار که مدتی در ری و شمیرانات ساکن بوده، در نوشته‌های خودش مردم تهران را مردمی طهیرالچهره معرفی می‌کند و می‌گوید: «به درستی که این نام (طهران) برازنده این مردم طهیرالچهره است.

مردم این دیار جامه پاکیزه بر تن دارند و آب و هوای خوب مصرف می‌کنند. لحن آنان زیبا و سرشار از آداب است». با استناد به همین جملات این رجال قاجاری، برخی گفته‌اند طهیران می‌تواند ترکیبی از «طهیر + ان» باشد؛ یعنی جمع زیبایان و پاکان که به مرور برای سهولت در بیان، «طهران» شده است. گروهی هم معتقدند که از گذشته‌های دور، تیره‌ای از خاندان طاهری خراسان در این منطقه زندگی می‌کردند و درواقع طاهران که بعد‌ها طهران شده، نامش را از ساکنانش گرفته است.

پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل‌ رویدادهای ایران و جهان اپلیکیشن برترین ها را نصب کنید.
درآمد ماهیانه 5-20 میلیون از توی خونه با موبایل

آموزش رایگان کسب درآمد 5-20 میلیون ماهیانه از خونه و فقط با یه موبایل ساده رو در یک وبینار رایگان آموزشی یاد بگیر

محتوای حمایت شده

تبلیغات متنی

سایر رسانه ها

    نظر کاربران

    • بدون نام

      شاید خیلی مهم نباشه که ریشه ی اسم تهران چی بوده ولی مهمه که خیلی از کسانی که ریشه شون تو این شهر بوده ، به خاطر گرونی الان کوچانده شدن به بیرون شهر....تهران بچه های خودشو بیرون کرد ، مثل خیلی از شهرهای بزرگ دیگه ،

      پاسخ ها

      • بدون نام

        اره خیلی از شهر در زمان رضا شاه اسمهاشون عوض شده .
        عبادان ..ابادان شد
        محمره ..خرمشهر شد
        فلاحیه..شادگان
        رامز..رامهرمز
        عمیدیه..امیدیه
        میخواست فقط تاریخ دروغین درست کنه

      • بدون نام

        تهران یه روستایی بوده و تهرانی اصیل و..هم نداریم اون روستای های اولیه هم زمینها گرون شد فروختن و رفتن
        تهران تاریخ نداره
        تهرانی هستم و..هم نداریم

      • بدون نام

        اتفاقا تهرانی اصیل داریم تمام شهرهای بزرگ یه زمانی شهر کوچیک یا روستا بوده تمام کسانیکه اصالتا سه نسل متولد تهرانند و جدشون اهل ری باشه یا حومه تهرانی محسوب میشن البته جنبه شایستگی نداره بنده از نظر اصالت محلی عرض میکنم

      • بدون نام

        تهران اصالتی نداره یه روستایی بود که نخست بار کریمخان زن اونجا چند عمارت ساخت و بعدا توسط اقامحمد خان قاجار پایتخت شد نه تاریخ داره نه اصالت
        شهر ری داستان دیگری دارد
        قاطی نکنید
        هر کسی ریشه اش تهرانی بوده زمین و..داشته به خاطر پایتخت شدن گرون شده فروخته رفته جای بهتر
        مظلوم نمایی نکنید
        زندگی در پایتخت حق همه ایرانی ها است
        نه اینجا فقط مال ماس و واس ما است و میخایم تنهایی امکانات را بخوریم و درامد نفت فقط بیاد اینجا تنهایی بخویم نداریم
        فراموش کنید این حرفها را

      • بدون نام

        مثل گیلان که پر شده از غریبه و بومیانش برای کار مجبور شدند برن به مناطق دیگه و جنگلهاش هم که غارت شد

      • علی آبادان

        عبادان شد آبادان

    • naser

      من حرف احمدکسروی روقبول دارم چون کلاهرحرفی زده درسته انسان روشنفکری بود

      پاسخ ها

      • بدون نام

        داقیقا همینطوره

      • بینام

        تمدن ۱۲۰۰ ساله طهرون چشتو بگیره که میگی تاریخ نداره نمک تهرون رو میخوری نمکدون رو میشکونی!!!!

      • بدون نام

        تمدن 1200 ساله تهران هاهاها
        یه دونه ساختمون متعلق به 1200 سال پیش نام ببر که در تهران ساخته شده
        تهران از سال 1200 پایتخت شد و قدمت نداره

    • بدون نام

      طهران زمانی طهران بود که اسمش طهران بود

    • بدون نام

      ایران چی بود چی شد

    • mk

      یعنی این خیلی مهمه؟فکربدبختی مردم باشید

      پاسخ ها

      • بینام

        خیلی مهمه که بدونی پایتختت هویت ایرانت چجور مردمانی درش زندگی کردن
        یهفته ازش دور میشوم دلتنگ و افسرده میشم درود بر طهران که خیلیا رو به اب و نونی رسوند ولی چون بچه این شهر نیستند بهش تعصب ندارن درود بر هرچی بچه ناف طهرون و شمرونه

      • بینام

        قشنگترین لهچه تو ایران فقط طهرونی بقیه رو باید دو بار بشنوی تا بفهمی چی میگن

      • بدون نام

        بینام تهران روستایی بود که ایل قاجار از گرگان مهاجرت کردن و شهر و پایتختش کردن لهجه مردمش هم اینی نبود که تو حرف میزنی

      • سعید راز

        خوشم میاد هرکسی حرفی غیر از مشکلات میزنه، یه عده میان میگن«اینم شد روزی مردم؟اینم شد حلال مشکلات مردم؟» یعنی یه عده دوست دارند دائم ناله کنند و ماهم زاری که آی بدبختیم.. خودمون میخوایم خوشی بهمون نیاد

    • بدون نام

      تهران عشقه به مولا مخصوصا شبهاش

      پاسخ ها

      • بدون نام

        عووووق

    • هرکی هرکیه

      سلام. شوخی صادق هدایت هم در مورد وجه تسمیه تهران رو بخونید خالی از لطف نیست... خخخخخ

    • بدون نام

      از تهران دیگه فقط اسمش قشنگه
      گند خورده بهش

    • بدون نام

      تهران تا قبل از تصویب قانون تراکم فروشی، تهران بود الان فقط یک شهر نفرت انگیز است

    • بدون نام

      خدایی و بدون هیچگونه طیف نگری سیاسب، خدا اموات قالیباف را بیامرزه که سر و سامانی به این شهر عریض و طویل و بی در و پیکر داد و گرنه الان در نظر بگیرید اگر خطوط مترو، بزرگراه ها، تونلها ، پیاده روهای به این زیبایی، به ویژه در مناطق مرکزی همچون بازار تهران، پلیس شهری، نظم و انضباط شهری و شهرداریها و پاکبانان و جمع آوری زباله ها و هزاران کار کوچک و بزرگ دیگر نبود، چی به سر این شهر آمده بود. هر چند که انتقاداتی به ویژه در مورد فروش تراکم ساخت و ساز ، در مورد عملکرد او مطرح میشود.

    • بدون نام

      تهران با درآمد نفت ساخته شد قبلش چیزی نبود یه نگاهی به کابل بندازید
      نفت که باشه بیابان ها و کپرهای امارات و قطر و..هم آباد میشوند که شده اند

    • بدون نام

      تهران نام اصلیش قبل ازاینکه پایتخت بشه طراران بوده معنیش میشه پاتوق دزدها،
      وقتی ری یه شهربزرگ بوده دزدهاکه ساکن تهران بودن قافله ها راغارت میکردندوسالیان طولانی زندگیشون اینطوری میگذشته

    ارسال نظر

    لطفا از نوشتن با حروف لاتین (فینگلیش) خودداری نمایید.

    از ارسال دیدگاه های نامرتبط با متن خبر، تکرار نظر دیگران، توهین به سایر کاربران و ارسال متن های طولانی خودداری نمایید.

    لطفا نظرات بدون بی احترامی، افترا و توهین به مسئولان، اقلیت ها، قومیت ها و ... باشد و به طور کلی مغایرتی با اصول اخلاقی و قوانین کشور نداشته باشد.

    در غیر این صورت، «برترین ها» مطلب مورد نظر را رد یا بنا به تشخیص خود با ممیزی منتشر خواهد کرد.

    بانک اطلاعات مشاغل تهران و کرج