هشدار جدی ازتهدیدات تحولات قفقاز به روی ایران

خبرآنلاین: همایش دو روزه بین المللی «بررسی تحولات قفقاز؛ گذشته، حال و چشم انداز فرارو» روزهای ۲۱ و ۲۲ آذرماه در فرهنگستان کاسپین برگزار شد و طی آن کارشناس و پژوهشگران فضای تحولات قفقاز پس از جنگ ۴۴ روزه را موردی بررسی و تحلیل قرار دادند و به خطرات احتمالی آن در صورت انفعال ایران اشاره کردند.

در این همایش دکتر موسی حقانی رئیس همایش و دکتر حسین احمدی دبیر همایش بود. در ابتدای همایش دکتر حسین احمدی در سخنانی گفت: اندیشه شکل گیری همایش به جنگ دوم قرا باغ و تحولات آن، با توجه به تهدیداتی که امنیت ملی کشور ما را به خطر می انداخت، بر می گردد. ضمن ارادت به پژوهشگران، ما فراخوان مقاله ندادیم، بلکه سفارش مقاله دادیم و از مجموع سی مقاله ای که به دست ما رسید، بیست و چهار همایش داخلی و خارجی انتخاب کردیم.

وی افزود: مجموعه مقالات چاپ و ادبیاتی تولید خواهد شد که قابل استناد خواهد بود، چون ما گمان می کنیم بهترین ها را در این مجموعه گرد آورده ایم، ضمن اینکه ممکن است برخی نیزبه دلیل مشکلاتی از قلم افتاده باشد.

احمدی تأکید کرد: پژوهشگر تابع دولت نیست، بلکه همیار و همکار دولت و مقامات است. اگر پژوهشگر تابعی از سیاست های دولت باشد، باید توجیه گر آنها باشد پس تابع نیست به همین دلیل کسانی که صدای من را می شنوند، دلخور نشوند این همایش علمی، مستند و مستدل است و همه مباحث قابل ارجاع و توضیح است

وی با بیان اینکه فکر میکنند جنگ دوم قراباغ نه تنها حل نشده، بلکه آغاز آن است و دلایلش هم مشخص است، افزود: این تحولات ژئوپلیتیک و فرهنگی و اقتصادی تازه شروع شده و بعد با ساده اندیشی ما نزد برخی می بینیم که می گویند سوتفاهم ها برطرف شده، نگران می شوم. قول های شفاهی زیاد شنیدیم اما تحولات مکتوب ندیدیم.

احمدی اظهار داشت: تا صحبت می شود می گویند ما قرارداد امضا کردیم و فلان تعداد امضا داریم اما هیچکدام عملیاتی نمی شود. کشورهای قفقاز جنوبی فاقد مولفه های قدرت هستند، کشورهایی که مبانی قدرت نداشته باشند، تصمیم گیری های مستقل ندارند در نتیجه نه تنها بازیگر نیستند بلکه همیشه میدان بازی در هر کجای شمال، جنوب و شرق و غرب هستند. تصور اینکه شما می توانید با یک کشور فاقد مولفه های قدرت به صورت حداکثری ببندید، اشتباه است، حال چه بحرین و چه قفقاز جنوبی باشد.

وی در پایان گفت: ما ۱۰ سال قبل در این پژوهشکده کتابی چاپ کردیم که در آن تمام مشکلات و مصائب این منطقه را بیان کرده است، اما بدان توجه نشده است. بهترین کارشناسان پشت صحنه هستند اما کارشناسی درون سازمانی شده است. ما برای سال های آتی دیگر شاید نباشیم اما اسناد موجود است.

هدف از تشکیل جمهوری آذربایجان، تجزیه ایران است

در ادامه دکتر موسی حقانی، رئیس موسسه پژوهشی تاریخ معاصر ایران و دبیر همایش نیز پشت تریبون قرار گرفت و در صحبت هایی گفت: پژوهشکده تاریخ معاصر یکی از موضوعاتی که از ابتدا دنبال کرد، بحث مطالعات منطقه ای و تحولات منطقه بود که البته در این زمینه سازمان های مسئول می بایست دخالت کنند. بیش از ۵۰ همایش ما در این زمینه ها تا به حال برگزار کردیم. دغدغه مان هم این است که ارزیابی دقیقی از موضوعات پیرامونی داشته و مشاوره ای به افراد در میدان و مسئولان بدهیم.

وی در ادامه افزود: همانطور که اشاره شد ماجرای قفقاز تازه شروع شده است در همین اخبار چند روز اخیر هم زیاد در این رابطه شنیده ایم که مشخص است نقشه انگلیسی ـ روسی است و درباره آن زیاد ما تجربه داریم اما این یک هشدار است که باید مراقب باشیم. مثل قرارداد گلستان ـ ترکمانچای که انرژی زیادی از ایران گرفت.

حقانی با بیان اینکه اینها سال ها کار کردند و کتاب های درسی شان براین اساس تنظیم شده که در همین پژوهشکده هم واکاوی کردیم، گفت: این موج به شهرهای ترک زبان ما هم سرایت کرده است مثلا در همین استادیوم آزادی و جاهای دیگر می بینیم که پرچم های جعلی خارجی بلند می شود. ترکیه هیچ گاه در طول تاریخ با ما صادق نبوده یا جنگ داشته یا از پشت خنجر زده است و الان هم نقش آفرینی آنها دیده می شود.

وی اظهار داشت: ما واقعا نگران هستیم و دوست داریم تصمیم گیرندگان فعال در میدان این تجربه سی ساله اخیر را خوب مرور کنند ما نمی گوییم صد سال تاریخ ایران را بخوانند. در شماره ۲۴ نشریه جنگل مطلبی درج شده با عنوان افسانه دیرین یا نقل شیرین که در آن به یک داستان اشاره می کند که منطقه قفقاز اسم آذربایجان روی خود می گذارد.

وی افزود: در این گزارش آذربایجان را یک عضو مهم ایران، منشأ انقلاب و جزء لاینفک مملکت می داند و قفقازیه جنوبی همه فارسی و ایرانی الاصل دارای زبان فارسی است اما امروز اسم آذربایجان به خود گذاشته است و بعد آن را به داستان دیگ همسایه ربط می دهد.

حقانی در پایان گفت: جمهوری آذربایجان از ابتدا به قصد تجزیه ایران تشکیل شد. ما الان داریم می بینیم که اینها تجزیه طلبی را در خوزستان و شهرهای دیگر ما هم تشویق می کنند. پس مسئله امروز و دیروز و جنگ اول و دوم قرا باغ نیست، اینها بخشی از سناریویی است که یکی از راهبردهای جدی آن تجزیه ایران است. بحث آذربایجان مطرح شده اما تجزیه کل ایران مدنظرشان است انشالا ما با استفاده از کارشناسانی که عمری را در حوزه قفقاز برای مطالعه و پژوهش صرف کردند برای روشن شدن هر چه بیشتر زوایای اتفاقات منطقه رخ می دهد، تلاش می کنیم.

حضور تکفیری‌ها در قفقاز می‌تواند برای ایران دردسرساز شود

دکتر صفرنژاد با موضوع «نتایج حضور تکفیری ها و سلفی ها در قفقاز» عنوان کرد: قفقاز به دو منطقه شمالی (جزئی از جنوب فدراسیون روسیه با یازده منطقه) و جنوبی (سه کشور مستقل آذربایجان ـ ارمنستان و گرجستان و سه کشور خودخوانده قرا باغ، آبخازیا و اوستیای جنوبی) تقسیم می شوند. تکفیری ها و سلفی ها در ابعاد و گونه های مختلف از سی سال پیش همزمان با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سابق با هدایت کشورهای مختلف در قفقاز شمالی ریشه دواندند که ما در سه جمهوری خودمختار قفقاز شمالی شاهد اعلام استقلال اینها اوایل بعد از فروپاشی بودیم.

وی در ادامه افزود: در منطقه چچن، اینگوش، منطقه مابین داغستان و یکی از مناطق قفقاز شمالی که پشت این جریانات تکفیری آمریکایی ها و بازیگران نیابتی عربستان، قطر، ترکیه و ... بودند. امروز بعد از سی سال میوه های آن ریشه های قفقاز شمالی مزدورانی است که در حدود ۱۰ منطقه دنیا برای جریانات مختلف تکلفیری می جنگند.

صفرنژاد اظهار داشت: الان دیگر در منطقه قفقاز شمالی به شکل علنی جایی را در اختیار ندارند و فعالیت هایشان زیرزمینی و پشت پرده است اما جریان اعزام مزدور به همه دنیا برقرار است. حضور این جریانات تکفیری در منطقه قفقاز جنوبی به یک سال و سه ماه گذشته برمیگردد اما در منطقه ای در گرجستان که مرز قفقاز شمالی و جنوبی است، منطقه ای است به نام دره پانکیسی که آنجا یکی از مراکز آموزش نیروهای تکفیری در کره زمین است.

وی با اشاره به تاکید خود بر سلفی تکفیری گفت: جریانات تکفیری در دنیای امروز خود را به دو بخش عمده تقسیم می کنند و اعلامشان هم این است که متاثر از دوران حضور پیامبر اسلام(ص) در مکه و مدینه هستند. یک دوران را دوران تبلیغ و دیگری را جهاد می دانند. وهابیت تکفیری خود را منتسب به دوران جهاد می داند و سلفی ها خود را منتسب به دوران تبلیغ می دانند اینها تکفیری نبودند اما در ۱۲ سال گذشته، اردوغان در ترکیه و با حضور میدانی جدی در سوریه گونه جدیدی از سلفیت را پایه گذاری کرد که اینها هم تکفیری شدند که اسمشان را می توان سلفی اخوانی تکفیری اردوغانی می توان گذاشت.

صفرنژاد با تأکید بر اینکه امروز ترکیه در ۱۴ کشور دنیا حضور نظامی و در حدود ۸ کشور به طور مشخص لشگریان نیابتیش بازی می کنند و سابقه این کارها هم به دوازده سال اخیر باز می گردد، گفت: سال گذشته اواخر مرداد ۹۹ یک مانور هوایی توسط ترکیه در باکو برگزار و بعد از مانور ترک ها اعلام کردند که این اسکاتران هواپیماهای اف ۱۶ را به عنوان امانت در باکو می گذارند.

وی در ادامه افزود: در ۶ مهر ۹۹ مشاهده کردیم که ترک ها با پشتیبانی هوایی پهپادهایشان، نیروی زمینی شان هم این لشگریان نظامی خط شکنان اصلی نبرد قرا باغ بودند. چند روز اول نبرد در رسانه ها حضور اینها اعلام و بعد از چند روز اینها همه اسناد را پاک کردند. بخش هایی از سلفی های تکفیری سوریه تولید گرشان ترکیه بوده است اینها ۵ هزار نفر به منطقه شمال غرب کشور ما فرستادند و هزار نفر هم از جمهوری خودمختار نخجوان فرستادند و بنایشان این است که از همان اول مرز ایران و ارمنستان را تغییر دهند که بعد از هشدار حضرت آقا و اعلام روسیه، قسمت اول کارشان معطل ماند و عقب گرد و از خاک ترکیه به سوریه رفتند.

وی در ادامه افزود: از این ۵ هزار نفر خط شکن نبرد قرا باغ در جبهه آذری طبق آمار ۷۰۰ نفر کشته شدند و هزینه قابل توجهی هم آذری ها دادند. هم جمهوری اسلامی و هم روسیه نسبت به حضور این جریانات تکفیری در آن مقطع هشدار جدی دادند. روسیه هم که می گوییم منظور جمهوری فدراسیون روسیه است که در سال های اخیر هیچگاه در ادبیاتش اسقاط ایران در میان نبوده است.

در جنگ دوم قرا باغ چهل و چهار روزه حضور نیروهای سلفی تکفیری به عنوان ارتش نیابتی و تجهیزات نیابتی و ترکیه تعیین کننده نتیجه نبرد بوده است. سابقه جنگ اول قرا باغ هم نشان می دهد که آن زمان هم دو گروه نیروهای جنگجوی خارجی ۵ هزار نفر مجاهدین افغانی، ۵ هزار نفر نیروهای مبارز چچنی بودند. الان جمهوری آذربایجان دو قبرستان شهدای افغان و چچن یکی در باکو و دیگری هم منطقه حائل اذربایجان و ارمنستان است. یعنی همان زمان در جنگ اول هم اینها جنجگوی اصلی بودند.

تکفیری ها هنوز در جمهوری آذربایجان وجود دارند، موارد زیادی دراین باره مطرح است و جمهوری آذربایجان برای حفظ موقعیت های بدست آمده در نبرد زمینی ناچار است که از آنها استفاده کند چون در این چهل و چهار روز فقط این افراد خوب جنگیدند. خط آخر هم ارتش آذربایجان و سپس مستشاران ترک و اسرائیلی بودند. نکته دیگر درباره برنامه آینده آنچه عنوان شده با توجه به ساخت و سازها و عدم رغبت آذری ها، پیشنهاد شده که به نام اتباع ترکی این نیروهای سلفی و تکفیری به این مکان ها بروند و با خانواده ها ساکن و تجارت و کشاورزی کنند و به عنوان نیروهای اجرایی از اینها قرار است استفاده شود.

وی در پایان گفت: پس باید حواسمان باشد در آینده پژوهی شمال غرب کشورمان چنین جریانی در حال رسوب است و این جریان را اگر مورد توجه قرار ندهیم، با توجه به اینکه اردوغان بی حساب و کتاب از اینها استفاده می کند، فردا برای هر هدفی می تواند علیه جمهوری اسلامی از اینها استفاده کند.

نقش ترکیه در تحولات اخیر قفقاز

سپس «قدیر گلکاریان» از قبرس به صورت آنلاین با موضوع «بررسی نقش ترکیه در تحولات اخیر قفقاز» به ارائه مقاله خود پرداخت و طی سخنانی گفت: همانطور که می دانید در پی فروپاشی اتحاد جماهیر شوروری، قفقاز یکی از مناطق بی ثبات منطقه شد. کشورهای موجود این بخش جهان خطرات امنیتی بزرگی هم دارند که جنگ های زیاد بین آذربایجان و ارمنستان و روسیه رخ داد که هنوز هم آتش زیرخاکستر هستند و ممکن است دامن کشورهای مختلف از جمله ایران را هم بگیرد.

وی در ادامه افزود: این بی ثباتی قفقاز جنوبی به عرصه رقابت کشورهای منطقه هم تبدیل شده که ایالت متحده، روسیه، اروپا، رژیم صهیونیستی، ایران و ... در آن دخیل هستند. با تمام این اوصاف ظهور دولت های استقلال یافته قفقاز چالش هایی را برای ترکیه ایجاد و در عین حال نقش آن را افزایش داد که امروز نقش ترکیه را در تحولات قفقاز می توان تحلیل کرد.

گلکاریان یادآور شد: فروپاشی اتحادیه شوروی خطر صد ساله شوروی را از بین برد اما خطر ترکیه را بیشتر کرد و امروز ترکیه خود را بازیگر مهم در منطقه تصور کرده در حالیکه قبلا از دخالت در منطقه اجتناب می کرد اما الان تغییر وضعیت داده است. طبیعتا نقش ترکیه در منطقه قفقاز و فعال بودن شرکت های مختلف در آذربایجان، گرجستان و مراکز آموزشی مختلف در این کشورها، ارائه بورسیه های تحصیلی مجانی برای داوطلبان و آموزش نیروهای جوان کارآمد به عنوان دیپلمات در زیرچتر وزارت خارجه ترکیه و حضور مستمرشان در وزارت خارجه، کانال های تلویزیونی ترکیه در آذربایجان، همه و همه در کنار انجام مانورهای دو جانبه و سه جانبه برای تحقق اهداف ترکیه است.

وی با اشاره به اهدای نقشه توران بزرگ به اردوغان گفت: متاسفانه هیچ واکنشی از سوی مقامات ایران و عراق و دیگر کشورهای منطقه در این زمینه ندیدیم همه اینها ترکیه را به این اعتقاد کذایی سوق داده که نقش آفرینی سنجیده داشته باشد. بهرحال هر کشوری دنبال تثبیت منافع کشور خود است، ترکیه از گذشته و دوره عثمانی تا امروز و حتی از دوره تاسیس جمهوری توسط اتاتورک هیچگاه منطقه قفقاز را در پارامترهای سیاسی اش فراموش نکرده و بعد از دهه نود میلادی هم همه کارها نقش ماندگاری ترکیه را در قفقاز اولویت خود قرار دادند.

گلکاریان با بیان اینکه ترکیه زمانی پایگاه غرب در برابر شوروی شد اما بعد از شوروی کانون ژئوپلیتیک اوراسیا تغییر کرد، گفت: اینها خودشان سعی کردند، استراتژی جدیدی را ایجاد کنند. از سویی هم باید اعتراف کنیم که ترس از اسلام رادیکال یکی از بیم های جدی پایگاه غرب بود که این هم ترکیه را تقویت کرد تا در سی سال اخیر به عنوان یک بازیگر فعال در منطقه قفقاز خود را نشان دهد. تشویق کشورهای تازه استقلال یافته با الگوی ترکی و دموکراسی سکولار در ترکیه هم خود الگوهای تازه ایی است که نقش و حضور او را در قفقاز هموار تر کرد.

وی در این باره افزود: از سوی دیگر هم ترکیه به دلیل همسایگی با ایران و داشتن بیشترین مرز با ایران، به میزان قابل توجهی نسبت به تحولات داخل و خارج ایران حساس است. دولت ترکیه هم شمال غرب ایران بزرگ را در نقشه توران خود قرار داده و ترکیه برای موقعیت استراتژیکش فوریت سیاست هایش را در دو دهه گذشته اعلام کرده و خطوط این سیاست ها این بوده که معیارهای سیاست های ترکیه را در قبال منطقه تعیین کند

این پژوهشگر اظهار داشت: حضور ترکیه هرچند شاید از نظر ما به عنوان یک رقیب مورد قبول نباشد اما یک اولویت استراتژیک برای قفقاز است و اینها باعث شده حتی ترکیه امنیت سیاسی خود را منتج به تحولات قفقاز بداند، یعنی امروز رسیدن به منافع ترکیه در شمال غرب ایران و تحریک اقوام ترک ایران و تلاش بر الگوسازی آذربایجان برای ترک های ایران می تواند کشش ترکیه را گام به گام به سمت آرامش و تثبیت نیازهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی ترکیه قرار دهد و همه را ترکیه سعی می کند بر مدار آنکارا هدایت کند.

وی با بیان اینکه تقویت وحدت ملی سه کشور هم برای ترکیه مهم است، افزود: اگر امروز ما با گرجستان مشکل داریم یا آذربایجان هرازگاهی خودنمایی می کند، تماما براساس همان چیزی است که آنها بازیگر نیستند، بلکه میدان دار و زمینه ساز اهداف ترکیه در منطقه هستند.

گلکاریان یادآور شد: در مجموع افزایش اهمیت قفقاز برای ترکیه توسط عوامل مختلف ایجاد شده به طور مثال سال ها ترکیه تلاش کرد وارد اتحادیه اروپا شود اما محقق نشد و همین باعث شد که بیشتر به سمت منطقه بیاید. از سوی دیگر رخدادهای گذشته را اگر ببینیم، رییس جمهور ترکیه بعد از فروپاشی شوروی مواضعش را هیچگاه کتمان نکرد. قفقاز جنوبی را می توانیم هم در زمینه سیاسی و هم منابع طبیعی برای رونق اقتصاد ترکیه مهم بدانیم چرا که میلیاردها دلار برای ترکیه درآمد ایجاد و در عین حال نیازهای اسرائیل و سایر کشورها راهم تامین می کند.

وی در پایان اظهار داشت: ترکیه امروز دوست ما نیست، دشمنمان هم نیست اما رقیب بلامنازع ما است متاسفانه این اعتراف تلخی است که مسئولین ما تساهل و تسامح با چنین رقیبی را به کرات اعمال می کنند و این خطای بزرگی است که چالش های جدی برای کشور ما ایجاد خواهد کرد. ترکیه با ایجاد راه حل های منطقه ای می خواهد جغرافیای بزرگتری را ایجاد کند و این یکی از نقش آفرینی بزرگ در قفقاز است. تحرکات ترکیه و تنش های منطقه ای آذربایجان و ارمنستان در مرزها را نباید ساده نگاه کنیم و نسبت به اظهارات مسئولانشان نباید خوش باوری داشته باشیم.