هایائو میازاکی و انیمیشن های محبوب اش

هایائو میازاکی (به ژاپنی: 宮崎 駿 Hayao Miyazaki) (زادهٔ ۵ ژانویه ۱۹۴۱)، کارگردان معروف ژاپنی آثار پویانمایی است. وی علاوه بر کارگردانی، طراح، گرافیست، فیلمنامه‌نویس و تهیه‌کننده فیلم‌های پویانمایی است. او در پروسه‌ای که بیش از پنجاه سال به طول انجامید، تحسین بین‌المللی را به عنوان آفریننده ی فیلم‌های انیمیشن بدست آورد و به همراه ایسائو تاکاهاتا، استودیوی پویانمایی جیبلی را بنا نهاد. موفقیت‌های میازاکی در حد انیماتور والت دیزنی نیک پارک و کارگردان آمریکایی، استیون اسپیلبرگ یا اورسن ولز است. او در بون‌کیو واقع در توکیو متولد شد. میازاکی انیمیشن حرفه‌ای خود را در سال ۱۹۶۱ زمانی که به توئی انیمیشن پیوست آغاز کرد.

در آنجا، میازاکی به عنوان هنرمند طراح In-Between برای انیمیشن سفرهای گالیور فراتر از ماه کار می‌کرد و در این فیلم ایده‌های خود را در فیلم گنجاند و بدین صورت پایان فیلم را رقم زد. او درآن دهه به کار در نقش‌های مختلف در صنعت انیمیشن ادامه داد تا زمانی که قدرت کارگردانی اولین فیلم برجسته خود لوپین III: قصر کاگلیوسترو که در سال ۱۹۷۹ منتشر شد را پیدا کرد. پس از موفقیت فیلم بعدی او با عنوان ناوسیکا از دره باد به همراه ایسائو تاکاهاتا استودیو جیبلی بنا نهاد. از آن به بعد (تا زمان بازنشستگی موقت خود در سال ۱۹۹۷ پس از ساخت شاهزاده مونونوکه) او تولید بسیاری از فیلم‌های برجسته را بر عهده گرفت.

با اینکه فیلم‌های میازاکی به مدت طولانی موفقیت‌های تجاری و منتقدانه‌ای را در ژاپن بدست آوردند، او تا حد زیادی در غرب ناشناخته باقی‌مانده بود تا زمانی که میرامکس فیلم شاهزاده مونونوکه را منتشر کرد. این فیلم بالاترین فروش در ژاپن را داشت ( تا آنکه در سال ۱۹۹۷ توسط فیلم تایتانیک رکوردش شکسته شد) و این اولین فیلم انیمیشنی بود که که جایزه ی تصویر سال (Picture of the year) را در جوایز آکادمی ژاپن گرفت . میازاکی پس از زمان بازنشستگی موقت خود با «شهر اشباح» به انیمیشن بازگشت. این فیلم حتی فروش تایتانیک را نیز در ژاپن شکست و موفق به دریافت جایزه ی تصویر سال (Picture of the year) در جایزه آکادمی فیلم ژاپن شد و اولین فیلم انیمیشن برنده جایزه اسکار بود و همچنین برنده خرس طلایی جشنواره فیلم برلین شده‌است.

زندگی

هایائو میازاکی در ٥ ژانویه ١٩٤١ به عنوان دومین فرزند از خانواده یک پیمانکار هواپیما متولد شد. در طول جنگ دوم جهانی خانواده میازاکی ابتدا به اوتسونومیا و سپس به کانوما که کارخانه هواپیماسازی میازاکی در آن قرار داشت نقل مکان کردند. هرچند در دوران جنگ خانواده اش اوضاع اقتصادی مناسبی داشتند اما خود میازاکی معتقد است مشاهده اوتسونومیای در حال سوختن آن هم در حالی که تنها چهار و نیم سال داشت تاثیر عمیقی بر ذهنش گذاشته است. وی پس از اتمام مدرسه، در سال ١٩٦٣ تحصیلات خود را در زمینه‌ی علوم سیاسی و علم اقتصاد در دانشگاه گاکوشوین به پایان رساند، در حالی که در باشگاه تحقیقاتی ادبیات کودکان فعالیت داشت.


زندگی حرفه‌ای

او در سال ١٩٦٣ به استودیوی تولید فیلم توئی پیوست. در این استودیو، میازاکی به پیشرفت کاری خارق‌العاده‌ای دست یافت و از آن پس به عنوان طراح در سریال‌های مختلف انیمیشنی دعوت به کار شد. از جمله این انیمیشن‌ها می‌توان به سری کارتون‌های هایدی سال ١٩٤٧، اشاره کرد.

در سال ١٩٧٩ با نوشتن فیلم قلعه کاگلیوسترو، رویای فیلمنامه‌نویسی او به حقیقت پیوست. وی در سال ١٩٨٥ به اتفاق ایسائو تاکاهاتا، استودیویی بنا نهاد که بعدها دارای شهرتی جهانی و عملاً سکوی ترقی و پیشرفت حرفه‌ای برای سایر هنرمندان در زمینه‌ی پویانمایی شد. درآمد حاصل از فروش فیلم دومین فیلم میازاکی نائوسیکا از دره باد محصول ۱۹۸۴ که براساس مانگایی به همین نام ساخته شده امکان تاسیس استودیوی ژیبلی و در نتیجه مکان و امکان تولید فیلم‌های سایر فیلمسازهای مستعد را فراهم آورد.

میازاکی در کنار فیلمهای کوتاه، هفت فیلم سینمایی نیز در استودیوی ژیبلی تولید کرد. و با همین رویداد، او یکی از مهمترین نمایندگان تولید انیمیشنهای ژاپنی شد.

در سال ١٩٩٧، پس از ساخت فیلم پرنسس مونونوکه که در آن دوره از موفق‌ترین انیمیشن‌ها بود، میازاکی عقب‌نشینی خود را از مقام کارگردانی اعلام کرد تا جایی برای استعدادهای جوان‌تر باز کند و البته در سال ٢٠٠١ دوباره به عرصه کارگردانی بازگشت. بازگشتی پر سر و صدا با فیلم شهر اشباح، فیلمی که رکورد پرفروشترین فیلم‌های انیمیشن در سطح جهانی را به خود اختصاص داد و جوایز خرس طلایی در سال ٢٠٠٢ و اسکار ٢٠٠٣ را از آن خود کرد.

فیلم بعدی میازاکی قصر متحرک هاول در سال ٢٠٠٤ به سینماها راه یافت. پروژه بعدی او پونیو روی صخره کنار دریا نام داشت که در ژوئیه سال ٢٠٠٨ در سینماهای ژاپن در اولین دور اکرانش، بیش از ١٬٢ میلیون بیننده داشته‌است. این فیلم در سال ٢٠٠٨ برای شرکت در شصت و پنجمین فستیوال فیلم ونیز دعوت شد. در سال ٢٠٠٦ فیلمی با نام حکایت دریای زمین نیز توسط پسر میازاکی، گورو میازاکی بدون کوچترین دخالت او در همان استودیوی فیلم جیبلی ساخته شد. بعد از دو سال تاخیر میازاکی اینبار با دنیای اسرار آمیز آریتی در سال ۲۰۱۰ به سینما بازگشت (که در این فیلم نویسندگی و تهیه‌کنندگی را بر عهده داشت) این فیلم در آمریکا بسیار فروش کرد و جزو ۴ انیمه برتر آمریکا قرار گرفت.

سپس در سال ۲۰۱۱ میازاکی پرژه بعدیش که فیلم برفراز تپه لاله‌ها بود (در این فیلم نویسنده و تهیه کننده بود و کارگردانی پسرش «گورو میازاکی») را ارائه داد که داستان دختری بود که پدرش را در جنگ بین ژاپن و کره از دست داده است و میازاکی بر خلاف فیلم‌های دیگرش بیشتر به مسائل کشورش پراخته بود. بالغ بر ۴۴۵۰۰۰ نفر این فیلم را در زمان اکران دیده‌اند. بعد از آن میازاکی به مدت دو سال فیلمی را روی پرده سینما نبرد تا سال ۲۰۱۳ که با فیلم باد وزیدن گرفته به سینماها بازگشت که این فیلم اعتراضات زیادی را هم برای او به دنبال داشت. تا جایی که به او اتهام حمایت از سازندهٔ هواپیماهای جنگی را که باعث جنگ افروزی بیشتر می‌شوند زدند و گفنتد فیلم جدید او کاملاً سیاسی است و جبهه گیری‌های خود او را نشان می‌دهد.


موضوع انیمیشن‌ها

در فیلم‌های میازاکی می‌توان به آمیختگی فرهنگ سنتی از یک سو و تکنیک مدرن و نابودی طبیعت از سویی دیگر اشاره کرد. میازاکی در مصاحبه‌ای می‌گوید: من به مرحله‌ای رسیده‌ام که جز ساختن فیلم‌هایی که در آن‌ها از مشکل انسانیت به عنوان بخشی از اکوسیستم اشاره نشده باشد، راهی ندارم. میازاکی برای نشان دادن این موضوع از نشانه‌های ژاپنی و اروپایی استفاده کرده‌است. به عنوان مثال موضوع فیلم قصر متحرک هاول با اینکه رمانتیک است و در قصری زیبا و رمانتیک در الزاس آلمان است، ولی در عصر ماشین و صنعت اتفاق می‌افتد. موضوع داستانی فیلم بر اساس آتش سوزی و ویرانی شهر کولمار بر اثر اصابت یک بمب هوایی است، تصاویر این فیلم تکان‌دهنده و تأثیرگذار، در واقع به نوعی صنعت زدگی، ناسیونالیسم و میلیتاریسم را به سوال می‌کشند. فیلم شاهزاده مونونوکه نیز از مضمونی مشابه برخوردار است. شخصیت اول این فیلم پسری است که شاهزاده قبیله‌ی خود بوده و به دلیل جنگ با یک خدا و لمس شدن و اهریمنی شدن دستش توسط او که به وسیله انسان‌ها با گلوله‌ای آهنین به موجودی اهریمینی تبدیل شده بود، از قبیله جدا میشه و تمام تلاش خود را می‌کند تا بین خدایان جنگل و دختری به نام «مونونوکه»، که بزرگ شدهٔ جنگل و گرگ‌ها است، با کارکنان کارخانه ذوب آهن و رئیسشان دوستی برقرار کند.

در این فیلم هم تکنیک مدرن با موجودات و نیروهای تخیلی نشات گرفته از روایت‌های سنتی ژاپنی است، سر و کار دارد. اغلب قهرمان‌های فیلم‌های میازاکی نقشی واسطه‌ای بین سنت و صنعت (مدرنیته) دارند. یکی از موضوعاتی که میازاکی همواره آن را به تصویر کشیده‌است نیز هواپیماهای فانتزی و یا همان کشتی‌های هواگرداست و به علت جاافتادگی این هواپیماهای فانتزی در فیلم‌های میازاکی در قرن ١٩ می‌توان فیلم‌های او را جزو دسته فیلم‌های استیم‌پانک شمرد.

فیلم‌شناسی

تا سال‌های ١٩٨٠ روی فیلم‌های میازاکی به خصوص در امریکا و فرانسه به شدت کار می‌شد، به گونه‌ای که به علت تغییرات گسترده در دیالوگ‌ها و برش‌های فیلم‌های وی به قدری به کلیت و شخصیت فیلم لطمه می‌خورد که استودیوی ژبیل برای مدتی به ناچار این دو کشور را از حق اکران فیلم‌های میازاکی محروم ساخت. پس از عقد قرارداد پخش بین استودیو ژیبل و شرکت پروژه‌های دیسنی در سال ١٩٩٦ بنای ممنوعیت هرگونه تغییر و یا برش در فیلم‌های میازاکی و در نتیجه اجازه پخش مجدد فیلم‌ها در غرب، گذاشته شد بطوری که این دست فیلم‌ها دوباره به شکل حرفه‌ای در بازار پخش شده و به فروش رسیدند و در این میان شاهزاده مونونوکه، اولین فیلم میازاکی بود که بدون هرگونه برش و حذفی به سینماهای آلمان راه یافت.

به قطع شهرت جیبلی وام دار بدعت و خلاقیت هایائو میازاکی است و آثار او از محبوبیت بی مثالی در میان تمام آثار این کمپانی برخوردار است. به بررسی کوتاهی از آثار منحصر به فرد این کارگردان می پردازیم.