عکس: جنگ انگلیس و افغانستان؛ سال ۱۸۷۹

فرارو: مجموعه ذیل البوم دیده نشده "بورک" از جنگ افغانستان است که در کتابخانه کنگره امریکا نگهداری می شود.

جنگ دوم انگلیس و افغانستان جدا از اهمیتی که در تاریخ معاصر افغانستان و گسترش نفوذ استعمار در این کشور دارد در تاریخ مصور این کشور نیز اهمیت ویژه ای دارد چرا که در جریان این جنگ بود که برای اولین بار عکاسان اروپایی به خاک این کشور آمدند و عکاسی کردند.

"جان بورک" عکاس ایرلندی اولین عکاسی است که پای خود را به افغانستان می گذارد و از حمله قوای انگلیس به افغانستان در سال ۱۸۷۹ عکاسی می کند. بورک که از مهندسین استخدام شده قوای سلطنتی انگلیس در هند بود دستیار "ویلیام بیکر" عکاس انگلیسی بود که در مستعمرات انگلیس در هندوستان عکاسی می کرد.

وی اندکی بعد و با آغاز جنگ دوم انگلیس و افغانستان از قوای انگلیسی خواست تا او را به عنوان عکاس ارتش همراه خود ببرند. پس از آنکه این درخواست او از سوی ارتش بریتانیا رد شد تصمیم گرفت با هزینه شخصی به افغانستان برود و از زندگی، مناظر و البته قوای استعماری بریتانیا در افغانستان عکاسی کند.

گفته می شود در این تاریخ بریتانیا به دنبال سیاست های استعماری خود در آسیای میانه به فکر حمله دوباره به افغانستان افتاد و دولت این کشور که در طول نیم قرن توانسته بود در قاره ی هند نفوذ کند سعی در گسترش نفوذ استعماری خود در افغانستان داشت.

استعمار انگلستان در چند دهه باحمایت برخی از سران قبایل تضاد و نزاع بین اقوام و قبایل را در افغانستان دامن زد و تلاش می کرد تا سیاست داخلی و خارجی این کشور را در کنترل خود بگیرد.

امیر شیرعلی پادشاه وقت افغانستان که در نزاع با برادران خود بر سر تاج و تخت مجبور به جلب حمایت انگلیس شده بود پس از آنکه پایه های حکومت خود را استوارتر از پیش دید به فکر اداره مستقل کشور و انجام اصلاحات سیاسی و اجتماعی بر اساس نظریات سیدجمال الدین اسدآبادی افتاد.

امیر شیر علی خان در طول یک دهه حکومت و جنگ و گریز به هیچ یک از اهدافش نرسید و سیدجمال الدین هم افغانستان را ترک کرد و انگلستان به فکر لشکر کشی به افغانستان افتاد و قوای خود را از هند به طرف افغانستان سرازیر کرد.

انگلیس حملات گسترده ای را در۲۱ نوامبر ۱۸۷۸م از سه جهت قندهار، خیبر، و کرم به خاک افغانستان آغاز کرد و امیر شیرعلی که روزهای پایانی عمر خود را سپری می کرد به قوای خود دستور داد مقاومت نکنند و ارتش بریتانیا به آسانی وارد خاک افغانستان شد.

عکس های "بورک" ازا ین لشکرکشی تاریخی که احتمالا اولین عکس ها از کشور افغانستان به شمار می رود در قالب دو مجموعه یکی در موزه بریتانیا و دیگری در موزه کنگره امریکا نگهداری می‌شود. این عکس ها در برگیرنده تصاویری از اردوی نظامیان انگلیسی در خارج از کابل و قندهار، عکس های تکی و دسته جمعی از سربازان و افسران انگلیسی و هندی، مناظر افغانستان و البته تعداد معدودی از مردم، مقامات و سربازان افغانی است.