ستايش جهاني براي آن‌ كه نادر را از سيمين جدا كرد

اولين نمايش فيلم «جدايي نادر از سيمين» يا به روايت غربي‌ها «نادر و سيمين؛ يك جدايي» در خارج از مرزهاي ايران در جشنواره فيلم برلين بود، جايي كه تماشاگران فيلم تا 5 دقيقه پس از پايان آن ايستاده به تشويق پرداختند و در نهايت، تمام جوايز جشنواره به اين فيلم اختصاص يافت. نقدهاي نوشته شده بر فيلم، نشانگر آن است كه «جدايي نادر از سيمين» كه براي ما ايراني‌ها فيلمي كاملا «ايراني» و «امروزي» ارزيابي مي‌شود درواقع فيلمي جهاني است كه تماشاگراني از هر نژاد، طبقه و فرهنگ را جذب خود مي‌كند: اين مطلب بخش كوچكي از ستايش‌هاي منتقدان سرشناس جهاني نسبت به فيلم، كارگردان و بازيگران آن است.

درست در مقطعي كه تصور مي‌شد فيلمسازان ايراني نمي‌توانند به بيان احساسات خود بپردازند، فيلم «نادر و سيمين؛ يك جدايي» اصغر فرهادي خلاف اين موضوع را ثابت كرد.
روايتي سر‌راست و درعين حال اخلاقي و به‌طور همزمان روان‌شناسانه و جامعه‌شناسانه كه موفق مي‌شود جامعه ايران را به گونه‌اي تصوير كند كه كمتر فيلمي تا كنون توانسته به آن برسد. درست مثل فيلم «درباره الي...» كه ۲ سال قبل جايزه اول جشنواره فيلم برلين را كسب كرد و در بسياري نقاط جهان پخش شد، اين فيلم هم توانايي آن را دارد كه تماشاگران غربي را به خود جلب كند. در اين فيلم در هر صحنه، اطلاعات جديدي به تماشاگران داده مي‌شود كه قضاوت او را تحت‌تاثير قرار مي‌دهد. نكته تحسين‌برانگيز فيلمنامه اصغر فرهادي اين است كه طرف هيچ‌كدام از كاراكترها را نمي‌گيرد و برعكس به‌گونه‌اي است كه انگار همه حق دارند و در عين حال همه اشتباه مي‌كنند. همه اين افراد در شبكه‌اي از غرور، خودخواهي، اخلاق‌گرايي، مسائل مالي و شرافت،‌گير افتاده‌اند. درست مثل تمام فيلم‌هاي ديگر كارگردان، بازيگران تمام توانايي خود را ارائه داده‌اند و بازي واقع‌گرايانه آنها باعث مي‌شود تمام كاراكترها عمقي غيرمعقول داشته باشند.
5 بازيگر شاخص فيلم كاملا شفاف و دقيق در كادر دوربين محمود كلاري جاي مي‌گيرند. اگرچه فيلم بيشتر از 2 ساعت زمان دارد اما تدوين عالي هايده صفي‌ياري باعث مي‌شود ريتم فيلم از آغاز تا پايان فوق‌العاده بوده و تماشاگر همراه آن باشد.


درام تاثيرگذار، اخلاقي و اجتماعي كه در ايران امروز مي‌گذرد، اين فيلم كه شايد دنباله‌اي بر فيلم تحسين شده «درباره الي...» باشد، اصغر فرهادي را در رده برترين كارگردانان امروز سينما قرار مي‌دهد، هركس كه مي‌خواهد بداند سر سينماي امروز ايران چه ‌آمده بايد اين فيلم را ببيند.
هركس اين فيلم را ببيند مي‌فهمد كه قدرت فيلم در تعليق فوق‌العاده و در عين حال و به‌طور همزمان، تاثيرگذاري احساسي آن است، در واقع طي فيلم ما هم كنجكاو هستيم بدانيم چه بر سر 2 كودك فيلم مي‌آيد و هم نگران آن‌ها هستيم. رمزگشايي فيلم، سيري دارد كه يادآور فيلم‌هاي كلاسيك هيچكاك است اما حس اخلاقي فيلم منحصربه‌ فرد و متعلق به خودش است. فرهادي داستاني را مي‌گويد كه فقط در مورد مردان، زنان،‌ كودكان، والدين، اخلاق و مذهب در ايران امروز نيست، بلكه سوالات جهان‌شمول و پيچيده‌اي در مورد معناي «مسئوليت‌پذيري» و احتمالات غريبي كه «بيان كردن حقيقت» موجب آن مي‌شود و خط باريكي كه ميان نداشتن انعطاف و غرور است مطرح مي‌كند.
بازي‌هاي باورپذير بازيگران پرقدرت فيلم- به‌خصوص ۲ كودك فيلم- و فيلمبرداري كنترل شده آن باعث مي‌شود مجموعه‌اي فوق‌العاده شكل بگيرد كه باعث ‌شود توانايي‌هاي كارگردان فيلم- اصغر فرهادي- چندگانه به رسميت شناخته شود. يكي از نقاط درخشان فيلم اين است كه همزمان كه تعليق دارد، احساسي هم هست. نادر در اين فيلم، زماني كه نمي‌تواند تصميم درستي بگيرد، تصميم‌گيري را به ترمه واگذار مي‌كند و درحالي كه احساس مي‌كند اين شيوه برخورد او با فرزندش، بالغ محسوب كردن اوست اما درواقع او را از لحاظ احساسي تحت فشار فراوان مي‌گذارد. سميه هم كه هنوز به مدرسه نرفته، نقش مهمي در فيلم بازي مي‌كند و تبادل نگاهي كه اين ۲ دختر در دادگاه با هم دارند، از چند صفحه ديالوگ، تاثيرگذارتر است. زماني كه فيلم به نقطه اوج خود مي‌رسد، متعجب مي‌شويم كه كارگردان چطور پاياني براي اين داستان پيچيده هم از نظر روايت و هم از نظر مضمون انتخاب خواهد كرد. ستايش‌هاي بي‌شمار ابراز شده در جشنواره فيلم برلين و تحسين باورنكردني تماشاگران فيلم، نشان مي‌دهد كه راه‌حل فرهادي، چقدر فوق‌العاده است.



فيلم تاثيرگذار و از لحاظ روايتي، پيچيده‌اي كه قضاوت تماشاگر را به چالش مي‌كشد، «نادر و سيمين، يك جدايي» درام تاثيرگذار اصغر فرهادي، كارگردان و فيلمنامه‌نويس ايراني، بهترين فيلم او تاكنون است. طرح داستاني برانگيزاننده فيلم، در واقع نگاهي است به جامعه امروز كه به موضوعاتي چون جنسيت، طبقه اجتماعي، اخلاق و شرافت، از طريق طرح بحران يك خانواده طبقه متوسط كه وارد منازعه‌اي با خانواده‌اي از طبقه پايين مي‌شوند، مي‌پردازد.
فيلمنامه پيچيده و بغرنج فيلم، در طول فيلم، ريتم سريعي مي‌گيرد و اين باعث مي‌شود تنش ميان كاراكترها صحنه به صحنه افزايش يابد، تكيه فيلم بر مسئله نسبيت و به نبود‌قطعيت مي‌تواند گروهي از تماشاگران را برآشفته كند. به علاوه، مسئله جدايي نادر و سيمين اغلب به مواجه مسائلي چون مجادله مسئوليت‌ها و اخلاق مي‌انجامد كه اين مي‌تواند از وزن ساير مسائل بكاهد اما اين‌ها انتقادهايي كوچك هستند چرا كه اكثريت تماشاگران با طرح پيچيده و جسورانه فيلم همراه و همدل مي‌شوند.
به دليل غناي داستاني فيلم، داستان از طريق آنچه شنيده مي‌شود اما ديده نمي‌شود هم روايت مي‌شود و اين باعث مي‌شود مضمون درهاي بسته و باز، جايگاه‌ ويژه‌اي در فيلم پيدا كند. لنزهاي متفاوت‌ محمود كلاري، فيلمبردار شاخص ايراني، از كادر‌بندي و طراحي صحنه به شيوه‌اي استفاده مي‌كند كه ارتباطات و احساسات موجود در داستان را به‌صورت تلگرافي تصوير كند.

باز نشر اختصاصی: B artarinha.ir